როგორც სტატიის წინა ნაწილებში აღვნიშნავდით, მასწავლებლის საქმიანობის ექსპერტიზისადმი თანამედროვე მიდგომები პედაგოგის შეფასებას განიხილავს, ზოგადად, სკოლის განვითარების კონტექსტში. მკვიდრდება რა სკოლაში ასეთი სისტემა, ეს ხელს უწყობს არა თითოეული მასწავლებლის, არამედ მთლიანად სკოლის ფუნქციონირების ეფექტიანობის ზრდას. თუმცა, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ მასწავლებლის შეფასება არ არის განათლების ხარისხის ამაღლების ერთადერთი საშუალება. მოწინავე ქვეყნების მთავრობები დიდ ძალისხმევას იჩენენ იმისათვის, რომ სკოლებში მოიზიდონ ნიჭიერი, შემოქმედებითი და ინტერესიანი კადრები.
უკანასკნელ პერიოდში გაიზარდა მასწავლებლის პროფესიასთან დაკავშირებული კვლევების რიცხვი. ამ კვლევებმა აჩვენა, რომ სკოლებში პრობლემა კარგი მასწავლებლების ნაკლებობა კი არა, ცუდი მასწავლებლების სიჭარბეა. ამიტომ დგება საკითხი: როგორ მივაღწიოთ იმას, რომ სკოლაში არ მოხვდნენ შემთხვევითი, პროფესიაში ხელმოცარული ადამიანები? მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოში, ძალიან რთულია სკოლისათვის არაკომპეტენტური მასწავლებლისაგან გათავისუფლება. ამას თუ დავუმატებთ ჩვენს ზოგიერთ რაიონში მასწავლებელთა ნაკლებობას, დაბალი კვალიფიკაციის პედაგოგების არსებობის პრობლემა კიდევ უფრო მეტ სიმწვავეს იძენს.
მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნების გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ პედაგოგთა კადრებთან დაკავშირებით მუშაობა ორი მიმართულებით მიმდინარეობს: ერთი – ეს არის სწავლება-სწავლის ხარისხის გაუმჯობესება მასწავლებელთა კვალიფიკაციის ამაღლებით და მეორე – სკოლისათვის შესაფერისი კადრების მოზიდვა-შერჩევა. კვლევები სამწუხარო სურათს გვიჩვენებს: მასწავლებლის პროფესიას ხშირად ირჩევენ ადამიანები, რომლებიც თავიანთი მახასიათებლებით არ შეეფერებიან მასწავლებლის პროფესიას, არა აქვთ გაცნობიერებული ამ პროფესიის მნიშვნელობა, ეს კი ნიშნავს იმას, რომ ისინი, სავარაუდოდ, კარგი მასწავლებლები ვერ იქნებიან. თუ ჩვენს რეალობას გავითვალისწინებთ, საქართველოში მასწავლებელთა დაბალი ანაზღაურების გამო ეს პროფესია კიდევ უფრო კარგავს მიმზიდველობას, რის გამოც ჭირს მასწავლებლობით ახალგაზრდების დაინტერესება.
უცხოეთის ბევრ ქვეყანაში მასწავლებლის პროფესიული მახასიათებლების ანალიზის საფუძველზე დამუშავებულია სპეციალური თვითშეფასების ანკეტები სტუდენტებისათვის, მომავალი მასწავლებლებისათვის. ასეთი ანკეტები ეხმარება სტუდენტებს მასწავლებლის საქმიანობის სპეციფიკის გაგებაში და იმაში, რომ მათ უფრო გააზრებულად აირჩიონ პროფესია და მომზადებულები შეხვდნენ იმ გამოწვევებს, რომლებიც პედაგოგის პროფესიასთანაა დაკავშირებული. თუმცა ასეთ სტუდენტთა რიცხვი მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში მაინც მცირეა.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, თანამედროვე მიდგომები მოქმედი მასწავლებლის შეფასებას განიხილავს როგორც პროფესიული განვითარების მხარდაჭრის საშუალებას. ფასდება არა მასწავლებელი, არამედ მისი პროფესიული ზრდა. ამიტომ აქცენტი კეთდება პირობებზე, პროცესსა და შედეგზე და არა ადამიანებზე. თვითშეფასებისა და შიდასასკოლო თუ გარე შეფასების საფუძველზე მასწავლებელი გეგმავს საკუთარ პროფესიულ განვითარებას, ადევნებს თვალს თავისივე პროფესიულ ზრდას. შემდგომი თვითანალიზისა და საქმიანობის ექსპერტიზის საფუძველზე ის ხელახლა გეგმავს პროფესიულ თვითგანვითარებას. ასე რომ, ეს არის პროფესიული სრულყოფის ციკლი, რომელიც ზეაღმავალი სპირალის სახით შეიძლება წარმოვადგინოთ. ამ ციკლის შეუჩერებლად ფუნქციონირებას უნდა განსაზღვრავდეს სწორედ მასწავლებლების საქმიანობის შეფასების სისტემა.
სკოლების განვითარების შესახებ ჩატარებული კვლევები ადასტურებს, რომ მასწავლებლის შეფასების ამა თუ იმ ფორმის დანერგვის ეფექტიანობას განსაზღვრავს ის, თუ რამდენად არიან ჩართულები თავად მასწავლებლები მათ შემუშავებაში. ამავდროულად, გასათვალისწინებელია ცვლილებათა მენეჯმენტის კანონები. სანამ შემაჯამებელი შეფასება გაკეთდება, სკოლებს სთავაზობენ შეფასების ისეთ ვარიანტებს, როგორებიცაა „შეფასება-დახმარება”, როცა სკოლას ეხმარებიან თითოეული მასწავლებლის პროფესიული საჭიროებების და, ზოგადად, სკოლის დონეზე საჭიროებების დადგენაში, „შეფასება-სერვისი”, როდესაც სკოლებს სთავაზობენ შეფასების სხვადასხვა ინსტუმენტის ან ინსტუმენტების კომპლექსის გამოცდას და „შეფასება პროფესიული განვითარების მხარდასაჭერად”, რომელზედაც წინა წერილებში ვისაუბრეთ. ამ ეტაპზე სკოლები (შესაბამისად, მასწავლებლები) ნებაყოფლობით ერთვებიან შეფასების პროცესში, რაც ეხმარება მათ შემოწმებისა და კონტროლის მიმართ დაძაბულობისა და შიშის დაძლევაში. ამის შემდეგ ეს პროცესი ხდება სავალდებულო.
დროთა განმავლობაში პროფესიული თვითგანვითარების დაგეგმვა უნდა იქცეს მასწავლებლის პროფესიის განუყოფელ ნაწილად. ამის სწავლა უნივერსეტეტებშივე უნდა დაიწყოს. კიდევ ერთხელ გავიმეორებთ: ფასდება ის, თუ როგორ ვითარდება პროფესიული თვალსაზრისით მასწავლებელი. ასეთი მიდგომა ნელ-ნელა ამტკიცებს თავის ეფექტიანობას. მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეიძლება ანაზღაურების გაზრდამ ზემოქმედება მოახდინოს მასწავლებლის საქმიანობის და, აქედან გამომდინარე, განათლების ხარისხზე. ამიტომ სანამ ქართველი მასწავლებლები „მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის სქემის” მიმართ ნეგატიურ დამოკიდებულებას გამოვხატავთ, დავუცადოთ პროცესებს, ეს ხომ მხოლოდ დასაწყისია, დასაწყისი თქვენივე პროფესიულ განვითარებაზე ზრუნვისა, დასაწყისი იმისა, როგორ მოვიზიდოთ სკოლაში ნიჭიერი ახალგაზრდები და როგორ გავუჩინოთ პროფესიული განვითარების მოტივაცია მოქმედ მასწავლებლებს.
