დემოკრატიის ფენომენი ხანდახან სრულიად ამოუცნობია. დემოკრატიული მმართველობა შეიძლება სრულიად უცნაური, პარადოქსული ფორმით გამოვლინდეს. ალბათ ამგვარი მახასიათებლები განაპირობებენ აღნიშნული მოვლენის შესახებ მიმდინარე დაუსრულებელ დისკუსიებს. ფორმების მრავალფეროვნება გახლავთ წინაპირობა იმისა, რომ ზუსტად არცერთ ბრძენს არ აქვს პასუხი კითხვაზე – რა არის დემოკრატია?
ცხადია, ჩვენ გენიოსების მიერ ამოუხსნელი ამოცანის გადაწყვეტას არ ვისახავთ მიზნად. ჩვენი მხრიდან შეუფერებელი და არაადეკვატური საქციელი იქნებოდა. თუმცა, უნდა შევეცადოთ, რომ სამოქალაქო განათლების გაკვეთილზე მსხდომმა მოსწავლეებმა დემოკრატიის უცნაური გამოვლინებების შესახებ ერთი-ორი ამბავი მაინც შეიტყონ.
რამდენიმე თვის წინ გერმანიაში საპარლამენტო არჩევნები ჩატარდა. არჩევნების შედეგად ვერცერთმა პოლიტიკურმა პარტიამ ვერ მოიპოვა გადამწყვეტი უპირატესობა. გერმანია ძველი ევროპული საპარლამენტო დემოკრატიაა და მისი მთავრობის შემადგენლობა ძალიან დიდი ხანია ერთპარტიული არ ყოფილა. როგორც წესი, ფედერაციულ რესპუბლიკას ორპარტიული კოალიციები მართავენ ხოლმე. არჩევნების შემდეგ ორმა ტრადიციულმა და უდიდესმა პოლიტიკურმა პარტიამ უახლეს ისტორიაში ყველაზე ცუდი შედეგი აჩვენა. ქრისტიან-დემოკრატებმა ხმათა მხოლოდ 33%-ის მოგროვება მოახერხეს, სოციალ-დემოკრატთა მხარდაჭერების რაოდენობა კი კატასტროფულ, 20%-იან ნიშნულს მიუახლოვდა. იყო დრო, როდესაც ძველი პარტიები ამომრჩეველთა ნახევრის მომხრობასაც კი ახერხებდნენ. 2017 წელს კიდევ ერთი საარჩევნო სენსაცია გამოვლინდა. ჰიტლერის დამარცხების შემდეგ პირველად ევროპის შუაგულში მდებარე ქვეყნის პარლამენტში ფრაქციის ჩამოყალიბების უფლება კვლავ მოიპოვეს მემარჯვენე რადიკალებმა. ანტირესპუბლიკურად განწყობილი ძალა სიდიდით მესამე პარტიაა ბუნდესტაგში.
ორი ტრადიციული პარტიის განსაკუთრებულმა წარუმატებლობამ და მემარჯვენე რადიკალთა ტრიუმფმა გერმანიაში ყველაფერი არივ-დარია. არცერთი ორი პარტიის მანდატები არ აღმოჩნდა საკმარი მინისტრთა კაბინეტის დასაკომპლექტებლად. პირველად ისტორიაში კანცლერის ასარჩევად სამი პარტიის შეამხანაგება გახდა საჭირო. ქრისტიან-დემოკრატებმა, მწვანეებმა და ლიბერალებმა რამდენიმე კვირა მოლაპარაკებების მაგიდასთან გაატარეს. ოთხმოცდაორი მილიონი ადამიანი ყოველდღიურად თვალს ადევნებდა ერთგვარ „რეალითი შოუს“, რომლის მონაწილენი ქვეყნის ყველაზე პოპულარული პოლიტიკოსები იყვნენ. დიდი დავიდარაბის შემდეგ ლიდერები მთავარზე ვერ შეთანხმდნენ და დაიშალნენ. არჩევნებიდან სამი თვის შემდეგაც კი გერმანიას მთავრობა არ ჰყავს?
როგორ უნდა დარეგულირდეს ხელისუფლების გარეშე მუშაობის პრობლემა?
კანცლერ მერკელის პარტიამ მხარდაჭერისთვის ოპოზიციაში გადასულ სოციალ-დემოკრატებს მიმართა. მხოლოდ მერკელის გუნდისა და შულცის პარტიის მანდატების გაერთიანებით შეიძლება ახალი მთავრობის ჩამოყალიბება. სოციალ-დემოკრატთა ხელმძღვანელებმა ქ-ნ ანგელას შემოთავაზებას დამოუკიდებლად არ უპასუხეს. მრავალკვირიანი მოლაპარაკებების შემდეგ მინისტრთა კაბინეტის ფორმირების საკითხს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრები შიდაპარტიულ პლებისციტით გადაწყვეტენ.
არ მინდა, რომ დაგაბნიოთ. ყველაფერი ძალიან მარტივია. მოცემულ ეტაპზე გერმანიის დემოკრატიაში გადამწყვეტი სიტყვა დამარცხებული პარტიის რიგით წევრებს ეთქმით. მათი საერთო რაოდენობა კი მხოლოდ 400 000 ადამიანია.
შეგვიძლია გავიხსენოთ აშშ-ის 70-იანი წლების ისტორიაც. მოგეხსენებათ, რომ აშშ-ის პრეზიდენტსაც და ვიცე-პრეზიდენტსაც ხალხი ირჩევს. საპრეზიდენტო არჩევნებზე ორივე პარტია ორი შესაბამისი კანდიდატით გამოდის. კენჭისყრის დროს ამომრჩევლები ნდობას მხოლოდ მთავარ კანდიდატს არ უცხადებენ. ისინი გამოხატავენ თავის დამოკიდებულებას ვიცე-პრეზიდენტის მიმართ.
1973 წელს კორუფციული და საგადასახადო სკანდალის გამო ვიცე-პრეზიდენტის თანამდებობიდან გადადგომა მოუწია ბერძნული წარმოშობის რესპუბლიკელ პოლიტიკოსს სპირო აგნიუს. მეოცე საუკუნეში ამგვარი მოვლენა ერთადერთხელ მოხდა. ახალი სახალხო კენჭისყრა მხოლოდ ვიცე-პრეზიდენტის შესარჩევად ვერ ჩატარდებოდა. ამერიკის კონგრესმა პრეზიდენტის წარდგინებით აგნიუს შემცვლელად სენატის რესპუბლიკელი ლიდერი ჯერალდ ფორდი დაამტკიცა.
ფორდის ვიცე-პრეზიდენტად გამწესებიდან რამდენიმე თვეში „უოტერგეიტის სკანდალმაც“ უმწვავეს ფაზაზე გადაინაცვლა. პრეზიდენტი ნიქსონიც იძულებული გახდა თანამდებობა დაეტოვებინა. სრულიად მოულოდნელად, აშშ-ის პრეზიდენტი გახდა ადამიანი, რომელიც მოსახლეობას არც სახელმწიფოს მეთაურად და არც მის მონაცვლედ არ აურჩევია. არაარჩეული პირის პრეზიდენტობას თითქმის არავინ მიიჩნევდა უკანონოდ. ჯერალდ ფორდი არჩევნების გარეშე, მაგრამ აბსოლუტურად დემოკრატიულად გახდა ამერიკის პირველი პირი.
დამარცხებული პარტია და არჩევნების გარეშე დაწინაურებული პირი დემოკრატიის ზოგიერთ მოდელში შეიძლება გადამწყვეტი მოთამაშეები აღმოჩნდნენ. სწორედ ამაში მდგომარეობს მისი უცნაურობაც.
