ახალი წელი მუდამ სძულდათ, როგორც რომ ერთი რამ, გადმონაშტპამიდვრის წვენიანი ქილები არ დაუმალავთ. საგანგებოდ, დემონსტრაციულად ამ ,, იარაღით’’ ხელში ჩაიარეს მთელი რუსთაველი. გზად მეტნაკლებად აკადემიურს ყველაფერს წითლად წუწავდნენ – ადამიანს (ასე ჩაცმულს), აფიშას თუ დაწესებულებას. მერე მცირედით დააჯარიმეს. რა იყო ეს სასჯელი მათთვის, ვინც მსოფლიო რევოლუციაზე მეოცნებეთა რიგებს შეუერთდა, ამ პატარა, ქვეყნად უმყოფ ქვეყანაში? სრულიად პირიქით. საერთოდაც, ხვალი უტირალუ ინგი მონალინგი არჩა ხაბალარჩა.
ვიღაც ფიქრობს, რომ ქართული ლიტ-ფუტურიზმი და დადაიზმი გვიანი და უნიჭო მონაჭორია. მე არ მგონია. ხოლო, დროში აცდენას რაც შეეხება, ჩვენი მწერლობა ბარემ ყველგან კუდში სდევდა პროცესებს, ხანაც სულაც კლასის გამოტოვებით გადადიოდა შემდეგ კლასში. ამათ გარემო მაინც ჰქონდათ შესაბამისი – მულტიკულტურული თბილისი მთელი თავისი ავლა-დიდებით, 3 წლიანი დამოუკიდებლობა და მერე, შედარებით თავისუფალი, ე.წ. საბჭოთა ავანგარდული პერიოდი. და კარგი ავტორები, რომელთა სახელ-გვარის ქვეშ, ისტორიისთვის დიქტატურამ მერე სხვა სივრცე მონიშნა. მანამდე კი H2SO4, ლიტერატურა და სხვა და თოლაბულისის სარტყელი გამოდიოდა, სრულიად უნიკალური ხასიათის თუ დიზაინის ჟურნალები. ეჰ, ანკარა, ხერელირა, რანგულისო, ურისოილო.
აიდა – ბაიდებს. არავინ იცის საით წავიდოდა სამამულო ლიტერატურა, ეს მიმდინარეობები ცოტა უფრო დიდხანს რომ გაგვესინჯა. უფრო უპირატესი უნარის და გაქანების ხალხსაც (ურიგო არტისტები არც ესენი ყოფილან) რომ ეცადა ამ მიმართულებით ბედი. ამ ოცნების დამამსხვრეველი კომუნისტების ტერმინი რომ მოვიმარჯვოთ – სხვა რელსებზე გადავიდოდით. ხსენებული საქმის მცოდნე ხალხმა კარგად იცის – უკეთესობისკენ გადავიდოდით და დღევანდლამდე სხვანაირად გამოწვრთნილები მოვიდოდით. მოკლედ, ალთა, ბალთა, ბარიბართუბართა. სამწუხაროდ.
გარდა ჩვეულებრივი მკითხველისთვის (ერთი ხანი ვიფიქრე და მაინც ეს ამაზრზენად გაუგებარი სიტყვათშეთანხმება გამოვიყენე) ინტერესის გაღვიძებისა, სპეციალური პროფესიის ხალხსაც მეტი დაინტერესება მართებთ. თუ ლიტერატურის თეორეტიკოსების საქმეა იკვლიონ, რა ჟანრები დაცადეს ტიციან ტაბიძემ, სიმონ ჩიქოვანმა, ბესო ჟღენტმა. ისტორიკოსების – რა გარემოებებმა განაპირობა ჩამოთვლილთა (ტიტეს ამბავი კი იცით) და კიდევ სხვათა, ვთქვათ შალვა ალხაზიშვილისა და აკაკი ბელიაშვილის სახეცვლილება. ლექსთმცოდნეების – როგორ წვრთნიდნენ ჩაჩავა და შენგელია ნიკოლოზები ლექსს – სილაბური(ეს, ისე), ტონური თუ სილაბურ-ტონური იყო ამ ხალხის სიტყვის ჟღერადობა. სხვები ირაკლი გამრეკელისა და ბენო გორდეზიანის გრაფიკულ თამაშებს გააანალიზებენ. ვიღაც ჟანგო ღოღობერიძის ჟონგლიორობას მიაქცევს ყურადღებას. ცალკე საქმეა თუნდაც ზაუმის ,,გარეშე“ წინადადების სინტაქსი, ათასგვარად დახლართული, უუნაგირო. მოკლედ, რაც უნდა ფუტუროდ გეჩვენოთ, ხანდახან უკანაც უნდა მივაპყროთ თვალები – არაერთ საინტერესო და გამოსადეგ რამესაც კი (გა)მოვკრავთ (ხელს)თვალს. ასე იყოს – სულ გუშინწინ, სულ შარშან, სულ ხვალ, უფრო ზეგისზეგ.
რა ჟურნალები იყო მათი ჟურნალები? გინახავთ მანამდელი და მერენდელი ლიტერატურული პრესა? მათ შორის გაჩხერილი ნამდვილი ქარიშხალი გახლდათ – მოულოდნელი, უპრეცედენტო და განუმეორებელი (ამ სიტყვის რაგინდარა მნიშვნელობით). ჩახედეთ და მიხვდებით, თუ როგორ შეიძლება ფურცელზე თავი აიშვა. აქ დავა მხოლოდ ერთზე შეიძლება – უფრო ხარისხიანად შეიძლებოდა თუ არა ეს თავაშვება. ის რომ ქართველი ფუტურისტები და დადაისტები ამბიციებით და ფანტაზიებით (სულ სხვა კაცის ნათქვამით – ,,ოცნებების სიგრძე’’) ევროპელ კოლეგებს არ ჩამორჩებოდნენ – ცხადზე ცხადია. ის რომ ჩვენ ქართველი ფილიპო მარინეტი, ტრისტან ცარა და მარსელ დიუშანი არ გვყოლია – სხვა სიმღერიდანაა, ხოლო მერე ყურძენმა მიირთვა კაცობრიობა, ისმინეთ ყველამ, რომ საქართველო არის ქოთანი სააკაძე და მეწისქვილე.
ჰოდა, ეს ამბავი იქვე მოკვდა. არქივი დარჩა მუზეუმებში და ბიბლიოთეკებში. არქივი, მუზეუმი და ბიბლიოთეკა გამორჩეულად სძულდა ამ ჯურის ხალხს. დამცინავი პარადოქსია. რას ვიზამთ. ასეთია ცხოვრება – სულ ასე იყო – ქარს ქონდა ფრთა ფრინდალი, ქარი გაფრინდა, ქარს გაყვა ცინდალი, ერთი ციდა.
