თანამედროვე სწავლების ტექნოლოგიების მეტად ეფექტური და პოპულარული სახეა ინტერაქტიური თამაში – საგანმანათლებლო კვესტი. თავად ტერმინი „კვესტი“ (ინგ. quest – ძიება) ძიებით თამაშს ნიშნავს. კვესტი სათავგადასავლო თამაშია, რომელიც სიუჟეტიდან გამომდინარე მონაწილისგან სააზროვნო დავალებების შესრულებასა და აქტიურობას მოითხოვს. თამაშში მათ ინტუიცია, მოხერხებულობა, მიხვედრილობა და სხარტი აზროვნება სჭირდებათ. თამაშის სიუჟეტი კი შესაძლებელია წინასწარცნობილი ან მრავალპასუხიანი იყოს, სადაც პასუხის შერჩევა მოთამაშეზეა დამოკიდებული.
ცოცხალი კვესტი შეჯიბრის ელემენტებს შეიცავს და ანალიტიკური აზროვნების განვითარებას უწყობს ხელს. კვესტი მოსწავლეების განვითარებისა და თვითრეალიზაციის საუკეთესო პირობებს ქმნის და მათ კომუნიკაციური უნარების, პასუხისმგებლობის განვითარებაში, თანამშრომლობით სწავლაში, ჯგუფურ მუშაობაში, ექსტრემალურ სიტუაციაში მობილურად და სწორად მოქმედებაში, არასტანდარტული ამოცანების სწრაფად ამოხსნაში ეხმარება.
საგანმანათლებლო კვესტი შესაძლებელია ჩატარდეს სხვადასხვა სივრცეში, როგორც სკოლაში, ისე სკოლის გარეთ. მაგ: საკლასო ოთახში, მუზეუმში, პარკში, (კვესტი ორიენტირება ქალაქში – „გაქცეული ქალაქი“), კვესტი ადგილზე – საიდუმლო ადგილების ძიებით ( გეოკეშინგი), ორიენტირების ელემენტებითა (მათ შორის GPS-ით) და მხარეთმცოდენოებითი მიმართულებით. საუკეთესოა შერეული ვარიანტები, რომელშიც შერწყმულია, როგორც მოსწავლეთა გადაადგილება, ძიება და საინფორმაციო ტექნოლოგიების გამოყენება, ასევე სიუჟეტი და წინასწარმიცემული დავალება – ლეგენდა.
სიუჟეტის მიხედვით, კვესტები რამდენიმე სახის არსებობს. ხაზოვანი კვესტი, როცა თამაში აგებულია ჯაჭვურად: ერთი დავალების შესრულების შემდეგ მონაწილეები იღებენ შემდეგ დავალებას და ეს გრძელდება მანამდე, სანამ ისინი მთელ მარშრუტს არ გაივლიან. კვესტი იერიში, როცა მონაწილეები ძირითად დავალებას და წერტილების ჩამონათვალს მინიშნებებით იღებენ, მაგრამ ამავე დროს, დამოუკიდებლად ირჩევენ ამოცანის გადაჭრის გზებს. წრიული კვესტი, რომელიც დაახლოებით ისეთივეა, რაც ხაზოვანი. თუმცა მისგან განსხვავავებით ჩაკეტილ წრეს წარმოადგენს. ჯგუფები სხვადასხვა წერტილიდან იღებენ სტარტს, რომელიც ამავე დროს მათთვის საფინიშო წერტილიცაა.
საგანმანათლებლო კვესტის სტრუქტურა ასეთია: შესავალი (სიუჟეტის, როლების განსაზღვრა), დავალებები (ეტაპები, კითხვები, როლური დავალებები), შესრულების რიგითობა (ბონუსები, ჯარიმები) და შეფასება (შედეგები, ქულები, პრიზები).
თამაში მოითხოვს, როგორც მასწავლებლის, ასევე მოსწავლეების წინასწარ საკმაოდ სერიოზულ მომზადებას და ასევე კრეატიულობას. მასწავლებელმა, რომელიც კვესტის შედგენას გადაწყვეტს, აუცილებელია, განსაზღვროს კვესტის მიზანი და ამოცანები, სამიზნე აუდიტორია და მონაწილეთა რაოდენობა, კვესტის ფორმა და სიუჟეტი, აუცილებელი სივრცე და რესუსრები, დამხმარეთა რაოდენობა, ორგანიზატორი, წინასწარ დაწეროს სცენარი, დაადგინოს ჩატარების თარიღი. განვიხილოთ კვესტის ერთი მაგალითი გეოგრაფიაში.
გაკვეთილის თემა: ჩრდილოეთი ამერიკა
გაკვეთილის ფორმა: თამაში – კვესტი
გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა უნდა განაზოგადონ და სისტემატიზაციაში მოიყვანონ ცოდნა ჩრდილოეთ ამერიკის ბუნებისა და მოსახლეობის შესახებ, შეძლონ რუკებზე მუშაობა.
გაკვეთილის მსვლელობა: მოსწავლეები იყოფიან ჯგუფებად. სიუჟეტის მიხედვით, თამაში რამდენიმე სადგურისგან შედგება და მათი წარმატებით გასავლელად მოსწავლეებს სხვადასხვა დავალების შესრულება მოუწევთ. ყოველ სადგურზე ისინი იღებენ ქულებს, რომელსაც მასწავლებელი ცალკე ფურცელზე ინიშნავს.
სადგური I – ციფრები. დავალების შესრულების დრო 1 წუთი.
მოსწავლეებს ეძლევათ ფურცლები, რომლებზეც ჩამოწერილია ციფრები, ამ ციფრებიდან ზოგიერთს გარკვეული კავშირი აქვთ ჩრდილოეთ ამერიკასთან. მოცემული ციფრებიდან მოსწავლეებმა უნდა ამოარჩიონ ის ციფრები, რომლებიც დაკავშირებულია კონტინენტთან და მიუწერონ, თუ რას ნიშნავს ისინი. რომელი გუნდიც ყველაზე სწრაფად შეასრულებს დავალებას ხელის აწევით ანიშნებს მასწავლებელს. ყოველ სწორ პასუხზე ჯგუფი იღებს 1 ქულას.
ციფრების და პასუხები ნიმუში: 22,9 – მოსახლეობის სიმჭიდროვე; 24 709 000 – კონტინენტის ფართობი; 50 – შტატების რაოდენობა აშშ-ში ; 1492 – კოლუმბის მიერ ამერიკის აღმოჩენის წელი; 6193 – კონტინენტის უმაღლესი მწვერვალის – დენალის სიმაღლე; 565 265 000 – მოსახლეობის რაოდენობა.
სადგური II – „რა არის?“ „ვინ არის?“. დავალების შესრულების დრო – 30 წამი.
მასწავლებელი თვლის სახელებს. ჯგუფის ერთ-ერთმა წევრმა (ჯგუფი თავად ირჩევს) სწორად უნდა უპასუხოს რაც შეიძლება მეტ კითხვას. მასწავლებელი ინიშნავს დროს და მისი ამოწურვის შემდეგ წყვეტს თამაშს, სწორ პასუხებს კი ფურცელზე ინიშნავს.
ჩამონათვალი: მისისიპი, პრინც უელსი, იუკონი, ქრ. კოლუმბი, პრერია, ტორნადო, ალიასკა, მერჩისონი, ჰუდსონი, კაბოტი, ერიკ როუდი, იუკატანი, კანადის არქტიკული, ფლორიდა, კალიფორნია, მექსიკა, სარგასი, ალეუტის, ზემო, ბაფინის, კორდილიერები, კლდოვანი, ონტრაიო, აპალაჩი, ჰურონი, ნიაგარა, მიჩიგანი, ესკომოსები, კოლორადო, რიო-გრანდე, წმინდა ლავრენტი, იელოუსთოუნი, სექვოია, მონების, მისური, მაკენზი, დენალი, ერი, ლაბრადორი, ნიუფაუნდლენდი, გრენლანდია, ვიქტორია, კუბა, ფლინტ მამონტი, ათაბასკა, ბიზონი, სენტ-ჩარლზი, ბერინგი, ბოფორტს, ვინიპეგი. (პასუხია ნიმუში: მისისიპი – მდინარე).
სადგური III – „რატომ?“ დავალების შესრულების დრო – 1 წუთი.
მასწავლებელი მაგიდაზე აწყობს ბარათებს ამოცანებით. ჯგუფის ერთი წევრი იღებს რომელიმე ბარათს. ჯგუფი ერთად განიხილავს ამოცანას და ამზადებს პასუხს. მასწავლებელი სწორ პასუხებს ინიშნავს ფურცელზე.
ამოცანები ბარათებისთვის: ა) რატომ უწოდეს ამერიკას ამერიკა? ბ) რატომ მდებარეობს ჩრდილოეთ ამერიკაში მთები დასავლეთით, ხოლო ვაკეები აღმოსავლეთით? გ) რატომაა კანადის დროშაზე გამოსახული ნეკერჩხლის ფოთოლი? დ) რატომ ქრის ჩრდილეოთ ამერიკაში ხშირად ტორნადო? ე) რატომ შემცირდა კატასტროფულად ბიზონების რაოდენობა?
სადგური IV – „შავი ყუთი“. დავალების შესრულების დრო – 1 წუთი.
შავ ყუთში მოთავსებულია რაიმე ნივთი, მაგ; მცენარე, რომელიც დაკავშირებულია ჩრდილოეთ ამერიკასთან. მინიშნებებით ჯგუფებმა უნდა გამოიცნონ, რომელი მცენარეა ყუთში. თუ პირველი მინიშნების შემდეგ ჯგუფი ვერ იტყვის სწორ პასუხს, ის კარგავს ერთ ქულას. მასწავლებელი მინიშნებებს იძლევა სწორ პასუხამდე.
მინიშნებები: ა) კოლუმბმა ამ არაჩვეულებრივი მცენარის თესლები ევროპაში წაიღო; ბ) იგი წმინდა მცენარედ ითვლება ცენტრალურ ამერიკასა და მექსიკაში; გ) ამ მცენარეს მაისს ეძახდნენ; დ) მისი მცენარის ღეროსა და ფოთლებისგან შესაძლებელია საქონლისთვის ნოყიერი საჭმლის – სილოსის მიღება; ე) ამ მცენარის მარცვლებს ქილებში ინახავენ და სალათების მოსამზადებლად იყენებენ. (პასუხი – სიმინდი).
სადგური V – კაპიტნები. დავალების შესრულების დრო – 1 წუთი.
ჯგუფების კაპიტნებმა გეოგრაფიულ რუკაზე ჩრდილოეთ ამერიკის რაც შეიძლება მეტი გეოგრაფიული ობიექტი უნდა აჩვენონ.
სადგური VI – „იპოვეთ შეცდომები“. დავალების შესრულების დრო -2 წუთი.
მასწავლებელი ჯგუფებს ურიგებს ტექსტს, რომელშიც მათ უნდა იპოვონ შეცდომები და გაასწორონ. თითოეული ნაპოვნი შეცდომა 1 ქულაა, ხოლო სწორად გასწორება – 2 ქულა. მასწავლებელი ითვლის ტექსტში აღმოჩენილ და გასწორებულ შეცდომებს და ინიშნავს ქულას.
ტექსტის ნიმუში: ერთმა მოგზაურმა ჩრდილოეთ ამერიკის კონტინენტზე მოგზაურობის შემდეგ ანგარიში დაწერა, მაგრამ რამდენიმე შეცდომა დაუშვა. იპოვეთ ეს შეცდომები და გაასწორეთ:
„ჩრდილოეთ ამერიკა ეკვატორიან სამხრეთით, ანუ სამხრეთ ნახევარსფეროში მდებარეობს. კონტინენტი აფრიკის ბაქანზეა განთავსებული. ჩრდილოეთით ხმელეთში ღრმად იჭრება კალიფორნიის ყურე. კონტინენტი ყველა კლიმატურ სარტყელში მდებარეობს და მის კლიმატზე დიდ გავლენას ახდენს წყნარი ოკეანე. საინტერესოა ის ფაქტი, რომ კონტინენტზე არ იცის ქარები, განსაკუთრებით კი ძლიერი ქარი. ძალიან ლამაზია მდინარე დუნაი, რომელიც სამხერთიდან ჩრდილოეთით მიედინება და მექსიკის ყურეში ჩაედინება. ასევე ბევრ ტურისტს იზიდავს ჩანჩქერი ვიქტორია, რომელიც მდინარე მაკენზზე მდებარეობს“.
სადგური VII – „კონტურული რუკა“. დავალების შესრულების დრო -1 წუთი.
მასწავლებელი ჯგუფებს ურიგებს ჩრდილოეთ ამერიკის კონტურულ რუკებს და მოსწავლეებმა რუკებისა და ატლასის გამოყენების გარეშე მასზე რაც შეიძლება მეტი გეოგრაფიული ობიექტი უნდა აღნიშნონ. მასწავლებელი ითვლის ობიექტებს და ინიშნავს ქულას.
სადგური VIII – „ექსკურსია». დავალების შესრულების დრო – 5 წუთი.
მასწავლებელი აცნობს ჯგუფებს, რომ ისინი არიან გიდები და მათი მოვალეობაა, რაც შეიძლება სწრაფად მოიძიონ ინფორმაცია და აღწერონ ჩრდილოეთ ამერიკის ერთ-ერთი რომელიმე ღირშესანიშნაობა. ღირშესანიშნაობებს ჯგუფებს აძლევს მასწავლებელი. მაგალითი: იელოუსთოუნის ეროვნული პარკი, კ. გრენლადია, კოლორადოს დიდი კანიონი, სექვოიას ეროვნული პარკი, ნიაგარას ჩანჩქერი, ფლინტ-მამონტის მღვიმე.
მოსწავლეები იძიებენ ინფორმაციას ამ ობიექტების შესახებ და ამზადებენ პრეზენტაციას. მასწავლებელი ჯგუფებს უწერს ქულებს.
თამაშის დასასრულ მასწავლებელი აჯამებს მთლიან ქულებს და ავლენს გამარჯვებულ ჯგუფს.
