ამას წინათ ერთ-ერთ სუპერმარკეტში პროდუქტების შესაძენად შევედი. იმ ფილიალში პირველად გახლდით და სექციების განლაგებას არ ვიცნობდი. ჰოდა, სიარულ-სიარულში ალკოჰოლის განყოფილებაში ამოვყავი თავი. ალკოჰოლის ყიდვას ნამდვილად არ ვაპირებდი, თუმცა შევჩერდი, რადგან ჩემი ყურადღება ერთი ბოთლის გაფორმებამ მიიპყრო. რაღაც მექსიკური ვისკი თუ არაყი იყო, რომლის ეტიკეტი ორი ნაწილისგან შედგებოდა. ერთზე – ცილინდრიანი კაცები და ორი სადღესასწაულო კაბაში გამოწყობილი ბანოვანი ბაასით ირთობდნენ თავს. სურათის მეორე ნაწილზე, სავარაუდოდ, უკვე წარმოდგენილი სასმელი ჰქონდათ მირთმეული და ადამიანებს აღარ ჰგავდნენ. ცილინდრებით კაცებს ამოიცნობდით, რომლებსაც ერთს სახედრის თავი ება, მეორეს კი – ღორის. ერთი ოთხზე დარბოდა, მეორე ხეზე ასვლის მცდელობის დროს იყო დაფიქსირებული. არც ყოფილი ბანოვანები იყვნენ უკეთეს დღეში, ლამაზი კაბები ახლა უკვე ჩონჩხებს ეცვათ.
გამოდის, რომ ეტიკეტის გამფორმებელმა მხატვარმა ყველაფერი გულწრფელად გამოსახა. დალევთ და სახედრად და ღორად გადაიქცევითო. ტალახშიც იგორავებთ, ოთხზეც იკუნტრუშებთ და ღრუტუნ-ყროყინით ხეზე ასვლაც მოგინდებათო. ეს ყველაფერი ქალბატონებსაც შეეხება, მაგრამ ნახეთ, ბანოვანყოფილები ჩონჩხებად გამოსახა, რითაც ალბათ მიანიშნა, რომ გარდა გაცხოველებისა, ალკოჰოლი ორგანიზმის ნაადრევ გამოფიტვას, სიბერეს და სიკვდილს იწვევს.
თუმცა, ე.წ. „გაცხოველებამდე“ „ეიფორიის“ სტადია დგება, ენერგია და დაღლილობის გრძნობის გაქრობა მოაქვს. ისეთი მდგომარეობაა, ცა ქუდად რომ არ მიგაჩნია და დედამიწა ქალამნად. შემდეგ ეტაპზე სააზროვნო პროცესის ინჰიბირება იწყება, ამას თან ინსტინქტების წინ წამოსვლა და მათი შეკავების უუნარობა მოსდევს. სივრცეში დეზორიენტაცია და კოორდინაციის უნარი იკარგება. აი, ამას მოსდევს „გაცხოველება“.
ჰოდა, ასეთი გულწრფელი ეტიკეტის შემდეგ რატომ უნდა მოგინდეს მსგავსი სპირტიანი სასმელების შეძენა და დალევა? კარგი, მოდით, სათქმელი ოდნავ შევარბილოთ, რატომ უნდა მოგინდეს მათი სისტემატურად შეძენა და დალევა?
განვმარტოთ…!
აქ ოჯახურ დღესასწაულებსა თუ მეგობრულ სუფრებზე მირთმეულ თითო-ოროლა ჯანსაღ ღვინოსა თუ მაგარ სპირტიან სასმელებზე არ ვსაუბრობ. საქმე არც სადილის დროს მირთმეულ ერთ ჭიქა წითელ ღვინოს შეეხება. აქ ალკოჰოლს არც მედიცინის კვლევების კუთხით განვიხილავ, რომლებიც ზომიერი მოხმარების პირობებში მის სასარგებლო თვისებებს ადასტურებენ.
აქ საუბარი მძიმე სპირტიანი სასმელების მუდმივ გამოყენებაზეა.
სხვათა შორის, მათი შექმნაც ქიმიასთან არის დაკავშირებული.
როგორ გგონიათ, რანაირად აყენებენ, მაგალითად, ვისკის?
ხმელი ქერი ქუცმაცდება და იწნიხება. მასას ზედმეტ მინარევებს მოაშორებენ და აპარატში ათავსებენ, ამატებენ წყალს, წარმოიქმნება ბადაგის მაგვარი სითხე. უმატებენ საფუარს და იწყება ფერმენტაცია, შაქარი ალკოჰოლად გარდაიქმნება. შემდეგი ეტაპი დისტილაციაა, რათა ალკოჰოლი უფრო სუფთა და გრადუსიანი გამოვიდეს. შემდეგ ეტაპზე მუხის კასრებში აძველებენ. ბოლოს კი ბოთლებში ჩამოასხამენ და ვინმე დალოცვილი მხატვარი ზედ გულწრფელ ან შეფარულ ეტიკეტს მიახატავს.
ვისკი ასობით სხვადასხვა ნაერთს შეიცავს. ეს დამოკიდებულია გამოყენებული ალაოს და მარცვლეულის სახეობაზე, დისტილაციის პროცესზე, დასაძველებელი კასრის ხის სახეობაზე. მხოლოდ ზოგიერთს ჩამოვთვლი.
ვისკის ლაქტონები (ოქსიმჟავათა შიგა ციკლური ეთერები): ცის-3-მეთილ-4-ოქტანოლიდი; ტრანს-3-მეთილ-4-ოქტანოლიდი;
ორივე ნივთიერება დაძველების პროცესში ალკოჰოლს მუხის კასრიდან უერთდება. ტრანს იზომერი მას ხის სურნელს ანიჭებს, ცის იზომერი კი – ქოქოსის სურნელს.
ფენოლური კომპონენტები – ევგენოლი – მისი მეშვეობით ვისკის კვამლის სურნელი და მუსკატის კაკლის სიმწარე დაკრავს. შოტლანდიურ ვისკიში შეიძლება იყოს ორთო, მეტა და პარა კრეზოლებიც.
ალდეჰიდები: ვანილინი, ფურფურალი, ჰექსანალი და ა.შ. ვისკიში მუხის კასრიდან ხვდებიან. ვანილინი ვანილის არომატს მისცემს, ფურფურალი – ნუშის არომატს, ჰექსანალი კი წვიმიანი ბალახის სუნს გადასცემს.
ესთერები: ეთილჰექსანატი და იზოამილის აცეტატი. პირველი მათგანი მწიფე ვაშლის არომატს მისცემს, მეორე კი ბანანის ან მსხლის არომატზეა პასუხისმგებელი. ზოგიერთი მწარმოებელი ვისკის მრავალჯერადად ფილტრავს ესთერების მოსაცილებლად, რადგან ის მას ამღვრევს.
სხვა კომპონენტები: ბეტა-დამასცენონი და ფენეთილი ვისკის ყვავილების სურნელს აძლევს. მათ ბურბონის ვისკიში შეხვდებით, რომელიც ამერიკულად ითვლება, თუმცა იქ გადასახლებული შოტლანდიელების წყალობით წარმოიშვა. 2-მეთილ-3-ფურანი და დიაცეტილი ასევე გვხვდება ვისკიში, თუმცა ზოგიერთ მწარე ლუდშიც შეინიშნება.
ახლა, ოდნავ ისტორიასაც თუ გადავხედავთ…
ღვინის შენახვის მხრივ საქართველო უძველეს ქვეყნად დაფიქსირდა (6000 B.C.).
7000B.C. ძველ ეგვიპტეში იყენებდნენ ფერმენტაციის შედეგად მიღებულ ალკოჰოლურ სასმელს, რომლის რეცეპტის ფესვებიც, სავარაუდოდ, ჩინეთიდან იყო. 6000 B.C. მესოპოტამიაში (ახლანდელი ერაყი) ვენახის გაშენება ინტენსიურად დაიწყეს. ღვინის დასაყენებელი პატარა საწარმოებისმაგვარი 4000 B.C.-დან ჰქონდათ.
3000 B.C. ინდოეთში ხდიდნენ ბრინჯიდან ალკოჰოლურ სასმელს სახელად „სურას“.
1500 B.C. ყურძნის მოწევისა და მეღვინეობის ბერძნული ღვთაება დიონისე ლიტერატურაში გამოჩნდა.
800 B.C. ინდოეთში ქერის და ხორბლის ლუდი იხდებოდა.
65 A.D. სამყაროში სიმთვრალე იკიცხებოდა, თუმცა სამედიცინო მიზნებისთვის ალკოჰოლი აკრძალული არ იყო.
600 A.D. მუჰამედმა თავის მიმდევრებს სთხოვა დალევისგან თავი შეეკავებინათ. ბუდისტები და ინდუსები ასევე არ სვამდნენ.
1100 A.D. იტალიის მედიცინის სკოლაში დისტილაციის პროცესი სრულყვეს. ახლა უკვე სუფთა და ძლიერი ალკოჰოლის გამოხდა შეიძლებოდა.
შუა პერიოდის ევროპა გამოირჩეოდა თაფლისგან გამოხდილი ლუდისა და არყის მრავალფეროვნებით.
1600sA.D. გერმანიასა და ინგლისში გაფართოვდა ლუდისა და ღვინის წარმოება. მათი მოხმარება მასობრივად გავრცელდა ამ ორ ქვეყანაში.
1789 A.D. ამერიკაში დაარსდა პირველი საზოგადოება, რომელიც ალკოჰოლის ჭარბ მოხმარებას ებრძოდა.
1860 A.D. ნიუ-იორკის ბარებში კოკტეილების შექმნა დაიწყეს. 1100 ლეგალური დაწესებულება 88 გალონ ალკოჰოლს მოიხმარდა წელიწადში.
1864 A.D. ნიუ-იორკში გაიხსნა ცენტრი ალკოჰოლის, ოპიუმის, ჰეროინის მოხმარებისგან განსაკურნებლად.
1935 წლიდან იმავე ამერიკაში ანონიმური ალკოჰოლიკების კლუბები დაარსდა.
თანამედროვეობაში კი რაც მეტს დალევ, მეტ ვაჟკაცობას ნიშნავს, ოღონდ ეს ფსევდოფასეულობაა და თუ მაინც სიტყვა „ვაჟკაცობა“ უნდა ვახსენო, მაშინ ვიტყვი, რომ მსმელები მართლაც ვაჟკაცურად ანადგურებენ თავიანთ თავს და ეს პირველ რიგში ღვიძლიდან იწყება. ალკოჰოლის, ნარკოტიკისა და ყველანაირი ტოქსინის განეიტრალება სწორედ ღვიძლში მიმდინარეობს.
ღვიძლის ტკივილს ნუ დაელოდებით. ღვიძლი არ აგტკივდებათ, რადგან იქ ტკივილის რეცეპტორები არ არის. ამიტომ, თუ ტკივილი მაინც შემოგიტევთ, იცოდეთ, ეს ნაღვლის ბუშტია.
სხვათა შორის, მშიერ კუჭზე სასმელის მიღება ღვიძლს ძალიან აზიანებს. დამცავად, ამინმჟავების ნარევი გამოდგება, მაგ. ხაში, რაიმე ბულიონი და ა.შ.
ავიცენა სამ პროდუქტზე წერდა, რომლებიც ღვიძლს სისუფთავის შენარჩუნებაში ეხმარებოდნენ და შრომას უმსუბუქებდნენ. ავიცენას „მედიცინის ტრაქტატში“ მიზეზებს ვერ ამოიკითხავთ, მიზეზები თანამედროვე მედიცინამ განმარტა.
ქატო, იგივე უხეში ბიჭკოა. ორგანიზმი ვერ გადაამუშავებს. სამაგიეროდ, ის ნაწლავებში ღრუბელივით იწოვს ყველა ტოქსინს და გარეთ გამოაქვს. ასევე გვაცილებს ნაწლავებში არსებულ ზედმეტ ქოლესტერინს და შაქარს. თუ ორგანიზმიდან მათი გამოტანა ვერ მოხდება, მაშინ ორგანიზმში შეიწოვება და ყველაფერი ღვიძლის გასანეიტრალებელ/გარდსაქმნელი გახდება. ქატო დღეში 32გ. -ია საჭირო.
სატაცური შეიცავს გლუტათიონს, რომელიც ღვიძლს თავისუფალი რადიკალებისგან დაიცავს. ის თავად ღვიძლში გამომუშავდება და მისი სინთეზისთვის საჭიროა სამი ამინმჟავა-გლუტამინის მჟავა, ცისტეინი, გლიცინი. მისი მეშვეობით ღვიძლი წარმოქმნის დეტოქსიკაციისთვის აუცილებელ ფერმენტებს. თუმცა, სხვადასხვა ფაქტორების გამო (არაჯანსაღი ცხოვრების წესი, ცუდი ეკოლოგიური პირობები, ასაკი და ა.შ.) ღვიძლში გლუტათიონის წარმოქმნა მცირდება. სატაცურიდან კი მისი მიღებაა შესაძლებელი. სატაცური დღეში 350გ.-ია საჭირო. გლუტათიონის თემას თუ გავაგრძელებ, ერთ საინტერესო ექსპერიმენტს შეგთავაზებთ მოსწავლეებისთვის. ოღონდ ეს უფრო კლუბური მუშაობისთვის გამოგადგებათ, რადგან გაკვეთილზე ვერ მოასწრებთ გაკეთებას.
გლუტათიონის გამოყოფა საფუარიდან:
1 კგ. დაქუცმაცებულ საფუარს ათავსებენ ფაიფურის ჯამში. დაასხამენ 70მლ. 90%-იან სპირტს და 10მლ. კონცენტრირებულ გოგირდმჟავას. კარგად მოურევენ და დაამატებენ 40მლ. ეთერს. სრესენ და შემდეგ დაამატებენ 200მლ. 0,5 N გოგირდმჟავას ხსნარს. გადააქვთ ცენტრიფუგის დიდ სინჯარებში და 6000g ცენტიფუგირებით მოაცილებენ ნალექს. ფილტრატს გადაასხამენ ლიტრიან ჭიქაში, ნალექს ჩარეცხავენ 0,5 N გოგირდმჟავას ხსნარით და ჭიქაში გადატანილ ფილტრატში ისევ ჩაყრიან. ჭიქას აცხელებენ 50 გრადუსამდე და სპილენძის (I) ოქსიდის სუსპენზიის დამატებით გლუტათიონს დალექავენ სპილენძის მარილის სახით. ამ სუსპენზიას ცდამდე მოამზადებენ. გლუკოზის (ჭარბად იღებენ) ხსნარს ადუღებენ ფელინგის სითხესთან, Cu20-ს კარგად ჩარეცხავენ ჯერ დეკანტაციით, შემდეგ ფილტრის ქაღალდზე. სპილენძის ოქსიდის სუსპენზიას ამზადებენ 1გ. ოქსიდის გახსნით 30მლ. წყალში. ძირითად საკვლევ ხსნარს სუსპენზიას ნაწილ-ნაწილ დაამატებენ. პირველი ორი პორცია გაიხსნება, შემდგომი დამატებისას კი ნალექში გამოიყოფა გლუტათიონის სპილენძის მარილი. ამიტომ, 8მლ. სუსპენზიის მიმატების შემდეგ (როგორც კი მუქ წითელ ფერს მიიღებს) ნალექს კარგად გამოყოფას დააცლიან (ერთი ღამით დატოვება კარგი იქნება) და მის ცენტრიფუგირებას მოახდენენ. ნალექს ჩარეცხავენ გამოხდილი წყლით.
გლუტათიონის სპილენძის მარილს ჩარეცხავენ გოგირდწყალბადის შემცველი წყლით (წყალში გაატარებენ გოგირდწყალბადს). სპილენძის (II) სულფიდის შავ ნალექს ცენტრიფუგირებით ჩამოაცილებენ. ფილტრატს ამოაშრობენ და რაც დარჩება, გოგირდმჟავას თავზე ექსიკატორში მოათავსებენ. საბოლოოდ მიიღება გამჭირვალე მინისებრი ნალექი. ამ უკანასკნელს გახსნიან 5-6 მლ. წყალში. დაუმატებენ 3მლ. სპირტს ისე, რომ ხსნარის ზედაპირზე სპირტის ფენა გაჩნდეს. ჭურჭელს ვაკუუმ-ექსიკატორში, ტუტის თავზე დატოვებენ. მასში მოათავსებენ გლუტთიონის ძალიან მცირე კრისტალს (მატრიცის სახით). კრისტალები გამოყოფას რამდენიმე საათის შემდეგ დაიწყებენ. გაფილტრავენ ბიუხნერის ძაბრზე, ჩარეცხავენ ჯერ 70%-იანი, შემდეგ 96%-იანი სპირტით. გამოსავალია 0,5-0,75გ.
ზეითუნის ზეთი – პოლიუჯერ ცხიმოვან მჟავებს შეიცავს, ისინი თავის ტვინის ნეირონებს იცავს ღვიძლის დაბალი აქტივობის პირობებში. ოღონდ, ზეთი ბუნებრივია უმად უნდა მივირთვათ ან სალათებს მოვასხათ. ზეთი დღეში 45მლ.-ია საჭირო.
ზევსისგან ცეცხლის მოტაცებისთვის პრომეთე დასაჯეს და კლდეს მიაჯაჭვეს. ყოველ ღამე მოფრინავდა ყორანი და ღვიძლს უკორტნიდა. დილით კი პრომეთეს ღვიძლი ახალივით იყო.
ნეტავ, სიმართლეა ეს ამბავი? ღვიძლის განახლებას და აღდგენას ვგულისხმობ. დიახ, რადგან ღვიძლი ერთადერთი ორგანოა, რომელსაც, თუ ხელს შევუწყობთ თვითაღდგენა შეუძლია.
ჩვენ თუ მოვინდომებთ, მხოლოდ იმ შემთხვევაში.
