ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

რა ეხმარება ბავშვებს სწავლაში

ტეხასის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სამეცნიერო ცენტრის კვლევამ დაადასტურა, რომ მაღალ მერხებთან ფეხზე მდგომი მოსწავლეები უკეთ ითვისებენ მასალას, ვიდრე ისინი, ვისაც მერხთან ჯდომა უწევს. კვლევის შედეგები „ჯანდაცვისა და განათლების დაცვის საერთაშორისო ჟურნალში” დაიბეჭდა. კვლევაში 300-მდე მეორე და მეოთხეკლასელი  მონაწილეობდა. მკვლევრები მათ ერთი სასწავლო წლის განმავლობაში აკვირდებოდნენ. შეფასების კრიტერიუმები ასეთი იყო: კითხვებზე პასუხები, ხელის აწევა, აქტიური მსჯელობა სხვადასხვა თემებზე. 

მაღალ მერხებს, ე.წ. სტენდ-მაგიდებს თავისი სკამებიც აქვს. მოსწავლეს, მისი სურვილისამებრ, შეუძლია გაკვეთილის დროს იჯდეს ან იდგეს. თავდაპირველად ფილოსოფიის დოქტორი მარკ ბენდენი მაღალი მერხებით სხვა მიზეზი გამო დაინტერესებულა – ის ჭარბწონიან ბავშვებს აკვირდებოდა. მათთვის მერხთან დგომა მისწრება იყო, რადგან ასეთ მდგომარეობაში ისინი 15%-ით მეტ კალორიას წვავდნენ, ვიდრე ტრადიციულ მერხთან ჯდომისას. 

ბენდენმა განაცხადა, რომ კვლევის შედეგმა არ გააკვირვა. აქამდეც ცნობილი იყო, რომ ფიზიკური აქტივობა, თუნდაც მცირედი, კოგნიტურ შესაძლებლობებზე დადებითად აისახებოდა. „ფეხზე მდგომი მოსწავლეების ყურადღება იზრდება და ისინი უკეთ ასრულებენ სხვადასხვა დავალებებს, რაც ნაკლებად შეიმჩნევა მონოტონურ მდგომარეობაში, ანუ ერთ ადგილას ჯდომის დროს”, – აცხადებს მკვლევარი. სამუშაოს შეჯამებისას ბენდენმა აღნიშნა, რომ ის სასწავლო დაწესებულებები, რომელთა საკლასო ოთახები სტენდ-მაგიდებითაა აღჭურვილი, ორ პრობლემას აგვარებენ: მაღალი აკადემიური მოსწრებისა და ბავშვთა ჭარბწონიანობის. 

**აქამდე ბავშვთა მოუსვენრობა, ყურადღებისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი მოსწავლეებში საგაკვეთილო მასალის ათვისებაში ერთ-ერთ ხელისშემშლელ ფაქტორად სახელდებოდა. ახალმა კვლევამ კი აჩვენა, რომ მოძრაობას სულ სხვა დატვირთვა და მნიშვნელობა ჰქონდა. ფლორიდის ცენტრალური უნივერსიტეტის მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ ჰიპერაქტიურ ბავშვებს მოუსვენრობად წოდებული მოძრაობა ინფორმაციის დამახსოვრებასა და რთული კოგნიტური ამოცანების ამოხსნაში ეხმარება. ჰიპერაქტიურობა საკმაოდ გავრცელებული სინდრომია. ასეთი ბავშვები ცელქები არიან, მუდამ ლაპარაკობენ, უჭირთ კონცენტრირება.

წინა კვლევამ, რომლის ავტორი დოქტორ მარკ რეპორტი გახლდათ, აჩვენა, რომ ჰიპერაქტიური ბავშვები ძლიან ბევრს მაშინ მოძრაობენ, როდესაც ტვინი თავის ფუნქციებს ზედმიწევნით კარგად ასრულებს. მკვლევრებმა 8-12 წლის 52 ბიჭს რამდენიმე ამოცანის ამოხსნა სთხოვეს. მკვლევრებმა ბავშვების „მუშა მეხსიერება” შეაფასეს. კვლევის მონაწილეებს ეკრანზე სხვადასხვა რიცხვებსა და ასოებს აჩვენებდნენ, კამერა კი მათ მოძრაობასა და ყურადღების ხარისხს აფიქსირებდა. 29 ბავშვი ჰეპარაქტიური იყო, დანარჩენები – ჩვეულებრივი განვითრების მქონე. კვლევამ აჩვენა, რომ ჰიპერატქიური ბავშვები მოძრაობის დროს დავალებებს გაცლებით სწრაფად და კარგად ასრულებდნენ. „ჩვენთვის უჩნურია, მაგრამ ამ ბავშვებმა უნდა იმოძრაონ, რომ მათი ყურადღების კონცენტრაცია ამაღლდეს”, – განაცხადა რაპორტმა. ჩვეულებრივ ბავშვებს კი მოძრაობის დროს ყურადღება ეფანტებათ. 

კვლევის შედეგმა ეჭვის ქვეშ დააყენა ჰიპერატიურ მოსწავლეებთან სკოლაში მუშაობის ბევრი მეთოდის პროდუქტიულობა. ჰიპერაქტიურ ბავშვებს სჭირდებათ სწავლების ისეთი პირობები, სადაც ისინი იმოძრავებენ. ამ ეტაპზე ჰიპერატქიური ბავშვების მართვა პრობლემურია. ქცევის თერაპიას და მედიკამნტოზურ მკურნალობას იშვიათად ვინმე თუ გადის.  

**თუ გსურთ, რომ თქვენმა შვილმა კარგად ისწავლოს და განვითარდეს, ოჯახის წევრებმა ერთად ისადილეთ და ივახშმეთ. ფსიქოლოგებმა 6-დან 11 წლამდე ასაკის 25 ათასი ბავშვი შეისწავლეს. ბავშვები, ვინც ოჯახურ გარემოში ხშირად ტრაპეზობენ, სხვა თანატოლებთან შედარებით 10%-ით უკეთესად სწავლობენ და 7%-ით ნაკლები პრობლემები აქვს მეგობრებთან. ოჯახურ გარემოში სადილ-ვახშამს კვირაში, სულ ცოტა, ოთხჯერ მაინც უნდა ვახერხებდეთ, ასეთია მკვლევართა რეკომენდაცია. 

ოკლაჰომის უნივერსიტეტის ექსპერტები აცხადებენ, რომ ოჯახური ტრაპეზი ამეგობრებს ოჯახის წევრებს, ამყარებს ბავშვებსა და მშობლებს შორის კავშირს. ასეთ ოჯახებში უფროსი თაობა მეტ თვალყურს ადევნებს ბავშვებს, უპრობლემოდ აკონტროლებს, ბავშვებსაც სოციალური ჩვევები კარგად უვითარდებათ. ასეთ ოჯახებში ბავშვები ნაკლებად ეტანებიან ალკოჰოლს და ნარკოტიკებს, ნორმალურად სწავლობენ. აუცილებელი პირობაა მშობელი ბავშვს ენდობოდეს, მისი იმედი ჰქონდეს.      
**დილის კვება ჯანსაღი უნდა იყოს. ამის შესახებ ყველამ ვიცით. დღის განმავლობაში კვების 30-40%-ი სწორედ საუზმის ტრაპეზზე უნდა მოდიოდეს. აიოვას უნივერსიტეტის მკვლევართა აზრით, ბავშვებისათვის სოციალურად სუსტი ოჯახებიდან სკოლის საუზმეს  სწავლის პროცესის გაუმჯობესების თვალსაზრისით დიდი მნიშვნელობა აქვს. სოციალურად დაუცველი ბავშვების კვებას ბევრ სკოლაში აშშ-ის სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ერთ-ერთი პროგრამა უზრუნველყოფს.

**მშობლები ხშირად ჩივიან, რომ მათი შვილები დიდ დროს ატარებენ კომპიუტერთან და გატაცებულები არიან  ვიდეოთამაშებით, რაც ხელს უშლით სწავლაში. თუმცა PISA-ს აკადემიური მოსწრების შეფასების საერთაშორისო პროგრამის ფარგლებში მოულოდნელად გამოიკვეთა, რომ ვიდეოთამაშების მოყვარული მოზარდები მათემატიკაში საუკეთესო შედეგებს აჩვენებენ. კვლევაში ხაზგასმითაა ნათქვამი, რომ ეს ბავშვები ყოველდღიური მოთამაშეები არ არიან. ასე რომ, ვიდეოთამაშების გამოყენება სხვადასხვა უნარების განვითარების ეფექტიან ინსტრუმენტად შიძლება იქცეს, ნათქვამია PISA-ს ანგარიშში.   

ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის მიერ გამოქვეყნებული კვლევების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ვიდეოთამაშებით გატაცება ამცირებს მოსწავლეთა პროდუქტიულობას სხვა სფეროებში. მაგალითად, ეს თვალსაჩინოა საშინაო დავალებების შესრულების დროს. ექსპერტები ამბობენ, რომ მოზარდები, რომლებიც  ქსელური ვიდეთამაშებით ძალიან არიან გატაცებული და ონლაირეჟიმში მართლაც დიდ დროს ატარებენ, სხვა მოსწავლეებთან შედარებით ცუდად სწავლობენ. ვიდეოთამაშების მოყვარულთა რიგებში ძირითადად ბიჭები ირიცხებიან. ექსპერტები ურჩევენ მშობლებს აკონტროლონ შვილები, გამოუყონ მათ კომპიუტერთან ჯდომის გარკვეული საათები. 

**ბავშვებმა დიდი დრო უნდა გაატარონ სუფთა ჰაერზე. კარგად რომ ისწავლონ, ბევრი უნდა ითამაშონ. კოლორადოს უნივერსიტეტის მკვლევრები ირწმუნებიან, რომ  სუფთა ჰაერზე აქტიური დასვენება დადებითად აისახება სწავლის ხარისხზე. ბავშვებმა უნდა იარონ სპორტზე, ისეირნონ ზოოპარკში, მონაწილეობა მიიღონ ლაშქრობებში, ეს მათ მიზნის დასახვაში, დამოუკიდებელი ცხოვრების წესის არჩევაში დაეხმარება. მეორე მხრივ, უარყოფითად მოქმედებს ბავშვებზე სტრუქტუირებული აქტივობები, მაგალითად, მეცადინეობა მუსიკაში ან სახლის დალაგება. ბავშვი „სხვის დავალებებებს” ავტომატურად ასრულებს და ეს ნაკლებ როლს თამაშობს მის განვითარებაში.  

 **ევროპელმა მკვლევრებმა ექსპერიმენტის მსვლელობისას შეამჩნიეს, თუ როგორ ითვისებენ ახალ ინფორმაციას თამაშის დროს 1-დან 6 წლამდე ასაკის ბავშვები. ახალი ინფორმაციის ათვისება იმაზეა დამოკიდებული, რამდენად დიდხანს და ღრმად სძინავს ბავშვს. კვლევის შედეგები ჟურნალში Proceedings of the National Academy of Sciences გამოქვეყნდა. პატარებს, რომლებიც თამაშის შემდეგ მომენტალურად იძინებენ, გაღვიძებისას ახსოვთ პრაქტიკულად ყველაფერი, რითაც ეთამაშებოდნენ. იმ ბავშვებს კი, რომლებსაც რაღაცის  სწავლების შემდეგ ოთხი საათი ეძინათ გაღვიძებისას არაფერი ახსოვთ.      

       

**ყველა ადამიანს შესაძლებლობების წარმოჩენის საკუთარი ლიმიტი აქვს. ვიღაც შედარებით იოლად სწავლობს და ითვისებს, ვიღაც – ნაკლებად. იმისათვის, რომ ბავშვმა კარგად ისწავლოს, აუცილებელია მისი სამუშაო ადგილის კეთილმოწყობა. მაგალითად, სპეციალისტები მშობლებს ურჩევენ ბავშვის სამუშაო მაგიდა კართან უფრო ახლოს იდგეს, ვიდრე ლოგინთან, ანუ უფრო აქტიურ ზონაში. სულაც არ არის საშიში თუ ბავშვი სახით კედლისკენ იჯდება და არა ღია სივრცისკენ, რადგან ასე მისი ყურადღება მეტად იქნება კონცეტრირებული. მაგიდაზე არ უნდა ედოს სათამაშოები, გასართობი ნივთები, არასასკოლო ლიტერატურა. მაგიდა კარგად უნდა იყოს განათებული. ის სივრცე, სადაც ბავშვი მეცადინეობს, ხშირად უნდა ნიავდებოდეს. მეცადინეობის დროს მშობლებმა ტელევიზორს ხმა უნდა ჩაუწიონ. თუ ბავშვი დაღლილია, ნუ დააძალებთ მეცადინეობას და „ბარემ” საქმის ბოლომდე მიყვანას. ამას ხარისხიანად მანც ვერ მოახერხებს. სჯობს დაისვენოს და მხოლოდ მას მერე შეუდგეს მეცადინეობას. 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი