პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

ლიტერატურის მავზოლეუმი

როგორ უნდა ისწავლებოდეს მხატვრული ლიტერატურა სკოლაში? ამ ერთ კითხვას ერთი ოპტიმალური და კონკრეტული პასუხი აქვს ალბათ, თუმცა ჩვენ ჯერ ვერ მიგვიგნია. მე კი ჩემს აზრს დავწერ, რომ ლიტერატურა, როგორც რიგითი საგანი, ერთ-ერთი დისციპლინა, უკვე მკვდარი სხეულია მოსწავლისთვის.
საერთოდ, მიმაჩნია, რომ არამარტო მხატვრული ლიტერატურის შესწავლის პროცესი, ყველა სხვა საგნის სწავლების მთავარი ტიპი უნდა იყოს მკვლევარ-მაძიებლობა და შემდეგ საკუთარი მიღწევებით სიხარული და მოტივაციის ზრდა მოსწავლეთათვის. რუზველტი ამბობდა, რომ ბავშვები ყველაზე ყურადღებით უსმენენ მაშინ, როცა მათ არ ელაპარაკებიანო. ბავშვს უბრალოდ სწორად უნდა ესაუბრო მისი ასაკის, გონებრივი თუ ფიზიკური მონაცემების და ინტერესების გათვალისწინებით და დაანახო, რომ შენ მასზე ამყარებ იმედს, გჯერა რომ ის შეძლებს ჯგუფური თუ ინდივიდუალური სამუშაოს შესრულებას. მთავარი კი მაინც დაინტერესებაა ამ სამუშაოსადმი, „მოსმენა”, რომელზეც რუზველტი საუბრობს.
ბავშვს უფრო მეტად აქვს განვითარებული წარმოსახვის უნარი, მეტად მიმნდობია მოვლენების, აზრების, ფაქტებისა და ლიტერატურული გმირებისადმი. მნიშვნელოვანია, რომ ამ პერიოდში მოსწავლეებმა დაიჯერონ და იგრძნონ, რომ ლიტერატურა და ცალკეული ტექსტები არაა საძულველი საშინაო დავალება ან საკლასო სამუშაო, რომ ესაა ზღაპრული, საინტერესო, სამსჯელო, გამოსაცნობი სამყარო, რომელიც ბევრად მეტი არის ან, უკიდურეს შემთხვევაში, შეიძლება იყოს, ვიდრე რეალობა, რომ ლიტერატურა შენ გაძლევს მეტ სივრცეს, ადგილს და ყველანაირ უფლებას, რომ აუმხედრდე მის კონკრეტულ ტექსტებს, შეეგუო, შეიყვარო, გააანალიზო, გააკრიტიკო.
ჩვენ, მასწავლებლებს კი ეს ძირითადად გვავიწყდება და მხატვრული ლიტერატურა ისწავლება ისე, ნაწილ-ნაწილ, დავალებებად, თავებად, საზეპიროებად. იმ დროს, როდესაც მე სკოლაში ვსწავლობდი, ძნელად თუ იშოვებოდა ახალი წიგნები და თუ იშოვებოდა, იმდენად რთული ეკონომიკურ-სოციალური ვითარება იყო, რომ შეძენა ჭირდა და მახსოვს უფროსკასელებისაგან, ნათესავ-მეზობლებისაგან როგორ ვთხოულობდით წიგნებს, სადაც მათ უკვე ჰქონდათ მონიშნული საზეპირო ადგილები, გახაზული „მნიშვნელოვანი ადგილები” და ვინც ამას პირველად აკეთებდა, აკეთებდა შემდეგი ხუთი, ექვსი და შვიდი შემდეგი მოსწავლისთვის, ანუ წლების მანძილზე ერთიდაიგივე რჩებოდა. წლები კი იქნებ უფრო არაფერ შუაში იყვნენ და არიან, ვიდრე კონკრეტული ადამიანები. როგორ შეიძლება მეც ის ადგილი დავისწავლო ზეპირად, რაც წინა რამდენიმე წლით უფროსებმა, ის ტაეპი, აბზაცი მიმაჩნდეს მნიშვნელოვნად, რაც მათ. ცხოვრება ყოველდღიურად იცვლება. ორი სამი თვე რომ სახლში დაჯდე და შემდეგ გამოხვიდე შენს სოფელში, ქალაქში, მერე ჩართო ტელევიზორი, სიახლეებს გაეცნო, გაგიჟდები ალბათ, იმდენი რამ იქნება შეცვლილი. მაშინ რატომ უნდა დარჩეს ლიტერატურა ერთ ყრუ ქვად, რომელსაც ხელში უნდა ვჩრიდეთ მოსწავლეებს და არც ვეუბნებოდეთ, სად უნდა გადადონ ის, ან საით ისროლონ?..
რამდენიმე სტატია დავწერე კლასგარეშე ლიტერატურის მნიშვნელობაზე; რომ ეს უკანასკნელი აუცილებელია უფრო მეტი განათლების, წარმოსახვის უნარის გაუმჯობესებისათვის, მაგრამ ის დამატებითი ხიბლი, რაც კლასგარეშე ლიტერატურას აქვს, სასკოლო-საპროგრამოსაც უნდა გაუჩნდეს. ანუ მეტი თავისუფლება ტექსტის გაცნობისა და კითხვის, მასთან მისვლისას. რა თქმა უნდა, არც ისაა შესაძლებელი, რომ გაწერილი პროგრამა, რომელიც დამტკიცებულია ერთიანი ეროვნული სასწავლო გეგმით, არ იქნას დაცული, რომ დავალებები არ შესრულდეს წიგნიდან, დროში განსაზღვრული სასწავლო მასალა ვერ დაიძლიოს, მაგრამ შეიძლება ამ ყველაფრის დაცვაც და ლიტერატურის განთავისუფლებაც ყოველგვარი საშინელი ნაწყვეტების, ნაგლეჯებისაგან.
ისეთი შთაბეჭდილებაა, რომ იმ ტიპის სწავლებით, რაც ახლაა, ჩვენ მიგვაქვს მოსწავლეებთან სურათის ნაწილები და ვეუბნებით, რომ ისევ გაამრთელონ, ისე, რომ მათ ეს სურათის მთლიანი სახე მათ ნანახი არც კი აქვთ. მგონი, სჯობს, ჯერ მთლიანზე შეექმნათ წარმოდგენა და შემდეგ თვითონ დაანაწევრონ, იმსჯელონ, თავიანთთვის მთავარი ტექსტები, იდეები, პერსონაჟები გამოყონ, თუნდაც ადგილებიც გადაუნაცვლონ. ლიტერატურა კი ემყარება რაღაც ლოგიკისა თუ ალოგიკის თანამიმდევრულობას, მაგრამ მისი მთავარი მიმზიდველობა, ხიბლი და ღირსება ისაა, რომ ამ თავისი ისტორიის ზოგად მიმდევრულობასთან ერთად გააჩნია ძალიან სუბიექტური გზა ყველა ადამიანში და შესაძლებლობა ამ გზების სიმართლისა.
აი, მარტივად რომ ავიღოთ, მაგალითისთვის, დაწყებით კლასებში ლიტერატურის განსაზღვრება-სახელად შეგვიძლია ავიღოთ ზღაპარი, ასე წარმოვაჩინოთ და გავააზრებინოთ. საბაზო საფეხურზე უფრო გაძლიერდეს ტექსტებისადმი კრიტიკული მიდგომა, შეფასება, მსჯელობა. ხოლო უფროსკლასელთათვის პრიორიტეტი იყოს შემოქმედებითობა, როგორც მწერილის სამუშაოს გაგება, სრული აღქმა იმისა, თუ რა არის წერის პროცესი და რა რჩება დამდგარ შედეგად.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი