SEL – სოციალურ-ემოციური სწავლება – არის პროცესი, რომლის დროსაც ბავშვები და მოზარდები იძენენ და ეფექტიანად იყენებენ ცოდნას, დამოკიდებულებას და უნარებს, რომლებიც საჭიროა ემოციების გასაგებად, პოზიტიური მიზნების განსასაზღვრად და მისაღწევად; გრძნობენ და ამჟღავნებენ ემპათიას სხვების მიმართ, ამყარებენ და ინარჩუნებენ პოზიტიურ ურთიერთობას და იღებენ საპასუხისმგებლო გადაწყვეტილებებს.
თუ ყველა მოსწავლეს რთავთ საკლასო დისკუსიებში, სთავაზობთ პასუხისმგებლობას და არჩევანს, თბილად ეპყრობით და სათანადო მხარდაჭერასაც გამოხატავთ, სავარაუდოდ, უკვე იყენებთ SEL-ს.
სკოლებში მუშაობისას ხშირად მესმის: „სად მცალია SEL-ისთვის, ამდენი საქმე მაქვს“. მართალია, სოციალური და ემოციური სწავლების პროგრამებისა და სერვისების წარმატებით დასანერგად მასწავლებლებმა და სკოლებმა ყველაზე ძვირფასი რესურსი – დრო უნდა გამოიყენონ. SEL-ის კურიკულუმის შესამუშავებლად, საერთო–სასკოლო აქტივობების განსახორციელებლად და პროფესიული განვითარებისთვის ასევე საჭიროა შესაბამისი მზადყოფნა და სტრატეგიული დაგეგმვა. მაგრამ ეს გულს ნუ აგიცრუებთ. ამ მედალს მეორე მხარეც აქვს: ბევრი მასწავლებელი უკვე იყენებს სწავლების სტრატეგიებს, რომლებიც ხელს უწყობს ამ მხრივ მოსწავლეთა ზრდას. განიხილავენ თქვენი მოსწავლეები თავიანთ ნაშრომებს? აღნიშნავთ თუ არა მათ მიღწევებს? თუ ასეა, თქვენ უკვე უწყობთ ხელს მოსწავლეების სოციალურ და ემოციურ განვითარებას.
ეფექტიანი მასწავლებლები უკვე აკეთებენ ამას
ბევრმა მასწავლებელმა ინტუიციურად იცის, რომ მოსწავლეებთან ემოციური კავშირი მნიშვნელოვანია მათი აკადემიური, სოციალური და ემოციური ზრდისთვის. ასეთი მასწავლებლები ზრუნავენ მოსწავლეებზე, ყურადღებას აქცევენ კლიმატს საკლასო ოთახში, მოსწავლეების ჩართულობას თუ უკუკავშირს. SEL-ის სფეროში ჩატარებულმა კვლევებმა დაადასტურა ის, რასაც ეფექტიანი მასწავლებლები უკვე აკეთებდნენ: სოციალური და ემოციური უნარები სწავლაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.
მოსწავლეებს საკლასო ოთახში მოაქვთ ემოციები სკოლისგარე ცხოვრებიდან. ისინი შესაძლოა განიცდიდნენ სტრესს ოჯახში, ვთქვათ, მშობლის მიერ სამუშაოს დაკარგვასთან დაკავშირებით, მეგობართან შელაპარაკებას. კარგი მასწავლებლები საკლასო ოთახში შესვლისთანავე ამჩნევენ, რომ მათ მოსწავლეებს რაღაც აწუხებთ და იციან, რომ მათ მხარდაჭერა სჭირდებათ ემოციების გასანელებლად ან გასანეიტრალებლად, სანამ სასწავლო პროცესში ჩაერთვებოდნენ.
მოსწავლეები ასევე შესაძლოა განიცდიდნენ ემოციებს, რომლებიც წარმოიშობა საკლასო ოთახში და ეხება სწავლას. მაგალითად, მიღწევის ემოცია არის წარმატების ან წარუმატებლობის განცდა, რომელიც საკლასო აქტივობებს უკავშრდება. მოსწავლეები შესაძლოა ღელავდნენ ლაბორატორიული სამუშაოს ან სახელოვნებო შეჯიბრების წინ, აშინებდეთ მათემატიკური ამოცანები ან პოეზია… კარგ მასწავლებლებს ემოციური დამოკიდებულება აქვთ იმ საგნის მიმართ, რომელსაც ასწავლიან და მრავალნაირად შეუძლიათ ამ ვნების კლასისთვის გაზიარება. მიმზიდველი გაკვეთილების დაგეგმვა შესანიშნავი გზაა სოციალური და ემოციური უნარების ჩასართავად. ჰკითხეთ თქვენს თავს: „რა მინდა იცოდნენ მოსწავლეებმა, რას მინდა გრძნობდნენ და აკეთებდნენ ისინი ამ გაკვეთილის ბოლოს?“
სწავლება SEL-ის ჭრილში
სწავლა-სწავლებაში სოციალური და ემოციური უნარების ჩართვა ნიშნავს სწავლისთვის ხელშემწყობი გარემოს შექმნას. მაგალითად ისეთი საკლასო გარემოსი, სადაც მოსწავლეები:
* აქტიურად ერთვებიან ასაკის შესაბამის სასწავლო აქტივობებში;
* უვითარდებათ ცხოვრების პოზიტიური მიზნების მისაღწევად საჭირო უნარები;
* არ ეშინიათ და გრძნობენ აკადემიურ ინტერესს;
* ურთიერთობენ მასწავლებლებსა და თანატოლებთან;
* აქვთ მიკუთვნებულობის გრძნობა.
The Center on Great Teachers & Leaders-მა გამოავლინა სწავლების 10 პრაქტიკა, რომლებიც ხელს უწყობს მოსწავლეებში სოციალური და ემოციური უნარების განვითარებას. მიუხედავად იმისა, რომ ეს სტრატეგიები ხშირად გამოიყენება სკოლებში, მათ არ განიხილავენ როგორც რესურსებს მოსწავლეთა სოციალური და ემოციური კომპეტენციების განსავითარებლად. სტატიის ბოლოს სამ ასეთ სტრატეგიას შემოგთავაზებთ:
- დისკუსიები კლასში. ეს პრაქტიკა მიემართება მოსწავლეთა საკომუნიკაციო უნარებს და იძლევა აკადემიურ დისკურსში ჩართვის შესაძლებლობას. საკლასო დისკუსიებში გააზრებული მონაწილეობისთვის მოსწავლეებმა ყურადღებით უნდა უსმინონ სხვებს, გამოარჩიონ მათი იდეები და თავაზიანად დაეთანხმონ ან არ დაეთანხმონ მათ. საკლასო დისკუსიები იყენებს მოსწავლეთა სოციალურ ცნობიეერბასა და თვითცნობიერებას და უვითარებს მათ თანაკლასელებთან ურთიერთობის უნარებს.
- პასუხისმგებლობა და არჩევანი. რამდენად აძლევენ მასწავლებლები მოსწავლეებს უფლებას, მიიღონ გადაწყვეტილება თავიანთ საქმიანობასთან დაკავშირებით? ეს შეიძლება მოიცავდეს საკლასო ნორმებისა და პროცედურების შემუშავებას, აგრეთვე მოსწავლეებისთვის არჩევანის მიცემას იმის თაობაზე, როგორ ჩატარდეს გაკვეთილები და აქტივობები. საკლასო ოთახში არჩევანის უზრუნველყოფა მოსწავლეებს განუმტკიცებს განცდას, რომ მათი სწავლა მათ ხელთაა და უვითარებს საპასუხისმგებლო გადაწყვეტილებების მიღების უნარებს.
- მასწავლებლის ენა. მნიშვნელოვანია, როგორ ესაუბრებიან მასწავლებლები მოსწავლეებს. SEL-ის პერსპექტივით, მასწავლებლის ენამ, სითბომ და მხარდაჭერამ უნდა წაახალისოს მოსწავლეები, აკონტროლონ თავიანთი ქცევა. მასწავლებელი ძლიერი როლური მოდელია, როცა საქმე სოციალურ და ემოციურ უნარებს ეხება. მოსწავლეებს შეუძლიათ, მისგან ისწავლონ სხვისი წახალისების პოზიტიური გზები, ემპათიის გამოხატვა ან კონფლიქტების მოგვარება.
ეს სამი მაგალითი გვიჩვენებს, როგორ შეუძლია სწავლების პრაქტიკებს მოსწავლეთა სოციალური და ემოციური უნარების მხარდაჭერა და განვითარება. მომდევნო დღეებში დააკვირდით თქვენს საქმიანობას SEL-ის პერსპექტივით. რამდენად უწყობს ხელს თქვენი სწავლება მოსწავლეების SEL-ის გაუმჯობესებას? კიდევ რომელი სტრატეგიების დანერგვაა საჭირო მათი სოციალური და ემოციური უნარების განსავითარებლად?
წყარო: ლორეა მარტინესი, https://www.edutopia.org/blog/sel-is-good-teaching-lorea-martinez
