მთები, წიგნები და ცენზურა

(ციკლიდან „პირთა საძიებელი“)

1

დალი ფანჯიკიძემ მითხრა ერთხელ:

– გამომცემლობებიდან მიგზავნიან ხოლმე თომას მანისა და მაქს ფრიშის ახალგამოცემულ წიგნებს. გაოცებული ვუყურებ – განსაკუთრებით თომას მანს – მიკვირს, როგორ მოხდა, რა ძალამ გადამაგორებინა ეს მთები, ეს წიგნები…

2

ერთი ცნობილი პარიკმახერი იყო ზუგდიდში, შოთა ერქვა. მე არ ვიყავი მისი მუშტარი, მაგრამ მეგობრებს ხშირად მივყვებოდი. გამგეობის პირველ სართულზე ჰქონდა თავისი მოკრძალებული ოთახი.

შოთა ბიძია (ასე ეძახდნენ) თმის შეჭრას რომ მორჩებოდა, კლიენტს კეფაზე დაადებდა ხელს და ხმამაღლა იტყოდა, – ასეთი თავი გოდოგანს აქეთ არ არისო.

3

ტუსკია შემხვდა ამასწინათ მიწისქვეშა გადასასვლელში, რუსთაველზე. თვალი ჩამიკრა, ღონივრად ჩამომართვა ხელი და უცებ მეუბნება:

– ბიჭო, ლიტერატურული პრემიის შორტლისტში ვერმოხვედრას რომ ვერ გადაიტანს ადამიანი, იმას სამოქალაქო გმირობა არ უნდა მოსთხოვო.

4

წოწერიებს – ჩვენი კარის მეზობლებს – ეზოს ძაღლი, ე. წ. „დვარნიაშკა“ ყოველთვის ჰყავდათ. საგულისხმოა, რომ მათ მხოლოდ ორ სახელს – ჩიბოს და პიკას არქმევდნენ, ამიტომ ისტორიამ შემოინახა ჩიბო 1, 2, 3 და ა. შ. და პიკა 1, 2, 3 და ა. შ.

5

ჩემს მეორე წიგნს – „ქარაგმას“ ვამზადებდით, ქართულ-ევროპულ ინსტიტუტს უნდა გამოეცა. რედაქტორთან – ლია ნაროუშვილთან ერთად მთელი ტექსტი გავასუფთავე, მაგრამ როგორც ხდება ხოლმე, მაინც გაგვეპარა შეცდომა… სატიტულო გვერდზე. თუ სწორად მახსოვს, ასე ეწერა: გამომკცემელი ჯანრი კაშია.

უკვე დაბეჭდილი ეგზემპლარების თვალიერებისას, პირველივე გადაშლაზე ეს დასანანი კორექტურა მომხვდა თვალში. მაშინვე დავურეკე ბატონ ჯანრის.

– არ იღელვო, ზვიად, – დამამშვიდა, – ეგ არაფერი… მოიცა, როგორ წერია? – ჩამეკითხა უცებ, – გამომკცემელი? – და მერე ჩამოჰყვა, – გამომცემელი, გამომკცემელი, გამომკმეველი, კათაკმეველი… კარგია, რა გინდა.

6

მამაჩემის ბიძას, კეთილ და კოლორიტულ კაკო თოლორაიას ოთხი შვილი ჰყავს – სამი ვაჟი და ერთი ქალიშვილი. სამივე ვაჟი სასულიერო პირია. მახსოვს, ერთხელ შვილების მეგობარი შეეხუმრა სუფრაზე:

– კაკო ბიძია, ისეთი პიროვნება ხართ და იმდენი კაცი ლოცულობს თქვენზე, ასი წლის მერე, როცა იქნება, სამოთხეში სულ სიმღერით შეხვალთო: „ეს წყარო და ეს მინდვრები ჩემია…“.

7

კახმეგ კუდავამ პარლამენტის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში, ჟან-მარი გუსტავ ლე კლეზიოს „აფრიკელის“ (მთარგმნელი დალი იაშვილი) წარდგინებაზე ითხოვა სიტყვა.

– აქ მოსვლამდე, გზაში, ერთი უცნაური ფიქრი ამეკვიატა: ცხოვრებაში ყველაზე ხშირად რომელ სიტყვას ვიყენებ? ცოტა ხნით დავფიქრდი და უცებ გამახსენდა: „დალი“. „დალი, სად ხარ?“, „დალი, პერანგი გაუთოვებულია?“, „დალი, საჭმელი მზადაა?“, „დალი, შვილები როგორ არიან? შვილიშვილები?“ და ა. შ. ამ ბოლო დროს ამ სიტყვას ახალი ფრაზები დაემატა: „დალი, როგორ მიდის თარგმნა?“, „დალი, ტექსტი გასუფთავებულია? შესწორებები ხომ შეიტანეთ?“, „დალი, არ დავაგვიანოთ!“ მოკლედ, აქაც დალი, იქაც დალი… ყველგან დალი…

დარბაზი გახალისდა.

8

ერთი ეპიზოდი ქართული ცენზურის ისტორიიდან:

გაბრიელ გარსია მარკესის შედევრის – „პოლკოვნიკს არავინ სწერს“ 1992 წლის ქართულენოვან გამოცემაში საფინალო, დამაგვირგვინებელ სიტყვად ყოვლად უწყინარი, ემოციისგან დაშრეტილი „ნეხვი“ წერია.

ახალი გამოცემისას მოთხრობის მთარგმნელმა თეა გვასალიამ გვთხოვა აღგვედგინა სამართლიანობა, რადგან ესპანური Mierda უფრო მეტი იყო, ვიდრე ზემოთხსენებული უწყინარი სიტყვა.

„ინტელექტის“ მიერ 2014 წელს გამოცემული „პოლკოვნიკის“ ფინალური სცენა ასე იკითხება:

– კი მაგრამ, რა ვჭამოთ მთელი ეს დრო? – ქმარს პერანგის საყელოში ჩაავლო ხელი და შეანჯღრია, – თქვი, რა ვჭამოთ-მეთქი?

პოლკოვნიკს მთელი სამოცდათხუთმეტი წლის სიცოცხლე დასჭირდა, ამ წუთამდე რომ მიეღწია, სამაგიეროდ თავი უძლეველად იგრძნო, როცა მოკლედ და მკაფიოდ უპასუხა:

– მძღნერი“.