ჩვენ ყოველდღე ვსარგებლობთ ინტერნეტით, მაგრამ ვიცით კი ყველაფერი მის შესახებ? გვესმის, რით განსხვავდება ერთმანეთისგან „დომენი” და „ბრაუზერი”? ვადევნებთ თვალს სიახლეებს, რომლებიც ინტერნეტსივრცეში ორინტირებას გვიიოლებს?
ინტერნეტი ქმნის გლობალურ საინფორმაციო სივრცეს. სწორედ ამიტომ უწოდებენ მას მსოფლიო ქსელს. ინტერნეტს იყენებენ აშშ-ში, იაპონიაში, ავსტრალიაში, საქართველოში, ინდოეთსა და ზიმბაბვეში. ის სწრაფად ვითარდება და ამჟამად 180-ზე მეტ ქვეყანას მოიცავს.
ყველა ქვეყანაში არის საინტერესო და სასარგებლო ვებგვერდები (საიტები), რომლებზეც ნებისმიერს მიუწვდება ხელი. როგორ გავიგოთ, რომელი ქვეყნისაა ვებგვერდი? ამაში გვეხმარება დომენი. დომენი ინტერნეტრესურსების სამისამართო სახელის ელემენტია და ქვეყნის იდენტიფიკაციისთვის გამოიყენება, გვაჩვენებს, სად, რომელ ქვეყანაშია რეგისტრირებული ვებსაიტი. მაგალითად, ორასოიანი დაბოლოება კოდით ჩანს, რომ .ge საქართველოა, .fr – საფრანგეთი, .uk – დიდი ბრიტანეთი, .de – გერმანია, .cn – ჩინეთი. ზოგი დომენი არა ქვეყნის, არამედ თემატიკის მაჩვენებელია. მაგალითად, .edu-ს იყენებენ სასწავლო-საგანმანათლებლო ორგანიზაციები, .net-ს – ორგანიზაციები, რომლებიც დაკავშირებული არიან ინტერნეტის ქსელთან, .info-ს – საინფორმაციო რესურსები, .org-ს – არაკომერციული ორგანიზაციები, .com-ს – კომერციული ორგანიზაციები. ვებგვერდების უმეტესობა .com-ით არის რეგისტრირებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ ინტერნეტში რეგისტრაცია აქვს გავლილი უამრავ კომერციულ ორგანიზაციას.
ბრაუზერი სპეციალური პროგრამაა, რომლის მეშვეობით ინტერნეტში ვმოძრაობთ და ვებგვერდებს ვათვალიერებთ, ვპოულობთ სურათებს, ფოტოებს, ტექსტებს, ფილმებს, სტატიებს. ეს ყველაფერი ბრაუზერის ფანჯარაში ჩანს. ამრიგად, ჯერ შედიხართ ინტერნეტში, მერე კი ბრაუზერში. არსებობს რამდენიმე ბრაუზერი. პერსონალური კომპიუტერებისთვის მომხმარებლები იყენებენ Internet Explorer-ს, Mozilla Firefox-ს, Safari-ს, Google Chrome-ს, Opera-ს. ყველაზე პოპულარული ბრაუზერი Chrome-ია. ის კომპანია Google-მა შეიმუშავა. მას მსოფლიოში 300 მილიონამდე ადამიანი იყენებს.
ინტერნეტი შესაძლებლობათა ფართო არეალს გვთავაზობს. ის არჩევანის საშუალებას გვაძლევს. ჩვენ თავად ვწყვეტთ, რომელ სერვისზე გავხსნათ ელექტრონული ფოსტა -gmail.com-ზე თუ yandex.ru-ზე, ვირჩევთ, საიდან მივწეროთ მეგობრებს – ICQ-დან თუ Skype-იდან.
ინტერნეტის საშუალებით შესაძლებელია უამრავი სხვადასხვა ტიპის ინფორმაციის მოპოვება. ასევე – ფოტოსურათების დამუშავება გრაფიკული რედაქტორის – Adobe Photoshop-ის დახმარებით: მათი ზომის შეცვლა, რედაქტირება, კორექტირება. არსებობს ონლაინ Photoshop-იც და სხვა გრაფიკული რედაქტორებიც გამოსახულების გასაუმჯობესებლად, მაგალითად, Gimp.
თუ ხშირად გაქვთ საქმე ამობეჭდილ მასალასთან, შეიძინეთ პრინტერი. მისი მოხმარება ძალიან ადვილია. თანამედროვე პრინტერები ისე ბეჭდავს, რომ არც ერთი პიქსელი არ ჩანს – გამოსახულება „სუფთაა”. არსებობს 3D პრინტერებიც.
იმისთვის, რომ ინტერნეტში განვათავსოთ ან დავიმახსოვროთ ფოტოსურათი, მუსიკა ან სხვა, ვთქვათ, .doc, .xls ან .pdf ტიპის ფაილი, არსებობს სპეციალური რესურსი DocMe. უბრალოდ, უნდა გვახსოვდეს, რომ ის, რაც ჩვენი წყალობით ინტერნეტში მოხვდება, ყველასათვის ხელმისაწვდომი ხდება და მას ისე გამოიყენებენ, როგორც მოისურვებენ. თუმცა არსებობს გამონაკლისიც: თუ არ გსურთ, ინტერნეტში ნანახი თქვენი პირადი ფოტო ვინმემ გამოიყენოს ან თავის გვერდზე განათავსოს, ისარგებლებთ ნიშნით © – Copyright. ეს იმას ნიშნავს, რომ ტექსტის, სურათისა თუ სხვა კონტენტის გამოყენება მფლობელის ნებართვის გარეშე იკრძალება.
ყოველდღიურად ინტერნეტი უამრავი ახალი ინფორმაციით ივსება. ზოგი ბლოგზე წერილს აქვეყნებს, ზოგი კი მას კომენტარს უკეთებს. იმისთვის, რომ მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენების საქმის კურსში იყოთ, გამოიყენეთ RSS (Really Simple Syndication). ის საიტზე გამოქვეყნებული სიახლეების სიას წარმოადგენს. სიის თითოეული წევრი შეიცავს როგორც სიახლის სათაურს და ტექსტს, ისე დამატებით მონაცემებსაც – გამოქვეყნების თარიღს, ავტორს და ა.შ. მისი მშვეობით იოლად გავიგებთ, არის თუ არა საიტზე რამე სიახლე. RSS-ის დახმარებით ინტერნეტში ინფორმაციის ძიებაც და გავრცელებაც გაცილებით ადვილია. მაგალითად, მოგეწონათ კონკრეტული ვებგვერდი, კიდევ – ბლოგი და სხვა ვებგვერდი. ამ რესურსებზე ყოველდღიურად შესვლა მოუხერხებელია, RSS კი ერთ ადგილას უყრის თავს ყველა ინფორმაციას. როგორ გამოვიყენოთ RSS, ამის შესახებ ინფორმაციას საძიებო სისტემის მეშვეობით მოიპოვებთ.
რა არის საძიებო სისტემა? როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ინტერნეტში ზღვა ინფორმაციაა. კარგია, როდესაც იცით, სად და როგორ ეძებოთ; თუ არა, შეგიძლიათ ისარგებლოთ საძიებო სისტემებით, მათ შორის – Google-ით, Yahoo!-თი და სხვ. ინფორმაციის მოსაძებნად სისტემის შესაბამის ველში უნდა ჩაწეროთ ძირითადი სიტყვა ან ფრაზა.
ცნობისათვის: პირველი საძიებო სისტემა Wandex-ი 1993 წელს შექმნა მეთიუ გრეიმმა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტიდან. დღეს ის აღარ არსებობს. 1998 წელს შეიქმნა Google, რომელიც ამჟამად ყველაზე პოპულარული საძიებო სისტემაა. გარდა ამისა, დღეს უკვე რეალიზებულია საძიებო სერვისები, რომლებიც გამოსახულებაზე ან ხმოვან სიგნალზე რეაგირებს. თქვენი მოთხოვნის შემდეგ სპეციალური პროგრამები ავტომატურად მოივლიან ყველა ვებგვერდს და მოგაწვდიან თქვენთვის საინტერესო რესურსების სიას. წარმოიდგინეთ, რამდენ დროს დაკარგავდით, ეს რესურსები თავად რომ მოგეძებნათ. დღეს მსოფლიოში ოფიციალურად არის რეგისტრირებული 174 მილიონი ვებგვერდი, არაოფიციალური სტატისტიკით კი მათი რაოდენობა 600 მილიონზე მეტია.
ინტერნეტის საშუალებით შეგვიძლია, შინიდან გაუსვლელად გავიგოთ, როგორი ამინდი იქნება ხვალ, რამდენად სანდოა ესა თუ ის ავიაკომპანია, ვიკითხოთ წიგნები, ვირტუალურად ვიმოგზაუროთ მსოფლიოს უამრავ ქვეყანაში. ახალ თაობისთვის ძნელი წარმოსადგენია, როგორ ცხოვრობდნენ მათი მშობლები ინტერნეტის გარეშე. ინტერნეტის შექმნაზე მუშაობა ჯერ კიდევ 60-იან წლებში დაიწყეს, მაგრამ რეალურად გლობალური ქსელი 1991 წლიდან ამუშავდა. ახლა ის ყველასათვის ხელმისაწვდომია.
სხვა საქმეა, სანდოა თუ არა ინტერნეტში ნაპოვნი მასალა. სასურველია, ამ სივრცეში მოძიებული ყოველგვარი ინფორმაცია რამდენჯერმე გადამოწმდეს და კრიტიკულად შეფასდეს. სადაც არ უნდა ცხოვრობდეთ, დემოკრატიულ საზოგადოებაში თუ ერთპარტიულ ქვეყანაში, სხვადასხვა მედიაწყაროდან მიღებული ინფორმაციის ანალიზის უნარი ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს უნარად მიიჩნევა.
მედიაგანათლება საკმაოდ დიდ გავლენას ახდენს ადამიანის აქტიურ სამოქალაქო პოზიციაზე, ციფრულმა რევოლუციამ კი მას მნიშვნელოვნება შემატა. ციფრულმა მედიამ და სოციალურმა ქსელმა ჩვეულებრივი მოქალაქეები გამომცემლებად აქცია. მედიაგანათლებულია არა ის, ვისაც ესმის, რა დგას მიღებული ინფორმაციის უკან, არამედ ის, ვისაც თავად შეუძლია საჭირო კონტენტის შექმნა და სხვადასხვა ფორმით გავრცელება. მედიაგანათლება ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ფორმალურ და არაფორმალურ განათლების სისტემებში მკვიდრდება.
მედიაინფორმაციული განათლება შეიძლება შეფასდეს საბაზო კომპეტენციად განსაზღვრული საზოგადოებრივი, სოციალური თუ პირადი მიზნების მისაღწევად. მედიაგანათლებაში ტექნოლოგიების ეფექტიანი გამოყენების შედეგად უფრო ადვილია, უწყვეტად ვითარდებოდე, იმაღლებდე პროფესიულ სტატუსს. ამ ტიპის განათლება უფრო ფართო კონტექსტშიც განიხილება და მოიცავს ცხოვრების ისეთ სფეროებს, როგორებიცაა სამოქალაქო საზოგადოება, პოლიტიკა და ტექნოლოგიები, პროფესიული თვითგამორკვევა, კეთილდღეობის ხარისხი და სხვ. საზოგადოების ინფორმატიზაცია ახალი საგანმანათლებლო ფორმების წარმოშობას აძლევს ბიძგს. XXI საუკუნის მოსწავლემ და მასწავლებელმა კოლოსალურ საინფორმაციო ნაკადში ორიენტაცია არ უნდა დაკარგონ, მათ უნდა შეეძლოთ სხვადასხვა ჟანრისა და ტიპის მედიატექსტების ანალიზი. მედიასთან მუშაობის უნარები სკოლის მერხიდანვე აითვისება, ამიტომ მედიაგანათლების განვითარება თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებების ერთ-ერთი პრიორიტეტი უნდა იყოს – ინფორმაციის მთავარი ნაკადი ხომ სწორედ მედიაარხებით (ბეჭდური პრესა, რადიო, ტელევიზია, კინო, ვიდეო, მობილური ტელეფონები, ინტერნეტი…) აღწევს ჩვენამდე.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
