პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

რა გავლენას ახდენენ ცხოველები ბავშვის განვითარებაზე

ცხოველებისა და ბავშვების განსაკუთრებული ურთიერთობა ყველასათვის კარგად არის ცნობილი და ბევრისთვის ის ამოუხსნელი მოვლენაა. ცხოველებს გამორჩეულად უყვართ ბავშვები და ისინიც ასეთივე სიყვარულით პასუხობენ თავიანთ ოთხფეხა მეგობრებს. თუმცა, ბევრი მშობელი არა მხოლოდ სახლში შინაური ცხოველის ყოლის სასტიკი წინააღმდეგია, არამედ ყველანაირად უკრძალავს ბავშვს მათთან ურთიერთობას სახლის გარეთაც, ნათესავის ან მეგობრის ოჯახში და ამას შვილის ჯანმრთელობის დაცვისა და მისი უსაფრთხოების მოტივით ხსნის. ხშირად მშობლები, ბავშვის დასამშვიდებლად და შინაური ცხოველის ყოლაზე უარის სათქმელად, მზად არიან უყიდონ მას ნებისმიერი ძვირადღირებული სათამაშო. მართალია, სათამაშოები და მათთან ურთიერთობა თავის როლს ასრულებს ბავშვის განვითარებაში, მაგრამ უსულო საგანი ვერასოდეს ჩაანაცვლებს ბავშვისთვის საყვარელ ცხოველთან ურთიერთობას და ვერასოდეს შეასრულებს იმ ფუნქციას, რასაც ეს უკანასკნელი ასრულებს მის ცხოვრებაში.

ვფიქრობ, ნებისმიერი მშობლისთვის საინტერესო იქნება იმის გაგება და გაცნობიერება, თუ რა როლი შეიძლება შეასრულოს ცხოველმა ბავშვის განვითარებაში და რას დაკარგავს პატარა იმ შემთხვევაში, თუ ამ შესაძლებლობას მოვაკლებთ:

  • ცხოველებთან ურთიერთობა ბავშვისთვის ემოციური განვითარების მნიშვნელოვანი ხელშემწყობი ხდება. პატარა, უწყინარი ფუმფულა არსება ხშირად თავის პატარა მეგობარს სტრესის, მარტოობისა და სიბნელის შიშის დაძლევაში სერიოზულ დახმარებას უწევს და საშუალებას არ აძლევს სხვადასხვა სახის შიშებს ფობიაში გადაიზარდოს.
  • ცხოველები ბავშვს გარემომცველი სამყაროს მიმართ, ამა თუ იმ მიზეზით აღმოცენებული, მტრული დამოკიდებულების შეცვლაშიც ეხმარებიან. ბავშვები თავის მეგობარ-ცხოველებს ხშირად ადამიანურ თვისებებს მიაწერენ, მათთან ურთიერთობენ, როგორც თანატოლთან, ესაუბრებიან და ანდობენ თავიანთ საიდუმლოებებს. მშობლებისგან განსხვავებით, რომლებიც მუდმივად დაკავებული არიან, ოთხფეხა მეგობარი ყოველთვის უსმენს და უგებს პატარას. თანატოლებისგან განსხვავებით კი მისი საყვარელი ძაღლი ან კატა არასოდეს ჭორაობს მასზე და გულსაც არ სტკენს. გარკვეული აზრით, ბავშვისთვის ისინი იდეალური თანამოსაუბრეები არიან, ყოველ შემთხვევაში იდეალური მსმენელები მაინც.
  • აგრესიულობისა და კონფლიქტურობის დონე იმ ბავშვებში, რომელთაც შინაური ცხოველები ჰყავთ, ბევრად უფრო დაბალია, ვიდრე ბავშვებში, რომლებიც მოკლებულნი არიან ცხოველებთან ურთიერთობას. ის პატარები, რომლებსაც შინაური ცხოველები ჰყავთ და განებივრებული არიან მათთან ურთიერთობით, ნაკლებად აგრესიულები, ნაკლებად ფეთქებადი და ნაკლებად ეჭვიანები არიან, გამოირჩევიან აქტიურობით. შფოთიანობა, როგორც წესი, მათთვის უცხოა და არიან საკმაოდ დამთმობები. ისინი, ჯერ კიდევ ძალიან ადრეულ ასაკში  ეჩვევიან სხვისთვის ანგარიშის გაწევას.
  • ცხოველებთან ურთიერთობის გამოცდილება ბავშვობაში ადამიანს უფრო მგრძნობიარეს ხდის სხვა ადამიანების შეგრძნებებისა და განწყობების მიმართ, უმუშავებს მოთმენის, საკუთარი თავის ფლობისა და თვითკონტროლის უნარს.
  • ცხოველები ბავშვისთვის ბუნების შესახებ ცოდნის პირველი წყარო და სენსორული განვითარების საუკეთესო საშუალებაა. ამ შემთხვევაში ბუნებას ვერ შეედრება ვერცერთი, ყველაზე სრულყოფილი სასწავლო-განმავითარებელი სათამაშოც კი.
  • ცხოველის დანახვისას პატარა მისკენ იწევს, აკვირდება მის ქცევას, იგებს რა ცხოველია, ეძებს სხვა ცხოველებისაგან მის განმასხვავებელ ნიშნებს, აღიქვამს მის ფორმას, სიდიდეს, ფერს, მდებარეობას სივრცეში, მოძრაობის ტიპს, ბეწვის სირბილეს. ცხოველების ქცევაზე დაკვირვების საფუძველზე ბავშვი სწავლობს მრავალფეროვანი კავშირებისა და დამოკიდებულებების დანახვას, ხვდება, თუ რატომ იქცევა მისი ოთხფეხა მეგობარი ასე ან ისე, რატომ გამოსცემს სხვადასხვა ბგერებს განსხვავებულ სიტუაციებში. ყოველივე აღნიშნული კი ხელს უწყობს ბავშვის არა მხოლოდ სენსორულ, არამედ ინტელექტუალურ განვითარებასაც კი.
  • ცხოველები ხშირად ბავშვური შემოქმედების მასტიმულირებლები ხდებიან. მათთან ურთიერთობისას ბავშვები სწავლობენ შინაური ცხოველების ბუნებრივი სილამაზის აღქმას და ცდილობენ ცხოველებთან დაკავშირებული საკუთარი განცდების ასახვას ლექსებში, მოთხრობებში, უფრო ხშირად კი – ნახატებში.
  • შინაური ცხოველები შეუდარებლები არიან ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის განმტკიცების საქმეში. ძაღლთან ერთად სეირნობა, კატასთან თამაში, ასევე მათი მოვლა ბავშვს ფიზიკურად მნიშვნელოვნად ავითარებს. ამასთან ერთად, ცხოველებს შეუძლიათ ფსიქო-ემოციური დაძაბულობის მოხსნა, ენის ბორძიკისგან ბავშვის განკურნება; ეხმარებიან ჩაკეტილ, აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვებს გარემომცველ სამყაროსთან ურთიერთობაში, იძლევიან თამაშისა და საუბრის საშუალებას. ყოველივე ეს მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა უფროსებს არ ჰყოფნით დრო და ძალა ბავშვთან ურთიერთობისთვის. რა თქმა უნდა, ცხოველი ვერ შეცვლის მშობლიურ სიყვარულს, მაგრამ მათთან ურთიერთობა ბავშვისთვის სასარგებლო იქნება.
  • შინაური ცხოველები, არცთუ იშვიათად, შესანიშნავად ახერხებენ ჩაანაცვლონ მეგობრები გაუბედავ და ჩაკეტილ ბავშვთან, ვინაიდან პატარები იოლად ანდობენ ცხოველს საკუთარ საიდუმლოს, სიხარულსა და მწუხარებას, თავს იწონებენ მასთან საკუთარი მიღწევებითა და განსაკუთრებული უნარებით. ამ ყოველივეს ისინი აკეთებენ იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ ცხოველი არ დასცინებს, ზურგს არ შეაქცევს მას და ამასთან არავის მოუყვება მის საიდუმლოს.
  • ცხოველების ქცევაზე დაკვირვებისა და მათთან ურთიერთობის პროცესში ბავშვები სწავლობენ თანაგრძნობას, თანაგანცდას და გარშემომყოფების გაგებას. აღნიშნულის მიღწევა შესაძლებელი ხდება იმის გამო, რომ ცხოველებს არ შეუძლიათ თავიანთი მდგომარეობისა და შეგრძნებების დაფარვა. მართალია, ისინი ვერ ლაპარაკობენ, მაგრამ გამოსცემენ ბგერებს, რომლითაც გვამცნობენ თავიანთი მოთხოვნილებების და გუნება-განწყობის შესახებ, ამაში მათ პოზა და მზერაც ეხმარება. ყოველივე ეს კი ბავშვს საშუალებას აძლევს, ისწავლოს, როგორც ცხოველების, ასევე ადამიანების გაგება უსიტყვოდ. ცხოველებთან ურთიერთობას მოკლებულ პატარას ეს ბევრად უფრო გაუჭირდება, ვინაიდან ბავშვები ეგოცენტრულები არიან. მათ არ შეუძლიათ საკუთარი თავის დაყენება სხვა ადამიანის ადგილას და გაგება, თუ რას გრძნობს ის.
  • სახლში ცხოველის ყოლა და მასთან ურთიერთობა ბავშვს, ხშირ შემთხვევაში, ბევრ სხვა სიკეთესთან ერთად, დისციპლინასაც აჩვევს. ის უფრო სწრაფად და უკეთესად იგებს, რომ ყველა ცოცხალი არსება საჭიროებს მოვლას, კვებას, სუფთა ჰაერზე გასეირნებას. აღნიშნულის გამო, ადვილი შესაძლებელია, მან თავისი დღის განრიგსაც გადახედოს ოთხფეხა მეგობრის  საჭიროებების შესაბამისად. ბავშვს უმუშავდება პასუხისმგებლობის გრძნობა, მოთხოვნილება და უნარი იზრუნოს არა მხოლოდ საკუთარ თავზე, არამედ სხვებზეც. ეს კი საუკეთესო საშუალებაა ეგოიზმთან საბრძოლველად, განსაკუთრებით, თუ ბავშვი სახლში მარტოა.
  • შინაური ცხოველები ხშირად „ფსიქოთერაპევტის“ როლსაც ასრულებენ. ცნობილია, რომ ბავშვები, განსაკუთრებით, თუ ისინი სასტიკი მოპყრობის მსხვერპლი ან მშობლებისგან მიტოვებული არიან, გაცილებით ადვილად შედიან კონტაქტში ცხოველებთან, ვიდრე ადამიანებთან. ამაში არაფერია გასაკვირი იმდენად, რამდენადაც ბავშვის სიყვარულს ოთხფეხა მეგობარი ერთგულებითა და უპირობო სიყვარულით პასუხობს. ამასთან ერთად, უქმნის უსაფრთხოების განცდას, მწუხარებისას ამშვიდებს და საიდუმლოსაც უნახავს.
  • შინაურ ცხოველებს შეუძლიათ დიდი დახმარება გაუწიონ ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომის მქონე ბავშვებს, რამდენადაც მათთვის უფრო ადვილია ყურადღების კონცენტრირების უნარის გამომუშავება, როცა ისინი ცხოველებთან ურთიერთობენ.
  • ცნობილია, რომ ბავშვები, რომელთაც ჰყავთ ცხოველები, ნაკლებად ავადმყოფობენ, ვინაიდან სახლში ძაღლის ან კატის არსებობა აიძულებს პატარა ბავშვის ორგანიზმს უფრო აქტიურად გაუწიოს წინააღმდეგობა ინფექციებს. ამასთან ერთად, ქვეითდება ბავშვში ალერგიის აღმოცენების რისკი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კარგი იქნება, თუ არ მოვაკლებთ ბავშვს შინაური ცხოველის ყოლისა და მასთან ურთიერთობის სიხარულს, არ შევეცდებით ამ ურთიერთობების ძვირადღირებული სათამაშოებითა და უსარგებლო ნივთებით ჩანაცვლებას. გავითვალისწინოთ, რომ ნებისმიერი შინაური ცხოველი, განურჩევლად სახეობისა, ზომისა და სქესისა, დიდ როლს თამაშობს ბავშვის პიროვნების ჩამოყალიბებაში, მის ფსიქიკურ და ფიზიკურ განვითარებაში.

 

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი