ანოტაცია
ადამიანური რესურსები მასწავლებელს მუდმივად სჭირდება. ამ მხრივ ყველაზე ხელსაყრელი და საინტერესოა მოსწავლის როლი. მასწავლებლისა და მოსწავლის თანამშრომლობა სწავლა-სწავლების პროცესის განუყოფელი და ბუნებრივი პროცესი უნდა იყოს. თანამედროვე საგანმანათლებლო სისტემა წარმოუდგენელია ამ ასპექტების გარეშე.
სწავლების ნებისმიერი მეთოდი შეიძლება მივუსადაგოთ მოსწავლესთან თანამშრომლობას. ურთიერთობის დემოკრატიული ფორმები საშუალებას იძლევა, რომ მოსწავლემ აქტიური მონაწილეობა მიიღოს სასწავლო პროცესის წარმართვაში.
სტატიაში აღწერილი სიტუაციები ავტორის პედაგოგიური პრაქტიკიდან არის წარმოდგენილი და დაეხმარება კოლეგებს აღნიშნული რეკომენდაციების პრაქტიკაში გათვალისწინებაში.
მოსწავლის როლი წარმოდგენილია შემდეგი მიმართულებებით: 1. მოსწავლეთა ურთიერთსწავლება ჯგუფური მუშაობისას. 2. მოსწავლე – მასწავლებელი .
3. დავალებას მოსწავლე ამოწმებს. 4. მოსწავლე ქმნის ისტრესურსებს. 5. ინტეგრირებულია გაკვეთილზე, როგორც დამხმარე მასწავლებელი. 6. მოსწავლის როლი ინკლუზიური სწავლებისა და კლასგარეშე ღონისძიებების წარმართვაში.
სტატიას თან ერთვის მასწავლებლის რეკომენდაციები, რომელიც პედაგოგის მრავალწლიანი გამოცდილების შედეგად არის შემუშავებული.
საკვანძო სიტყვები
თანამშრომლობა, ურთიერთსწავლება, ინკლუზია, ეფექტური მეთოდები, ფასილიტატორი ( დამხმარე ), სკაფოლდინგი. პედაგოგიური პრაქტიკა, უნარ-ჩვევები.
საგანმანათლებლო საკითხებზე საუბარი იოლი არ არის, კაცობრიობის ისტორია ამ პრობლემებით დატვირთული თემის შესახებ უამრავ ხერხსა და მეთოდს გვთავაზობს. მიუხედავად ამისა, ახალი დამოკიდებულებისა და მიდგომების გარეშე შეუძლებელია სტატიკურ მდგომარეობაში წარმოვიდგინოთ სასწავლო-სააღმზრდელო მეთოდების სისტემა. სწავლების მეთოდი მასწავლებლის მიზანმიმართული ქმედებაა მოსწავლეთა შესაბამისი კომპეტენციების განსავითარებლად. მეთოდის შერჩევისას უნდა განისაზღვროს გაკვეთილის მიზანი და სავარაუდო შედეგი, შეესაბამება თუ არა აქტივობას, მოსწავლეთა შესაძლებლობებს, ტექნიკურად შესაძლებელია თუ არა მისი განხორციელება. მასწავლებლისათვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და საპასუხისმგებლო სამუშაო მეთოდის შერჩევა და რესურსების შესაბამისობაა.
ადამიანური ფაქტორი ხშირად განაპირობებს ჩვენს წარმატებასა თუ წარუმატებლობას. ერთ-ერთი ყველაზე საუკეთესო რესურსი კი თვითონ მოსწავლეა . როგორც წესი, მასწავლებლებს არ გვყავს ოფიციალური ფასილიტატორები, მოსწავლეს კი არაჩვეულებრივად შეუძლია ჩვენი დახმარება, სათანადო მომზადებისა და მეთვალყურეობის შემთხვევაში ჩვენი ჩანაცვლებაც კი. ურთიერთსწავლება ახალი ნამდვილად არ არის, მაგრამ ისიც ვიცით, რომ ამ საშუალებას მასწავლებლები იშვიათად მიმართავენ. მისი წარმატებული გამოყენების მცდელობებმა განაპირობა, რომ ეს მეთოდი დამენერგა და აქტიურად გამომეყენებინა ჩემს პრაქტიკაში.
ჯგუფური მუშაობა ურთიერთსწავლებით
მეთოდი ითვალისწინებს ტექსტის წაკითხვას ჯგუფურად. ეს პროცესი ძირითადად ოთხი აქტივობით ხორციელდება:
1.კითხვისას ბუნდოვანი ადგილების ახსნა-განმარტება;
2.ვარაუდების გამოთქმა;
3.კითხვების დასმა;
4.წაკითხულის შეჯამება.
ეს აქტივობები მნიშვნელოვანია შეგნებული და გააზრებული კითხვის ჩვევის განსამტკიცებლად. თითოეული მათგანი ავითარებს კომპლექსურ უნარებს.
მოსწავლები ინიშნავენ ბუნდოვან ადგილებს. იყენებენ კითხვის სხვადასხვა სტრატეგიას – ხელახლა კითხულობენ წაკითხულს, აკვირდებიან კონტექსტს, ლექსიკურ ერთეულებს, საჭიროების შემთხვევაში კონსულტირებისათვის მიმართავენ მასწავლებელს. ტექსტზე მუშაობის დასრულების შემდეგ ჯგუფი აკეთებს პრეზენტაციას. ყოველ წევრს მოუწევს ოთხივე აქტივობის შესრულება, რადგან იცვლება როლები.
ტექსტის ტიპიდან გამომდინარე, სხვადასხვა ვარაუდები შეიძლება გამოითქვას (ტექსტის წაკითხვამდე, ან წაკითხვის შემდეგ) თუნდაც იმის შესახებ, როგორ გაგრძელდება მოქმედება, რა შეიძლება მოხდეს, რა ვერ წარმოუდგენიათ …
რაც შეეხება კითხვების დასმას, კარგია, როცა მოსწავლეები მოინიშნავენ სამიზნე სიტყვებს და მათი გამოყენებით სვამენ კითხვებს .
წაკითხულის შეჯამების შემდეგ (თუნდაც რეზიუმეს სახით) გადადიან ახალ მონაკვეთზე და ცვლიან დავალებებს.
ამ მეთოდის გამოყენება სწავლების სამივე საფეხურზეა შესაძლებელი, მასწავლებლის ხელოვნებაზეა დამოკიდებული მისი მოდიფიცირება კლასისა და კონკრეტული მოსწავლის საჭიროებიდან გამომდინარე.
მოსწავლე – მასწავლებელი
ნებისმიერ კლასში არსებობენ ისეთი მოსწავლეები, რომელთაც შეუძლიათ თანაკლასელის დახმარება. ისინი ამ საქმეს სიამოვნებითა და პასუხისმგებლობით ეკიდებიან. ეს საშუალება უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა. ამ შემთხვევაში სარგებელს ორივე მხარე იღებს – ვისაც ეხმარებიან და ვინც ეხმარება.
მასწავლებელი ვალდებულია მონიტორინგი გაუწიოს პროცესს და საბოლოოდ გაარკვიოს, რა შედეგზე გავიდა მოსწავლეთა თანამშრომლობა.
სხვადასხვა დროსა და სივრცეში შეიძლება განხორციელდეს აღნიშნული აქტივობა .
1.საკლასო ოთახში გაკვეთილის მსვლელობისას;.
2.გაკვეთილების შემდეგ’
3.სახლში ორივე მხარისა და მათი მშობლების შეთანხმების საფუძველზე.
ნებისმიერ შემთხვევაში მიზნის მიღწევა მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული მასწავლებლის მეთვალყურეობაზე. როცა მოსწავლემ იცის, რომ ანგარიშვალდებულია ჩვენ წინაშე, მისი პასუხისმგებლობა მაღალია. იმ შემთხვევაში, თუ ვთხოვთ დახმარებას და შედეგს არ შევამოწმებთ, ორივე მხარე მოდუნდება და მათი თანამშრომლობაც ვერ შედგება. პირველ ორ შემთხვევაში (საკლასო ოთახში გაკვეთილის მსვლელობისას და გაკვეთილების შემდეგ) მასწავლებელი აუცილებლად უნდა ადევნებდეს მას თვალს. ამ დროს მნიშვნელოვან ინფორმაციას ვიღებთ მოსწავლეთა შესახებ.
მოსწავლე ამოწმებს დავალებას
ძირითადად საშინაო დავალების შემოწმების ორგვარი სტანდარტი არსებობს – ე.წ. ჩამოვლითი და ნაშრომის წაკითხვა, შეცდომების გასწორება. მასწავლებელს ყოველდღიურად უხდება დავალების შემოწმება, ეს პროცესი შესაძლებელია მოსწავლემაც წარმართოს. წინასწარ შემუშავებული გვაქვს კრიტერიუმები, რომელსაც უნდა
აკმაყოფილებდეს ნაწერი (კალიგრაფია, აბზაცი, მოცულობა, სათაურის გაფორმება, წერის კულტურა…). ჩამოვლით წაკითხვა შეუძლებელია. ამ კრიტერიუმების მიხედვით, ვისი ნაშრომიც საუკეთესო იქნება ან წაკითხვისა და სათანადო კომენტირების შედეგად საუკეთესოდ გამოვლინდება, მეორე დღეს ისინი ამოწმებენ დავალებას. მოსწავლეებს ძალიან ეხალისებათ ეს პროცესი და პასუხისმგებლობითაც უდგებიან მას. რაც მთავარია, არ იჩენენ მიკერძოებულობას. შემოწმების შემდეგ აკეთებენ განმავითარებელ შეფასებებს.
რაც შეეხება დავალების წაკითხვას და შეცდომების გასწორებას, მოსწავლის როლი ამ შემთხვევაშიც მნიშვნელოვანია. გააჩნია დროს, სიტუაციასა და გაკვეთილის ფორმატს. მოსწავლეები ცვლიან რვეულებს და ფანქრით ამოწმებენ ერთმანეთის დავალებებს. შემდეგ წინასწარშედგენილი ცხრილის მიხედვით ახდენენ შეცდომების კლასიფიკაციას. იმის შემდეგ, როდესაც მასწავლებელი გადახედავს მათ მიერ მონიშნულ შეცდომებს, შეიძლება ფერადი პასტითაც გასწორდეს. ტიპური შეცდომები დაფაზე იწერება, შეიძლება რამდენიმე დღით კლასში ან დერეფანში ფორმატზეც გამოიკრას.
გარდა ამისა, ყოველ გაკვეთილზე შეიძლება მართლწერის წუთების გამოყოფა, რამდენიმე შეცდომა კონტექსტში (თუნდაც ერთი) დაიწეროს დაფაზე და გაანალიზდეს.
მოსწავლე ქმნის ისტრესურსებს
ელექრტონულ ფორმატში რესურსების შექმნა სისტემატურად უხდება მასწავლებელს . ინტერნეტსივრცე უამრავ მასალას გვთავაზობს, თუმცა მათი ეფექტური გამოყენება იოლი არ არის. ჩვენი დაკვირვება და სისტემური კვლევები მოწმობს, რომ მოსწავლეები ისტტექნოლოგიებს ყველაზე ნაკლებად საგანმანათლებლო მიზნებისათვის იყენებენ. მასწავლებლის მცდელობა, შეცვალოს ეს რეალობა სასწავლო მიზნების სასიკეთოდ, უპირობოდ იქნება შედეგის მომცემი.
მოსწავლეები დაწყებით საფეხურზევე სწავლობენ საპრეზენტაციო პროგრამებს, ფლობენ საძიებო სისტემების მოხმარების უნარებს. ამიტომ არანაირ პრობლემას არ წარმოადგენს მათთვის სათანადო და საჭირო რესურსების შექმნა. ნებისმიერი აქტივობისას შესაძლებელია სწავლა-სწავლების პროცესის ისტტექნოლოგიით გამდიდრება.
დღეისათვის ხელმისაწვდომია Microsoft Partners in Learning-ის უფასო ინსტრუმენტების საშუალებით უნიკალური რესურსების შექმნა. კარგია, როდესაც მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად განიხილავს ამ ინსტრუმენტებს. შემდეგ კი საუბრობენ იმის შესახებ როდის და როგორ, რატომ და რისთვის აპირებენ მათ გამოყენებას.
https://learntechnolog.blogspot.com/ – ამ ბლოგზე რესურსების შექმნის თანამედროვე სასწავლო ინსტრუმენტებია განთავსებული, მათი გამოყენება სულაც არ არის რთული. მთავარია, ვიცოდეთ, რა გვსურს შევქმნათ და რა მიზანს ემსახურება ეს რესურსი.
მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს, ე.წ. რესურსბანკი ( თუნდაც ბლოგის სახით), რომელზეც მოსწავლის შექმნილი რესურსები აიტვირთება. ყველამ იცის, რომ რესურსის შექმნა დროსა და ენერგიას მოითხოვს. ამიტომ ამ მასალას სხვა შემთხვევაშიც გამოვიყენებთ და ჩვენს კოლეგებსაც ექნებათ მისი სარგებლობის შესაძლებლობა.
ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ მოსწავლეებმა სასწავლო მიზნით გამოიყენონ თანამედროვე ტექნოლოგიები, სასიცოცხლო და აუცილებელი უნარები გამოუმუშავდეთ აღნიშნულ პროცესში. ამ მიმართულებით მოსწავლეთა ჩართულობა ყოველთვის მაღალია. ყველაზე ზარმაც მოსწავლესაც კი ეხალისება კომპიუტერთან მუშაობა, იგი ქმნის, იძიებს, ამონტაჟებს და თვითონაც სასწავლო მიზნისაკენ ხდება მიმართული.
ინტეგრირებულია გაკვეთილზე , როგორც დამხმარე მასწავლებელი
თანამედროვე ჰუმანიზმის პრინციპებზე დამყარებული საგანმანათლებლო სისტემა ითვალისწინებს მასწავლებლისა და მოსწავლის როლების შეცვლას, რაც გულისხმობს ავტორიტარული, მასწავლებელზე ორიენტირებული სასწავლო პროცესის მოსწავლეზე ორიენტირებულით შეცვლას. ინტერაქტიური სწავლება საჭიროებს გაკვეთილის პროცესში სწავლების ალტერნატული სტრატეგიებისა და შეფასების ახალი ხერხების დანერგვას. შესაბამისად, სწავლების მიზანიც იცვლება. იგი ორიენტირებულია არა მარტო ცოდნაზე, არამედ უნარ-ჩვევების გამომუშავებაზეც.
იმაზე სახალისო და იმავდროულად საპასუხისმგებლო რა უნდა იყოს მოსწავლისათვის, ვიდრე მასწავლებლის როლის შეთავსება გაკვეთილზე. მასწავლებლისა და მოსწავლის წინასწარდაგეგმილი შეთანხმების საფუძველზე შესაძლებელია გარკვეული როლი მოსწავლემაც შეასრულოს. მაგალითად: მოიძიოს ახალი მასალისათვის საჭირო ინფორმაცია, გააკეთოს პრეზენტაცია, სქემა, პლაკატი, დიაგრამა და ა.შ. განსაზღვრულ დროს იგი კლასის წინაშე წარდგება და მასწავლებელს გაკვეთილის რომელიმე ეტაპის წარმართვაში დაეხმარება. ამ პროცესს წინ უნდა უძღოდეს მასწავლებლის მიერ ახალი მასალის ახსნა -განმარტება მისი პარტნიორი მოსწავლისათვის.
მოსწავლეებისათვის მიმზიდველია ასეთი როლი, ამიტომ გაკვეთილზე ჩართულობა და უკუკავშირი მაღალია. ნებისმიერ მოსწავლეს ამ ასპექტით გარკვეული ფუნქციის შეთავსება შეუძლია. ამ მეთოდის დადებითი მხარე ის არის, რომ მოსწავლის მოტივაცია, ინტერესი და მოლოდინები მაღალია. ეს კი აუცილებლად აისახება კონკრეტულ და საბოლოო შედეგებზე.
ეს მიდგომა კოლაბორაციულ პრინციპებს ეფუძნება. განსაზღვრულია აქტივობის დრო, რესურსები, შეფასების კრიტერიუმები, რაც თავისთავად უკვე პარტნიორობაა.
ამ სქემის მხარდაჭერა ნიშნავს მოსწავლეებისაგან დამოუკიდებელი ინიციატივების გამოვლენას და მასწავლებლის მხრიდან მათთან თანამშრომლობასა და წახალისებას. ის უმნიშვნელოვანესია პროფესიული ორიენტაციის თვალსაზრისით.
მოსწავლის როლი ინკლუზიური სწავლებისას
ყოველი მასწავლებლის საზრუნავია სხვადასხვა საჭიროებისა და შესაძლებლობების მოსწავლეთა ჩართვა სასწავლო-საგანმანათლებლო პროცესში. ვიტყოდი, რომ საკმაოდ რთული, შრომატევადი და გარკვეულ შემთხვევაში წინააღმდეგობებით სავსე. ვგულისხმობ იმ შემთხვევებს, როდესაც საზოგადოების დამოკიდებულება სსსმ მოსწავლის მიმართ გულგრილი და უპასუხისმგებლოა. ყოფილა შემთხვევა, როდესაც მშობლები გაურბიან თავიანთი შვილების ასეთი მოსწავლეების გვერდით ყოფნას, რადგან ისიც ,,იჩაგრება” … ასეთი სიტუაციების მართვა და პრობლემების მოგვარება დამოკიდებულია მასწავლებლის პროფესიონალიზმზე. ყველაზე რეალური და საიმედო კი ამ დროს თვით მოსწავლეები არიან, სათანადო საუბრები, რეკომენდაციები, სიტუაციური ამოცანები თუ ადამიანური ურთიერთობები გვეხმარება, რომ მოსწავლეებმა ითანამშრომლონ ჩვენთან. ისინი არაჩვეულებრივად ართმევენ თავს იმ კონკრეტულ დავალებებსა და ვალდებულებებს, რომელიც თანაკლასელზე ზრუნვით არის გაპირობებული. საბოლოოდ კი მათ შეუძლიათ მნიშვნელოვანი დახმარება გაგვიწიონ ჩვენ, თნაკლასელს და საკუთარ თავს. სწავლობენ ადამიანურ ურთიერთობებს, სხვაზე ზრუნვას, უვითარდებათ სოციალური უნარ-ჩვევები და ყალიბდებიან საზოგადოების სრულფასოვან წევრებად. იმ ადამიანებად, რომლებსაც ეცოდინებათ, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია და შეზღუდული უნარი არ ნიშნავს საზოგადოებისაგან გარიყულობას.
არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აღწერილი დამოკიდებულება გვეხმარება ნიჭიერი მოსწავლის ინკლუზიაშიც. გარდა იმისა, რომ მასწავლებელი მათთან ისგ-ით მუშაობს, ურთიერთდახმარების პროცესში მათი როლი საგულისხმოა.
მოსწავლე – კლასგარეშე და სკოლისგარეშე აქტივობების განხორციელებისას
ერთფეროვნება ნებისმიერი ადამიანისათვის მოსაწყენია, მით უმეტეს, მოსწავლისათვის. სწავლის პროცესი დამღლელი და მოსაბეზრებელი არ იქნება, თუ მასწავლებელი ხშირად გამოიყენებს მრავალსახოვან აქტივობებს. ნებისმიერი განსხვავებული ფორმატი, მიზნობრივად დაგეგმილი და განხორციელებული, ეფექტურ სასწავლო გარემოს ქმნის. ვიცი, რთულია ერთი ადამიანისათვის მისი დაგეგმვა და მართვა. მოსწავლეებს შეუძლიათ ჩვენი დახმარება ყველაზე სერიოზული პრობლემების გადაჭრაში. პროცესი უნდა მიმდინარეობდეს ორგანიზებულად. იგეგმება აქტივობა, მოსწავლეებთან ერთად (გონებრივი იერიშით) კეთდება რესურსებისა და
განსახორციელებელი ამოცანების ნუსხა. შემდეგ კი ყველა ინაწილებს იმ საქმეს, რომლის განხორციელებაც შეუძლია. მოსწავლეები ამ დროს თანამშრომლობენ მშობლებთან და ამხანაგებთან). დამერწმუნებით, რომ ამგვარი ჩართულობით განხორციელებული აქტივობა ყველასათვის სახალისოა, ყოველი ასეთი მუშაობა ხდება ახალი აქტივობის საფუძველი. ამ დროს იდეების გენერაცია მოსწავლეთაგან მოდის .
მასწავლებლის პროფესიონალიზმზეა დამოკიდებული, რამდენად ეფექტურად შეძლებენ მოსწავლეები აღწერილი პროცესის მიზანდასახულ განხორციელებას.
უნარები, რომელიც ზემოაღნიშნული პროცესების განხორციელებისას ვითარდება
სოციალური, კომუნიკაბელური, კოლაბორაციული, დამოუკიდებელი ქმედების, პრობლემის გადაჭრის, აზროვნების, პასუხისმგებლობის, ისტტექნოლოგიების სასწავლო მიზნით გამოყენების …
გთავზობთ რეკომენდაციებს, რომელიც მრვალწლიანმა პედაგოგიურმა გამოცდილებამ მასწავლა …
1.ხშირად წარმოიდგინე შენი თავი მოსწავლის როლში;
2. ეცადე, მოსწავლის შესაძლებლობები გამოიყენო მისი და სხვების სასარგებლოდ;
3.არ არსებობს მოსწავლე, რომელსაც არ შეუძლია შენთვის გარკვეული დახმარების გაწევა სწავლა -სწავლების პროცესში ;
4.ენდეთ მათ, დაავალეთ ის, რისი გაკეთებაც შეუძლია;
5. დააფასე მოსწავლის მიერ გაწეული ნებისმიერი დახმარება, შრომა და პოზიტიური მოქმედება;
6.დაიხმარე მოსწავლე, თუნდაც მისი დახმარება არ გჭირდებოდეს;
7. ეცადე, ისეთი აქტივობები განახორციელონ, როდესაც თავს მასწავლებლის პოზიციაში წარმოიდგენენ;
8.არასოდეს დაამცირო; რეკომენდაციები მიეცი ფრთხილად. კარგია, როცა თვითონ აღმოაჩენს საკუთარ შეცდომებს;
9. არ გაარჩიო მოსწავლეები აკადემიური მოსწრების მიხედვით. არ არსებობს ცუდი მოსწავლე!!!
10.მუდამ გახსოვდეს, რომ მოსწავლის სულზე ილექება ყველაფერი… კარგიც და ცუდიც.
გამოყენებული ლიტერატურა :
მასწ. პროფ. განვ. ეროვნული ცენტრი — სწავლების სტრატეგიები ( თბილისი – 2011 წელი )
