რა უფლებები აქვს ცხოველს და რატომ უნდა იცოდეს ეს მოსწავლემ?

საკითხები მოსწავლეებთან განსჯისა და დისკუსიისთვის

ცხოველს აქვს უფლება დაცული იყოს ადამიანის გამოყენებისგან. ეს არის შეხედულება, მოსაზრება, რომელიც ჯერ კიდევ ბუნდოვანი და საკამათოა.

ცხოველთა უფლებები არ გულისხმობს ცხოველისთვის იმავე უფლებების მინიჭებას, რაც ადამისნს აქვს. და, აქვე, ცხოველთა უფლებები განსხვავდება ცხოველთა სამყაროს დაცვის კანონმდებლობისაგან.

თუ ცხოველთა უფლებებისთვის მებძროლ ადამიანებს დავუჯერებთ, ცხოველთა უფლებები ემყარება ცოდნას, რომ ცხოველიც განიცდის და აქვს ტკივილის შეგრძნების უნარი. მათი მოსაზრებები ეყრნობა შემდეგ არგუმენტებს:

რას ნიშნავს ცხოველის უფლება, დაცული იყოს ადამიანის მიერ  გამოყენებისაგან?

ადამიანები ცხოველებს მრავალი გზით იყენებენ, მათ შორის, ცხოველი გამოიყენება ხორცისთვის, ექსპერიმენტებისთვის, ბეწვისთვის (ტანსაცმლისთვის), ნადირობის დროს, თუ ცირკში.

ადამიანებს არ სჭირდებათ ხორცი, კვერცხი, რძე, ბეწვი, ნადირობა თუ ცირკი. რაც შეეხება ცხოველებზე სამეცნიერო ცდების ჩატარებას, ბევრი ადამიანი გაიზიარებს მოსაზრებას, რომ კოსმეტიკური პროდუქტის ტესტირება ცხოველზე არ არის საჭირო. ახალი პომადის დატესტვა არის დაუსაბუთებელი არგუმენტი იმისთვის, რომ მოკლა, მაგალითად, ასობით ან ათასობით კურდღელი.

მაგრამ, სამეცნიერო ცდების ჩატარება შესაძლოა გამართლებული იყოს, თუ ასეთი სამეცნიერო ცდა შედეგად მოიტანს წინსვლას ადამიანის ჯანმრთელობის დაცვის საქმეში. თუმცა, აქტივისტები, რომლებიც იბრძვიან ცხოველის უფლებებისთვის, მიიჩნევენ, რომ მორალურად ეს ისევეა გამართლებული, როგორც ცდების ჩატარება, მაგალითად, ბავშვებზე.

რა არგუმენტებით არის გამყარებული ადამიანის მიერ ცხოველების გამოყენება?

ძირითადად, გავრცელებულია მოსაზრებები, რომ:

• ცხოველს არ შეუძლია ფიქრი და განსჯა;
• ცხოველი არ არის ისეთივე მნიშვნელოვანი, როგორც ადამიანი;
• ცხოველს არ აქვს ვალდებულებები;
• ღმერთმა ცხოველი შექმნა იმისთვის, რომ ადამიანებმა გამოვიყენოთ.

ცხოველთა უფლებების დამცველი აქტივისტების აზრით, უფლებები არ შეიძლება დამოკიდებული იყოს ფიქრისა და განსჯის უნარზე, რადგან ამ შემთხვევაში, საჭირო იქნებოდა ჩაგვეტარებინა IQ ტესტი ადამიანებზე, თუ ვის შეიძლება ჰქონდეს უფლებები და ვის არა. მაგალითად, ამ ლოგიკით მცირეწლოვან ბავშვებს არ უნდა ჰქონდეთ უფლებები.

მნიშვნელობის მიხედვით უფლებების მინიჭებაც არასწორია, რადგან მნიშვნელობის განსაზღვრა მეტად სუბიექტურია და ადამიანებს საკუთარი წარმოდგენა აქვთ, თუ ვინ ან რა არის მნიშვნელოვანი მათთვის. ადამიანმა შეიძლება ჩათვალოს, რომ მისი შინაური ცხოველი უფრო მნიშვნელოვანია მისთვის, ვიდრე ის უცხო ადამიანი, რომელიც მისგან შორს, ქვეყნის დასალიერში ცხოვრობს.

მოვალეობებიც არ არის კარგი კრიტერიუმი უფლებების მინიჭების საფუძვლის განსასაზღვრად, რადგან მაშინ, ადამიანებს, რომლებსაც არ შეუძლიათ თავიანთი ვალდებულებების გაცნობიერება, არ უნდა მიენიჭოთ უფლებები.

ცხოველთა უფლებების მომხრეთა მოსაზრებით, რელიგიური არგუმენტებიც არ არის საკმარისი საფუძველი, უარი ვთქვათ ცხოველთა უფლებებზე, რადგან ასეთი მოსაზრებები სუბიექტური და პერსონალურია.

უნდა ჰქონდეთ თუ არა ცხოველებს ისეთივე უფლებები, როგორიც ადამიანებს აქვთ?

ზოგიერთის წარმოდგენით, ცხოველთა უფლებების მხარდამჭერებს სურთ, ცხოველებსაც ისეთივე უფლებები ჰქონდეთ, როგორიც ადამიანებს აქვთ. თუმცა, ეს მცდარი მოსაზრებაა. რადგან, ცხოველთა უფლებების დამცველები არ მოითხოვენ, რომ, მაგალითად, კატას ჰქონდეს არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. საკითხი ასე არ დგას, არამედ ასე: გვაქვს თუ არა უფლება, ცხოველები გამოვიყენოთ ჩვენი მიზნებისა და ინტერესებისთვის?

ცხოველთა უფლებები და ცხოველთა სამყაროს დაცვა

ცხოველთა უფლებები განსხვავდება ცხოველთა სამყაროს დაცვის ვალდებულებისაგან. ზოგადად, „ცხოველთა უფლებები” გულისხმობს, რომ ჩვენ არ გვაქვს უფლება, გამოვიყენოთ ცხოველები ჩვენი ინტერესებისთვის, ხოლო ცხოველთა სამყაროს დაცვის ვალდებულება ნიშნავს, რომ ადამიანებს შეუძლიათ გამოიყენონ ცხოველები, თუ ცხოველთან მიმართებაში მოპყრობა „ჰუმანური” იქნება. მაგალითად, პირველ შემთხვევაში, ჩვენ არ შეგვძლია მოვკლათ ცხოველი გამოკვების მიზნით, ხოლო მეორე შემთხვევაში, თუ ცხოველს მოვკლავთ იმისთვის, რომ გამოვიყენოთ მისი ხორცი, მაშინ ეს უნდა გავაკეთოთ „ჰუმანურად” და ცხოველთა სასაკლაოებზე უნდა აღმოიფხვრას პრაქტიკა, როდესაც ცხოველი სიკვდილის წინ განიცდის ტანჯვას.

საქართველოში „მოქმედებს ცხოველთა სამყაროს” შესახებ კანონი. კანონის თანახმად, ცხოველთა სამყარო ბუნებრივი გარემოს ერთ-ერთი ძირითადი შემადგენელი ელემენტია. ცხოველთა სამყარო წარმოადგენს ქვეყნის და ასევე მსოფლიოს ბიოლოგიური მრავალფეროვნების უმნიშვნელოვანეს ნაწილს. მას განსაკუთრებული ადგილი უკავია ბიოსფეროს დაცვისა და მდგრადობის შენარჩუნების, აგრეთვე საქართველოს მოქალაქეთა სულიერ და მატერიალურ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებისა და მომავალი თაობების აღზრდის საქმეში. საქართველოს სახმელეთო ტერიტორიის, საჰაერო სივრცის, ტერიტორიული წყლების, კონტინენტური შელფისა და განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონის ფარგლებში არსებული ცხოველთა სამყარო საქართველოს ეროვნული სიმდიდრეა და მას სახელმწიფო იცავს.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 259-ე მუხლის თანახმად კი, ცხოველისადმი სასტიკი მოპყრობა დასჯადია. კერძოდ, ცხოველისადმი სასტიკი მოპყრობა, რამაც მისი დაღუპვა ან დასახიჩრება გამოიწვია, აგრეთვე ცხოველის წვალება, ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე. იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) ჯგუფურად;

ბ) არაერთგზის;

გ) მცირეწლოვნის თანდასწრებით –

ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.

ვფიქრობ, საინტერესო უნდა იყოს, მოსწავლეებთან ერთად ცხოველთა უფლებებსა და ცხოველთა სამყაროს დაცვის ვალდებულებაზე დისკუსია და სტატიაში მოყვანილ არგუმენტებზე მსჯელობა და განხილვა.