„მიკროფონი“
მასწავლებელს „მიკროფონის“ ხერხის გამოყენებით შეუძლია გაკვეთილზე საშინაო დავალების შემოწმება, ძირითადი ცოდნის აქტივაცია, მოსწავლეთა მოტივირება ან გაკვეთილის შეჯამება. ეს ხერხი გამოიყენება იმისთვის, რომ გაკვეთილის პროცესში ჩაერთოს მონაწილეთა მაქსიმალური რაოდენობა; რომ გავიგოთ, თუ რამდენად დაინტერესდნენ მოსწავლეები მასალით და როგორ გაითავისეს ის.
როდის გამოვიყენოთ? მისი გამოყენება შეგიძლიათ გაკვეთილის დასაწყისში ან მის ბოლოს. ის ყველა მოსწავლეს აგრძნობინებს, რომ მათ შეუძლიათ გამოხატონ საკუთარი აზრი, ილაპარაკონ როგორც საკუთარ მიღწევებზე, ასევე წარუმატებლობებზე. მოსწავლეები რიგრიგობით პასუხობენ კითხვებს. სიტუაციის განსამუხტად, შეგიძლიათ გამოიყენოთ სათამაშო მიკროფონი ან ნებისმიერი ნივთი, რომელიც მიკროფონის მაგივრობას გასწევს. სასურველია, რომ ყველა მოსწავლეს ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრების გამოთქმის საშუალება.
შეკითხვები შეგიძლიათ დაყოთ სირთულის მიხედვით. თავიდან ძლიერი მოსწავლეებით დაიწყოთ და შედარებით მარტივი კითხვებით ნელ-ნელა გადახვიდეთ სუსტ მოსწავლეებზე. შეგიძლიათ კითხვა თითო რიგს მისცეთ. მიეცით ბავშვებს შესაძლებლობა თვითონ აირჩიონ სასაუბრო თემა.
რა კითხვები დავუსვათ? კითხვები ეწყობა გაკვეთილის ეტაპის გათვალისწინებით.
რა გავაკეთოთ მოტივაციისთვის? გაკვეთილის თემის და მიზნის გამოცხადების შემდეგ ჰკითხეთ მოსწავლეებს, რას ელიან გაკვეთილისგან? როგორ ფიქრობენ, რას მიეძღვნება გაკვეთილი? როგორი სახის დატვირთვა ელოდებათ?
როგორ შევამოწმოთ ცოდნის დონე? მნიშვნელოვანია, აიძულოთ ბავშვი იფიქროს და გააანალიზოს. ამ ხერხით მოსწავლე საკუთარ თავში ახალ შესაძლებლობებს გახსნის და დაინახავს სასკოლო თემების აქტუალობას.
როგორ ვაჯამებთ? ბოლოს შეგიძლიათ დასვათ კითხვა, თუ რამდენად მოეწონათ გაკვეთილი და პირობითად რამდენ ქულას დაუწერდნენ მას; რა იყო რთული, რა მოეჩვენათ უინტერესოდ ან გაუგებრად.
„მიკროფონის“ ხერხის გამოყენების მაგალითი: პირობითად, ავიღოთ ლიტერატურის გაკვეთილი. ნაწარმოების შესწავლის დროს შეგიძლიათ გამოიყენოთ შემდეგი კითხვები: ვინ გახდებოდით, რომ შეგეძლოთ ნაწარმოების პერსონაჟად გადაქცევა? რატომ? რამ დატოვა თქვენზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება? რა სირთულე შეგხვდათ კითხვისას?
ხერხი „მიკროფონი“ დაგეხმარებათ გაკვეთილის გამრავალფეროვნებაში. მისი დახმარებით მოსწავლე მეტად იხსნება და ლაპარაკობს გაკვეთილით მიღებულ შთაბეჭდილებებზე, თავის გრძნობებსა და შედეგებზე. ეს მასწავლებელს ეხმარება ინფორმაციის მიღებაში; იმის გაგებაში, თუ რა აინტერესებთ მოსწავლეებს და სად არის მათი სუსტი წერტილები.
ევრისტიკული სწავლება
ევრისტიკული სწავლება – მეცნიერება, რომელიც სწავლობს მეთოდებს, რომლებიც გამოიყენება ახალი კონცეფციების, იდეებისა და ობიექტებს შორის ურთიერთკავშირების აღმოსაჩენად. ასეთ მეთოდებს შეუძლიათ ამოცანის ამოხსნის პროცესის დაჩქარება.
ევრისტიკული კვლევა ითვალისწინებს მოსწავლის აქტიურ როლს ახალი ცოდნის მიღებაში. მასწავლებელი მხოლოდ დამხმარეა. ის ახალი მასალის მხოლოდ მოკლე ძირითად ნაწილს ვერბალურად აწვდის მოსწავლეს, უხსნის დეტალებს.
შემდეგ მოსწავლეებმა დამოუკიდებლად უნდა იმოქმედონ. არ არის გამორიცხული, რომ ახალი ინფორმაციის მისაღებად მათ დამატებითი რესურსი და საკუთარი გამოცდილება დასჭირდეთ. ცალკეული ინფორმაცია შეუძლიათ მასწავლებლისგან მიიღონ, მაგრამ მთლიანობაში მოსწავლეებს ეძლევათ პრობლემური დავალებები, რომელთა ამოხსნაშიც ისინი მინი-აღმოჩენებს აკეთებენ.
კვლევის ჩატარების ბევრი ფორმა არსებობს: ოლიმპიადა, საქმიანი თამაში, გონებრივი შტურმი და სხვ. ყოველი მეთოდის დავალებას ნაწილობრივ საძიებო ხასიათი აქვს და მიმართულია მოსწავლის შემოქმედებითი განვითარებისკენ.
ევრისტიკულ კვლევას აქვს სამი ძირითადი ნიშანი: გახსნილობა – მასწავლებელმაც კი არ იცის წინასწარ, რა შედეგს მიიღებენ მოსწავლეები; მონაწილეების კრეატიულობაზე დაყრდნობა და აქტუალური პრობლემის დასმა.
ევრისტიკული კვლევის სარგებელის მიუხედავად, სასწავლო პროცესში ამ სწავლებით გატაცება არ ღირს. ეს არც გამოგივათ. ამისთვის რამდენიმე მიზეზი არსებობს:
მიდგომა გულისხმობს კლასის რამდენიმე ჯგუფად დაყოფას. ზოგი მოსწავლე პასიური იქნება და ზოგიც – აქტიური;
კვლევისთვის მომზადება დიდ ენერგიას და დროს მოითხოვს მასწავლებლისგან;
მეთოდის გამოყენება დამოკიდებულია პედაგოგის პროფესიონალიზმსა და მონაწილეთა განვითარების დონეზე, მათი ცოდნის ბაზაზე.
მიდგომას უნივერსალურს ვერ დავარქმევთ და მისი გამოყენება გამართლებული იქნება მხოლოდ ცალკეული თემების შესწავლისას. ეს კარგი ხერხია სასწავლო პროცესის გამრავალფეროვნებაში, მაგრამ ევრისტიკული კვლევის მეთოდების გამოყენება ყოველთვის ვერ ხერხდება.
ევრისტიკული დავალებების მაგალითები:
ყველა დღისთვის, წლისთვის, პლანეტისთვის თავისი ფერის, ნიშნის მოფიქრება;
ცნობილი ზღაპრის საკუთარი ინტერპრეტაციით გაგრძელება;
საკუთარი გამოთქმის, ლექსის, ინტერვიუს, რეკლამის დაწერა.
ვიქტორინის, კროსვორდის, დავალების, საკონცერტო პროგრამის, ინფორმაციული ფურცლის მოფიქრება სხვა მოსწავლეებისთვის.
მუსიკის აღწერა; ბუნების მოვლენისთვის, ცხოვრების პერიოდისთვის, კონკრეტული ადამიანისთვის მუსიკალური გაფორმების შერჩევა; პრეზენტაციის, ვიდეო-ფილმის, ჟურნალის, კედლის გაზეთის მომზადება.
ლიტერატურის კვლევების გამოყენებით, შეიძლება ნაწარმოების ავტორის ან მისი მოქმედი გმირების სამყაროში „ჩაძირვა“. უცხო ენის გაკვეთილებზე, სხვა ქვეყნების კულტურის შესწავლისას, შესაძლოა ვიდეოების ჩვენება, მისი ძირითადი მომენტების ხაზგასმა, მოგზაურობა ვირტუალურად და მარშრუტების დაგეგმვა Google Map -ის დახმარებით.
ვსწავლობთ შეთანხმებულად
ამ მეთოდის მიზანია: სასწავლო მასალის უკეთ აღქმის პროვოცირება; მიღებული ცოდნის გამყარება, უნივერსალური სწავლის მეთოდების გაძლიერება, დასკვნების ფორმულირება.
ამ მეთოდის გამოყენება ითვალისწინებს ჯგუფური მუშაობის ორგანიზებას.
1 ვარიანტი
სასწავლო მასალა იყოფა რამდენიმე აზრობრივ ნაწილად. მონაწილეები იყოფიან ჯგუფებად. მასალის ყველა ნაწილზე მუშაობისთვის ირჩევა მოსწავლეების ორ-ორი ჯგუფი. ერთმა ჯგუფმა უნდა შეისწავლოს მასალა და მოემზადოს პრეზენტაციის წარსადგენად. ამისთვის მათ უნდა მოიფიქრონ სქემები, ნახატები, ცხრილები და ა.შ. ყველაფერი ის, რაც მათ გამოსვლას გასაგებს და მარტივად აღსაქმელს გახდის.
მეორე ჯგუფის დავალება – მათი მეწყვილეების ჩატარებული პრეზენტაციის შესახებ კითხვების მოფიქრებაა. მათაც მოუწევთ მთელი ინფორმაციის შესწავლა, არა მხოლოდ ძირითადი მომენტების გამოყოფა, არამედ მეორეხარისხოვანი დეტალების გათვალისწინებაც.
მთელ სამუშაოს ბავშვები თითქმის დამოუკიდებლად, მასწავლებლის მცირედი დახმარებით ასრულებენ (კლასის მომზადების დონის მიხედვით). ამისთვის გამოყოფილია განსაზღვრული დრო და მკაცრად კონტროლდება რეგლამენტი. შემდეგ მუშაობა ასეთ რეჟიმში მიმდინარეობს: მასალის პირველი ნაწილის შესახებ პრეზენტაციას აკეთებს პირველი ჯგუფი; მეორე ჯგუფი კითხვებს უსვამს მათ, ისმენენ პასუხებს; მასწავლებელი აკეთებს აუცილებელ დაზუსტებებსა და დამატებებს.
ასე გრძელდება, სანამ არ მოისმინება ყველა ჯგუფი, შემდეგ მასწავლებელი აჯამებს მთელი კლასის მუშაობას.
2 ვარიანტი
თავიდან ყველა მოსწავლეს ეძლევა დრო, რომ გაეცნოს თეორიულ მასალას. შესწავლის პროცესში მათ უნდა მონიშნონ მათთვის გაუგებარი ინფორმაცია. ამის შემდეგ, ბავშვები ერთიანდებიან ჯგუფებად, სადაც მსჯელობენ წაკითხულის შესახებ და ცდილობენ გაუგებარ საკითხებში გარკვევას.
შედარებით რთულ საკითხებს მთელი კლასი ერთად არჩევს. ბოლოს, მასწავლებელი არკვევს სასწავლო მასალის გააზრების დონეს და აკორექტირებს მიღებულ ცოდნას.
ხერხის გამოყენებისას, უნდა გვახსოვდეს: მასალის მოცულობა არ უნდა იყოს ძალიან დიდი; რეკომენდებულია, გამოიყენოთ სხვადასხვა საშუალება (სლაიდები, სახელმძღვანელო, ამობეჭდილი ტექსტი და ა.შ.); შეგიძლიათ მოამზადოთ დამატებითი ლიტერატურა, ტერმინების ლექსიკონები ა.შ.
ბავშვებს აუცილებლად უნდა აუხსნათ, რის მერე რა აკეთონ. მასწავლებელი უნდა ეცადოს, არ ჩაერთოს მოსწავლეების მსჯელობაში, მთელი სამუშაოსთვის რეკომენდებულია 15-20 წუთის გამოყოფა.
ამ ხერხის გამოყენება ბავშვს ინფორმაციის უფრო ღრმა ანალიზსა და გააზრებას ასწავლის, რასაც მყარი ცოდნის ფორმირებისკენ მივყავართ. ეს მეთოდი გვთავაზობს მოსწავლეების ცოცხალ მონაწილეობას ცოდნის მიღების პროცესში, რაც იმას ნიშნავს, რომ ასეთი მიდგომა უზრუნველყოფს სწავლების მაღალეფექტიანობას.
