„ბაზალეთისა ტბის ძირას
ოქროს აკვანი არისო
და მის გარშემო წყლის ქვეშე
უცხო წალკოტი ყვავისო“.
შეიცვალა დრო, ეპოქა, სამყარო… ახალმა ტექნოლოგიებმა და ციფრულმა რეალობამ ცხოვრებისა და არსებობის პარამეტრებიც კი ხელახლა დააფორმატა, მაგრამ თანამედროვე ადამიანი მაინც თავის ერთგანზომილებიანობას ებღაუჭება და ხელიდან არ უშვებს „გაცვეთილ სამყაროს“. განათლების სისტემაში მხოლოდ პროგრამები კი არ არის შინაარსობრივად შესაცვლელი, არამედ სწავლების ფორმებიც, რომლებიც უკვე ისეთი მოსაწყენი გახდა, რომ მალე სკოლებსა თუ უნივერსიტეტებში მოსწავლეებსა და სტუდენტებს მერხებთან სხდომა ძალიან გაუჭირდებათ.
ცოდნა მხოლოდ მასწავლებლის ან პროფესორის „საკუთრება“ აღარ არის… რამდენი მოსწავლე მინახავს, მასწავლებელს რომ „გუგლით“ „ჭრის“. მომავალში ეს მოსწავლეებისთვის კიდევ უფრო სახალისო გახდება. თუ, ტრადიციულად, ბავშვისთვის ცოდნის ერთადერთი წყარო მასწავლებელი იყო, დღეს სხვაგვარადაა. აღარავის სჭირდება მასწავლებლის მიერ წიგნის მიხედვით მოყოლილი ცოდნა, არც მასალის გაზუთხვა მიიჩნევა ცოდნის მიღებად, თუ ამ პროცესს თან არ ახლავს გაცნობიერება-გააზრება და რეფლექსია (რაც სკოლებში ნაკლებადაა). ამავე დროს, სწავლება, თუ პრობლემური არ არის და არ უკავშირდება ბავშვის კითხვებს, ინტერესს ნაკლებად აღძრავს. მოსწავლე შესაძლოა სანიმუშო და ბეჯითი იყოს, მაგრამ ცხოვრებაში ელემენტარული გადაწყვეტილების მიღება არ შეეძლოს.
სწავლების სულ უფრო მეტი კავშირი ცხოვრებასთან – თანამედროვე სამყაროს გამოწვევაა. აზროვნების შეცვლილი პარადიგმა: ცოდნის დაგროვებიდან ცოდნის გამოყენებამდე, – კეთებით და მოქმედებით სწავლებას მოითხოვს. ცოდნის მიღება თავგადასავალია. ახალი ცოდნა ცვლის ჩვენს დამოკიდებულებებს და, შესაბამისად, ამბებს.
ჩვენი სახელმძღვანელოების შინაარსი რომ დროსთან შეუსაბამოა, ეს უკვე აღარ წარმოადგენს სიახლეს. ცხოვრებაა უკვე ახალ ეპოქასთან შეუსაბამო. ტექნოლოგიებისა და ციფრული სამყარო სრულიად ცვლის რეალობასაც და რეალობის აღქმასაც.
ამასწინათ ფეისბუკზე მწერალი ოთარ ჯირკვალიშვილი ჩიოდა:
არც ლექსის ავტორს „ვერჩი“ და არც თავად ლექსს, რომელიც, თავის მხრივ, გალექსილი მითია – იმას ვამბობ, რომ ამ ტიპის ნაწარმოებების კრიტიკული გააზრების გარეშე სწავლებით ახალ თაობას მოლოდინისა და უმოქმედობისკენ ვუბიძგებთ. აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ ეს გალექსილი მითი ბევრ ბავშვს ჰორორად ექცა.
არ დამეზარა და სტუდენტებს ვკითხე, რა შთაბეჭდილება გამოჰყვათ ამ ლექსისგან. ბევრმა მიპასუხა, რომ ბაზალეთის ტბის შიში გაუჩნდათ – ეგონათ, მის ფსკერზე მართლა ცხოვრობდა ვიღაც. ეს შიში ზემომოყვანილ პოსტშიც ჩანს. მართლაც, რა უნდა უთხრას პირველკლასელ შვილს მშობელმა, როცა ბავშვს აწუხებს ტბის ძირას აკვანში მწოლიარე ბავშვის ბედი? „ეს ხომ მითია, მეტაფორა“, – იტყვით თქვენ და მართალიც იქნებით, მაგრამ მოდით და აუხსენით ბავშვს, რომ რომ სინამდვილეში ასე კი არ არის…. და ავტორს იმის თქმა სურდა, რომ… მაინც რისი თქმა სურდა ავტორს? რომ ერი გამუდმებით მხსნელის მოლოდინში უნდა იყოს, რომ მოვა ის, „ვისი სახელიც არ ითქმის“ და ვისაც „დღე და ღამ ნატრულობს ჩუმის ნატვრითა ქართველი“… მანამდე კი… მანამდე სუფრაზე „3 ჩ“-ს სადღეგრძელო ვსვათ. ხომ იცით, რასაც ნიშნავს „3 ჩ“? – დიახ, დიახ… „ჩვენს ჩუმ ჩანაფიქრს“… გვიყვარს „ჩუმი ჩანაფიქრები“, აბა, ღმერთი ხომ არ გაგვიწყრება და მათ ასრულებას ხომ არ დავიწყებთ? ის მეორე სადღეგრძელო გახსოვთ? „ჩვენს ნეტას“ გაუმარჯოსო! ესეც „3 ჩ“-ს ციკლიდანაა. ოცნებები და ჩანაფიქრები თუ ავისრულეთ, რამდენ სადღეგრძელოს დავკარგავთ სუფრაზე? განა ყველა ოცნების ახდენა შეიძლება? ხომ უნდა იყოს რაღაც ხელუხლებელი და მიუღწეველი? ოცნებების ასრულებით ხომ ცხოვრებას აზრი დაეკარგება?
„აწმყო თუ არა გვწყალობს, მომავალი ჩვენია“. ჩვენია, აბა, ვისი იქნება? წარსული და ტკბილი მოგონებებიც ჩვენია, მომავალიც… და დიდი ამბავი, ორი დროის მფლობელებს თუ აწმყო დაგვეკარგება. აწმყო ხომ დროც კი არ არის… ჰოდა, ვართ ასე… აწმყოდაკარგულები, მომავლის იმედით… სამაგიეროდ, სანუგეშოდ ყოველთვის შეგვიძლია გავიხსენოთ, რომ ბაზალეთის ტბის ძირას ოქროს აკვანია და რომ ერთხელაც გამოჩნდება გმირი, რომელიც იმ აკვნიდან მხსნელს ამოიყვანს… აი, მაშინ კი გვეშველება!
ამ ლექსით გამოხატული იდეა ილიას ეპოქისთვის ბუნებრივიც იყო, მაგრამ რამდენად სჭირდება ქართულ ცნობიერებას ამ მითის თანამედროვეობაში გამყარება? არადა, ტექსტებს იმაზე მეტი ძალა აქვს, ვიდრე წარმოგვიდგენია. ეს უკვე მითი არ არის, დაწყევლილი პროგრამაა – უმოქმედობისა და ცრუ მოლოდინისა. ავტორის მთელი ცხოვრება და შემოქმედება უმოქმედობის დაძლევისკენ იყო მიმართული და რა მივიღეთ? ლუარსაბ თათქარიძე გაიხსენეთ და სარკის მეტაფორა.
იქნებ ახალი მითების შექმნის დროა? ან იქნებ ერთი კომპიუტერული თამაშით ეს მითიც დაგვეძლია? მაგალითად, როგორ ამოჰყავს გმირს მხსნელი ბაზალეთის ტბიდან და როგორ გაბრწყინდება ივერია. ის ბავშვიც გაიხარებდა, მამას რომ ეხვეწება: „ამოვიყვანოთ, ცოდოაო“ და ის მამაც, შეწუხებული რომ კითხულობდა: რა ვქნა, როგორ ავუხსნაო?
ერთხელ ვთქვი, „გოდოს მოლოდინს“ ახალი გაგრძელება მოუხდება მეთქი, მაგალითად, ბოლოს და ბოლოს, რომ გამოჩნდეს გოდო… და ამ ვერსიამ ბევრი „შეაშფოთა“: გოდოს გამოჩენა როგორ შეიძლებო?!
და რატომ არ შეიძლება?
ტარიელ ჭანტურიას ლექსი გამახსენდა:
„გოდოს გოდო, გოდოს გოდო
გოდოს გოდო გადაება,
და მოუსვლელ გოდოებად
იქცა საზოგადოება!“
მე თავს ვერ ვინუგეშებ ილუზიით, რომ „აწმყო თუ არა გვწყალობს, მომავალი ჩვენია“.
მხოლოდ მოქმედებას შეუძლია უმოქმედობის დამარცხება.
ცოდნა უნდა იქცეს მოქმედებად და სკოლა უნდა შეესაბამებოდეს თანამედროვეობის მოთხოვნებს!
