გეოგრაფიის მასწავლებლის ერთ-ერთი მთავრი ამოცანაა ვასწავლოთ მოსწავლეებს გეოგრაფიული ინფორმაციის მოძიება, მისი დამუშავება და გამოყენება, ანუ ჩამოვუყალიბოთ მათ ინფორმაციული კომპენტენცია. ინფორმაციული კომპენტენცია გულისხმობს მოსწავლის ცოდნასა და უნარს დამოუკიდებლად მოიძიოს, გააანალიზოს, შეარჩიოს, დაამუშაოს, დაიმახსოვროს და გადასცეს საჭირო ინფორმაცია ზეპირი თუ წერითი ტექნოლოგიების გამოყენებით. გეოგრაფიის გაკვეთილზე ინფორმაციული კომპენტენციის განვითარების ერთ-ერთი კარგი საშუალება ინფოგრაფიკების გამოყენებაა.
ინფოგრაფიკა მონაცემების ან იდეების ვიზუალიზაციის საშუალებაა, რომლის მიზანია ფართო აუდიტორიასთან რთული ინფორმაციის მარტივად და სწრაფად მიტანა. ინფოგრაფიკა კომუნიკაციის ინსტრუმენტია და ამიტომ მისი გამოყენება კომუნიკაციის მიზნებს უნდა ემსახურებოდეს. მაგ; თუ თქვენ გინდათ, აუდიტორიას მოუყვეთ საქართველოს ეკონომიკური მაჩვენებლების შესახებ, ეს მონაცემები შეგიძლიათ ცხრილის სახით წარმოადგინოთ, თუმცა გრაფიკული სახით წარმოდგენილი უფრო ნათელი და გასაგები იქნება.
ინფოგრაფიკა, გამოსახულებების გარდა, ასევე მოიცავს მცირე ტექსტებს, გრაფიკებს, დიაგრამებს, ბლოკ-სქემებს, ცხრილებს, რუკებს, სიმბოლოებს და სხვ. ინფოგრაფიკის საშუალებით შესაძლებელია არა მხოლოდ დიდი ინფორმაციის ორგანიზება, არამედ ფაქტების, ობიექტების, მოვლენების უფრო თვალსაჩინოდ გამოსახვა დროსა და სივრცეში და განვითარების ტენდენციების დემონსტრირებაც კი. ინფოგრაფიკებმა შეიძლება ასახოს ფაქტები, მოვლენები, პროცესები და პერსპექტივები. მათი წყალობით ნებისმიერი რთული ინფორმაციის გადმოცემა შესაძლებელია ხელსაყრელი, სერიოზული ან იუმორნარევი მანერით. ინფოგრაფიკის ძირითადი დადებითი თვისებებია მასალის, ინფორმაციის გადმოცემა თვალსაჩინოდ, კრეატიულად და გასაგებად. ინფოგრაფიკები ყველა სფეროსა და დისციპლინაში გამოიყენება: ჟურნალისტიკაში, სტატისტიკაში, განათლების სფეროში, გეოგრაფიაში, ფიზიკაში, სოციოლოგიაში და სხვ.
ინფოგრაფიკების შედგენისას მთავარია, რომ განსახილველი ინფორმაცია და ფაქტები ერთმანეთთან ლოგიკურად იყოს დაკავშირებული. ინფოგრაფიკა შემდეგი მნიშვნელოვანი მახასიათებლებით ხასიათდება: გრაფიკული ობიექტები ასოციაციურად დაკავშირებული არიან წარმოდგენილ ინფორმაციასთან; დატვირთული არიან სასარგებლო ინფორმაციით; თემის მხატვრულად, ლაკონურად და გააზრებულად წარმოადგენენ. ინფოგრაფიკების შედგენისას გათვალისწინებული უნდა იყოს რამდენიმე ასპექტი: აქტუალობა, მიმზიდველი საინტერესო და გასაგები თემა, ლამაზი და ეფექტური დიზაინი, ემოციური ფერები, მიზნობრივი აუდიტორიის გათვალისწინება, ციფრები ყველაფრის მთქმელია, ხარისხიანი და მრავალფეროვანი დიაგრამები, მასშტაბის შერჩევა, ისტორიის შექმნა, საინტერესო ფაქტების შერჩევა, სიმარტივე, სიმბოლოების, რუკების და დროის ხაზის გამოყენება, გამოყენებული წყაროების ავტორიტეტი და სანდოობა, კონცეფციისა და მიზნების განსაზღვრა. გარდა ამისა, კარგი ინფოგრაფიკა ასევე ეყრდნობა სამ ფაქტორს: სარგებლიანობას, პრაქტიკულ გამოყენებას – რამდენად მიიღწევა დასახული მიზნები; გამოყენებადობას – რამდენად სრული, ზუსტი და საინტერესოა შინაარსი მკითხველისთვის; სილამაზეს – ინფორმაციის მიწოდების ფორმებისა და დიზაინის ხარისხი.
წყაროს ტიპების მიხედვით ინფოგრაფიკის 3 ძირითადი ტიპი გამოიყოფა: 1. ანალიტიკური შინაარსის ინფოგრაფიკა – გრაფიკა, რომელიც მომზადებულია ანალიტიკური მასალის მიხედვით. ამ კუთხით ყველაზე ხშირად გამოიყენება ეკონომიკური ინფოგრაფიკა, რომელიც ეკონომიკური მაჩვენებლებისა და კვლევების მონაცემთა ანალიზის მიხედვით დგება. 2. ინფორმაციული შინაარსის ინფოგრაფიკა, რომელიც ახალი და კონკრეტული ინფორმაციის საფუძველზე მზადდება ოპერატიულ რეჟიმში. 3. რეკონსტრუქციული ხასიათის ინფოგრაფიკა, რომელიც რომელიმე მოვლენის მონაცემების საფუძველზე დგება და ამ მოვლენის დინამიკას ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით გვიჩვენებს.
მეტად მნიშვნელოვანია ინფორგრაფიკების სწორი წაკითხვა. განვიხილოთ მაგალითი.
ქვემოთ მოცემული ინფოგრაფიკა ეკოლოგიურ პიარ-კომპანიას ეხება. მისი ავტორები მომხმარებელს მოუწოდებენ, ერთჯერადი მუყაოს ჭიქები კი არ გადაყარონ, ჩააბარონ. მოცემული ინფოგრაფიკის მთავარი მესიჯია: დაგვიბრუნეთ მუყაოს ჭიქები და თქვენ მიიღებთ ფასდაკლებას, გადაარჩენთ ხეებს და დაეხმარებით ბუნებას.
რას ვხედავთ ინფოგრაფიკულ გამოსახულებაზე? შინაარსი გადმოცემულია საკმაოდ მსუბუქად და იუმორით. უპირველესად თვალში გვხვდება სათაური: რატომ უნდა გამოვიყენეოთ კიდევ ერთხელ მუყაოს ჭიქა? შემდეგ საკმაოდ თვალსაჩინოდაა ახსნილი მიზეზი. ამასთან მაშინვე ყურადღებას იქცევს წითელ ფონზე გაკეთებული წარწერა-მიმართვა: „Hallo Mr. Throwaway!“ (გამარჯობა ბატონო გადამყრელო!) და მაშინვე მოდის ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ წლის განმავლობაში აშშ-ში 25 მილიონი მუყაოს ჭიქა იყრება.
ამის შემდეგ მოყვანილია საკმაოდ საინტერესო ფაქტები, თუ რატომ არ უნდა გადავყაროთ მუყაოს ჭიქები. პირველ რიგში იმიტომ, რომ ამ დროს თქვენ მიიღებთ ფასდაკლებას ყავაზე, მაგრამ ეს არაა მთავარი. ავტორები გვამცნობენ, რომ თუ არ გადავყრით ჭიქებს, ჩვენ გადავარჩენთ ხეებს, რომლებიც ჩვენს პლანეტაზე კატასტორფული მასშტაბებითა და ტემპებით იჭრება. ინფოგრაფიკზე მარჯვნივ ჩანს ინფორმაცია, რომელიც გვატყობინებს, რომ ერთი მუყაოს ჭიქის დასამზადებლად საჭიროა 43 გრ. ხის მასალა, 4.1 გრ საწვავი და 1.8 გრ ქიმიური პრეპარატი. მაშასადამე, 25 მილიონი მოხმარებული მუყაოს ჭიქების შედეგად 9.4 მილიონი ხე იჩეხება. გამოსახულებაზე სხვა საინტერესო ინფორმაციაცაა მოცემული, რომელსაც მოსახლეობის 50% ჩვეულებრივ სტატიაში საერთოდ არ წაიკითხავდა, თუმცა ინტერესით ეცნობა მას ინფოგრაფიკზე სურათის სახით.
ვფიქრობ მსგავსი სახის ინფოგრაფიკები კარგი რესურსია გაკვეთილზე, ხოლო თუ მათ შედგენას თავად მოსწავლეები შეძლებენ, ეს მათ ინფორმაციულ კომპენტენციას საკმაოდ აამაღლებს. გთავაზობთ რამდენიმე ინერნეტსაიტის მისამართს, რომლებიც თქვენ და თქვენ მოსწავლეებს დაგეხმარებათ ინფოგრაფიკების შედგენაში.
https://infosthetics.com/ – დიზაინისა და ინფორმაციის შესაბამისობა;
https://www.dailyinfographic.com/ – ახალი ინფოგრაფიკა ყოველდღე;
https://www.informationisbeautiful.net/ – იდეები, პრობლემები, ცოდნა, მონაცემები – ყველაფრის ვიზუალიზაცია;
https://infographr.tumblr.com/ – ყველაფერი ინფოგრაფიკების შესახებ;
https://www.freepik.com/free-vector/infographic-elements-pack – ინფოგრაფიკები და მათი ელემენტები;
https://www.videoinfographics.com/ – ვიდეოინფოგრაფიკა;
https://visualjournalism.com/ – სიახლეები ინფოგრაფიკის შესახებ;
https://www.amazinginfographics.com/ – რესურსები ინფოგრაფიკებზე;
https://www.best-infographics.com – საინტერესო ინფოგრაფიკების მაგალითები;
https://infographiclist.com – მათთვის, ვისაც უყვარს ინფოგრაფიკა.
