თანასწავლება (co-teaching) გუნდური სწავლების სახეა და საგაკვეთილო პროცესში მოიაზრებს ორი თანაბარი განათლების მქონე ინდივიდს, რომელთაც შესაძლოა ჰქონდეთ ან არ ჰქონდეთ განათლება ერთსა და იმავე დისციპლინაში და აწვდიდნენ ან არ აწვდიდნენ მსგავსი ტიპის საგანმანათლებლო ინსტრუქციებს მოსწავლეთა/სტუდენტთა ჯგუფებს. სწავლების ეს ტიპი, როგორც წესი, ხორციელდება როგორც სკოლამდელ დაწესებულებებში, ასე სკოლაში სწავლის ნებისმიერ საფეხურზე. თანასწავლებისას განათლების ორი მუშაკი – ორი პედაგოგი ერთად გეგმავს, აყალიბებს, ახორციელებს საგაკვეთილო პროცესს, მიუთითებს და აფასებს ერთი და იმავე ჯგუფის მოსწავლეებს ერთსა და იმავე სივრცეში. თანასწავლების თვალსაჩინო ნიმუშები ვრცელდება თანამედროვე მსოფლიოს ინკლუზიურ საკლასო სივრცეში, სადაც საგნის ძირითადი პედაგოგი და სპეცმასწავლებელი ინაწილებენ პასუხისმგებლობას საკლასო დაგეგმვისა და მოსწავლეთათვის ინსტრუქციების თანაბრად მიწოდებისთვის, რაც ემსახურება ინკლუზიას (ჩართულობას) და მეტი სარგებელი მოაქვს ყველა მოსწავლისათვის.
ამ განსაზღვრის კვალდაკვალ ყველგან ბუნებრივად დაისმის შეკითხვა: როგორ შეიძლება მსგავსი როლები გაინაწილონ სერტიფიცირებულმა და დამწყებმა პედაგოგებმა ან თუნდაც პრაქტიკაზე მყოფმა სტუდენტებმა? ამ შეკითხვის გასაღები იქ არის, სადაც პოზიტიურად გაიაზრება თანასწავლების, ე.წ. „ქოუ-თიჩინგის“ ცნება, რომელიც შეიძლება განისაზღვროს, როგორც ურთიერთპატივისცემაზე დამყარებული ორი გაწრთვნილი ინდივიდის ჩართულობა, თანამშრომლობა მოსწავლეთა/სტუდენტთა ჯგუფებთან ზიარსივრცეში თანაზიარი მიზნებით. ამ ბოლო განსაზღვრაში აქცენტი ვერ იქნება „თანაბრად კვალიფიციურ“ ცნებებზე, და მხოლოდ თანამშრომელმა, კეთილგანწყობილმა და სათნო მასწავლებლებმა შეიძლება ზიდონ ლიდერის ტვირთი იმ მოტივით, რომ თანასწავლებამ შეიძლება გააძლიეროს ეფექტურობა და მოგვცეს საუკეთესო შედეგი კლასში, სადაც ძირითადი პედაგოგი და სპეცმასწავლებელი იზიარებენ ინსტრუქტირებისა და კლასის მართვის პასუხისმგებლობას.
თანახმად ინსტრუქციული მოწყობისა, რომელსაც გულისხმობს თანასწავლების ფორმატი (co-teaching format), ორივე პედაგოგმა თანაბრად უნდა მიიღონ მონაწილეობა საგაკვეთილო პროცესში და გახდნენ სრული პარტნიორები. ეს კი არ გულისხმობს ერთდროულად ანალოგიური ან მსგავსი რამის კეთებას. ეს გულისხმობს, რომ თითოეული მასწავლებლის როლი მიმართული უნდა იყოს გაკვეთილის ეფექტურობისა და შედეგიანობისკენ. როდესაც ერთ-ერთი მასწავლებელი დამწყები/სტუდენტია, სწავლობს პარტნიორი მასწავლებლისგან, რომელმაც ასევე იცის და გააზრებული აქვს, რომ დამწყები პედაგოგიც გადამზადებულია და მასაც შეუძლია რაიმე ღირებულის შეთავაზება კონკრეტულ სიტუაციაში. გ ა მ ო წ ვ ე ვ ა ა თანამასწავლებელთა როლების დაბალანსება სასწავლო პროცესისა და დამწყები პედაგოგების პროფესიული მზაობის გაძლიერების მიზნით.
სხვადასხვა საგანმანათლებლო მოძრაობების შედეგად (NCLB, IDEA (2004), RTI) თანასწავლება არის ერთ-ერთი სწრაფად მზარდი ინკლუზიური სწავლების პრაქტიკა, მაგრამ ამის მიუხედავად, თანასწავლება სკოლებში ნაკლებად ხორციელდება. მეტად გავრცელებულია საკლასო ოთახები თითო მასწავლებლით, რომელიც მარტო ირგებს როლს და „საავტორო უფლებებით“ ან მძაფრი პოსესიურობის განცდებით უძღვება სასწავლო პროცესს. ეს ავტორიტარული მართვის სტილია და მოსწავლეებს ხშირად აბნევს. ამის აღმოსაფხვრელად აუცილებელია გაკვეთილებზე გამოვიყენოთ თანასწავლების მოდელები, რომელთა თანახმად, ორივე პედაგოგის თანაბარი მონაწილეობით წინდაწინ ფრთხილად და ფაქიზად დაიგეგმება საგაკვეთილო პროცესები და განისაზღვრება პარტნიორი მასწავლებლების თანაბარი უფლებები და პასუხისმგებლობები მოსწავლეთა წინაშე. როდესაც მოგვმართავენ, უნდა ვიმუშაოთ დამწყებ/სტუდენტ მასწავლებელთანაც, რადგან თანასწავლება არის მიდგომა საზიარო პროფესიული სივრცის განვითარებისა, რაც დამწყებ მასწავლებელს სწავლების უნარების გაუმჯობესების საშუალებას მისცემს.
თანასწავლების უპირატესობანი:
- აუმჯობესებს ბავშვებისათვის ინსტრუქტირების მხარდაჭერას;
- ზოგავს დროს;
- ზრდის მასალის ათვისების შესაძლებლობას;
- მეტი ჩართულობა და ურთიერთმხარდაჭერაა;
- ასაკით უფროსი თანამასწავლებელი ხდება უფრო ენერგიული;
- ზრდის ყურადღებას;
- ამცირებს შედარებითობით დამოკიდებულებას;
- ამაღლებს მასწავლებლების თვითშეგნებას;
- მასწავლებლები სწავლობენ, რა სტრატეგიები გამოიყენონ მითითებისას, როგორ დაგეგმონ და ჩაატარონ მაღალი დონის გაკვეთილები Strategies & tips;
- მოსწავლეები მაგალითით სწავლობენ თანამშრომლობას;
- იზრდება მოტივაცია და პასუხისმგებლობა.
თანასწავლების წარმატების განმაპირობებელი ფაქტორები:
- არაერთგვაროვნება, განსხვავებულობა და დისპოზიცია, რაც ქმნის პარტნიორი მასწავლებლების განსაკუთრებულ ალქიმიას;
- სურვილი, გაუზიარონ და ისწავლონ ერთმანეთისგან;
- ჰარმონიული ურთიერთთანაარსებობა;
- შედეგზე ორიენტირებული სწავლების ფილოსოფია;
- კომუნიკაციისა და ინტერპესონალური უნარები;
- მსგავსი ენერგიის დონე და ენთუზიაზმი სწავლებისათვის;
- შესასწავლი მასალის შინაარსი (მაგალითად, თანამასწავლებელი რა საგანს უფრო კარგად ფლობს, ეკონომიკას თუ ისტორიას?)
- პრაქტიკის ხანგრძლივობა (მაგალითად, თუ თანამასწავლებელი სტუდენტურ პრაქტიკაზეა, აქვს თუ არა საკმარისი დრო დაკვირვების/მხარდაჭერის პერიოდიდან თანასწავლებლის პერიოდში გადასასვლელად?)
- დრო პარტნიორული დაგეგმვისა და საგაკვეთილო რეფლექსიებისთვის;
- ადმინისტრაციული მხარდაჭერა თანაზიარად გეგმების შედგენისა და მათი განხორციელებისთვის.
თანასწავლების მოდელები
არსებობს თანასწავლების რამდენიმე მოდელი [Friend and Cook 1996]. ესენია:
- ერთი ასწავლის, ერთი მხარდამჭერია: ერთი თანამასწავლებელი აძლევს მითითებებს, სანამ მეორე ეხმარება ყველას, ვისაც სჭირდება დამატებითი დახმარება გაძლიერებისთვის, აგროვებს დაკვირვების მონაცემებს ან აწარმოებს საკლასო მენეჯმენტს.
- პარალელური სწავლება: თითოეული თანამასწავლებელი ან თანამასწავლებელი და სტუდენტი მასწავლებელი გაკვეთილს ერთად გეგმავენ, მაგრამ ისინი კლასში ერთსა და იმავე დროს ერთი ინფორმაციის სხვადასხვა მხარეს წარმოაჩენენ.
- ალტერნატიული სწავლება: ერთი მასწავლებელი მთელ კლასზე ზრუნავს, სანამ მეორე მუშაობს მცირე ჯგუფში კლასის შიგნით ან გარეთ. ეს მცირე ჯგუფი კი არ არის ინტეგრირებული მიმდინარე გაკვეთილის მსვლელობისას.
- სწავლება „სადგური“: ორივე მასწავლებელი ინაწილებს მითითებების შინაარსს და თითოეული იღებს დაგეგმვისა და სწავლების პასუხისმგებლობას. ამგვარი სწავლებისას კლასი იყოფა სხვადასხვა სასწავლო ნაწილებად. თანამასწავლებელი და სტუდენტი მასწავლებელი არიან ცალკეულ „სადგურებზე“, სხვა „სადგურებზე“ კი ბავშვები მუშაობენ დამოუკიდებლად ან მასწავლებლის დახმარებით.
- გუნდური სწავლება: ორივე მასწავლებელი პასუხისმგებელია გაკვეთილის დაგეგმვასა და სტუდენტებისთვის მითითებების გაზიარებაზე. გაკვეთილს ხსნის ან ასწავლის ორივე მათგანი. ისინი თანაბრად ერთვებიან ახსნის პროცესში, რათა მოწაფეები წაახალისონ აზრის გამოთქმისა და დისკუსიისთვის. ორივე პედაგოგი აქტიურადაა ჩართული გაკვეთილის დაგეგმვასა და დისციპლინის მართვაში[1].
თანასწავლების სტრატეგიები[2]
| მსგავსებები: |
| · საკლასო ოთახში ორი ან მეტი თანამასწავლებელია;
· მათი ცოდნის დონე, მუშაობის გამოცდილება თანაბარია; · ორივე უზრუნველყოფს საკლასო ოთახში მოსწავლეების/სტუდენტების ცოდნის დონის გათანაბრებას და თითოეული სტუდენტის თანაბარ მხარდაჭერას; · ყველა მიდგომა თანაბრად სასარგებლოა გამოყენებისა და პასუხისმგებლობის თვალსაზრისით; · მოსწავლეები/სტუდენტები ჯგუფდებიან ჰეტეროგენულად შერეული ჩვევებითა და ინტერესებით; · პასუხისმგებლობები თანაბრად გადანაწილებულია; თანაბრად მოითხოვს რწმენას, კომუნიკაციას, დაგეგმვის დროს და მხარდაჭერის კოორდინირებას. |
| (შენიშვნა: ყველა ამ ელემენტის საჭიროება იზრდება, რამდენადაც გადავდივართ მხარდამჭერიდან პარალელურ, პარალელურიდან ალტერნატულსა და ალტერნატულიდან – გუნდურ თანასწავლებაზე. |
| თანასწავლების განმასხვავებელი ფაქტორები | |||
| მხარდამჭერი თანასწავლება | პარალელური თანასწავლება | ალტერნატიული თანასწავლება | გუნდურად სწავლება |
| · ერთი თანამასწავლებელი ლიდერის როლშია, მეორე მხარდამჭერია. თუმცა ისინი ამ როლებს ერთი გაკვეთილის მანძილზე ცვლიან.
|
· თანამასწავლებლები მუშაობენ მოსწავლეთა განსხვავებულ ჯგუფებთან ერთ საკლასო ოთახში.
· ჯგუფები კი მრავალფეროვნების ნიშნით შეირჩევა. |
· თანამასწავლებელი იზიარებს პასუხისმგებლობას მთელი კლასის ჩართულობისთვის. ერთი იღებს წაყვანის როლს, მეორე აიოლებს ხელმისაწვდომობას სასწავლო გეგმაზე.
· ერთი ასწავლის შინაარსს, მეორე ხსნის, პარაფრაზირებს, გადმოსცემს განსხვავებულად, მეორე ამარტივებს ან აკეთებს ჩანაწერს. · ერთი წინდაწინ აძლევს სპეციფიკურ ცოდნას ან სოციალურ უნარებს და ამოწმებს, თუ როგორ იყენებენ ამ ცოდნას მოსწავლეები; მეორე ორიენტირებულია აკადემიურ ნაწილზე. |
· ორივე პედაგოგს აქვს თანაბარი პასუხისმგებლობა დაგეგმვაზე, მითითებების/ ინსტრუქტირების ნაწილზე, განმავითარებელ შეფასებებსა და ქულების მინიჭებაზე.
· მოითხოვს დიდ დროს დაგეგმვისათვის, რწმენას, კომუნიკაციას და მხარდაჭერის კოორდინაციას. |
|
თანასწავლების პოტენციური პრობლემები |
|||
| მხარდამჭერი თანასწავლების საფრთხეები | პარალელური თანასწავლების საფრთხეები | ალტერნატული თანასწავლების საფრთხეები | გუნდური თანასწავლების საფრთხეები
|
| · მოვერიდოთ „ველკრო ეფექტს „Velcro effect“, როდესაც მხარდამჭერი თანამასწავლებელი მიმართულია მხოლოდ ერთი ან რამდენიმე შერჩეული მოსწავლისკენ, ან რიყავს შერჩეულ მოსწავლეებს და თანამასწავლებელს.
· ავირიდოთ მხარდამჭერი თანამასწავლებლის „დისციპლინის ოფიცრად“ ქცევა, მისი გამოყენება მხოლოდ რესურსების მომამზადებლად ან ნაშრომების გამსწორებლად. გვახსოვდეს, ისიც ისეთივე ინსტრუქტორია, როგორიც სხვა ნებისმიერი პედაგოგი. · მოვერიდოთ არაეფექტურ შემოწმებებს მხარდამჭერი თანაპედაგოგისა, (მაგ., სპეცმასწავლებლისა და სხვ.) · მოვერიდოთ აღშფოთებას, თუკი მხარდამჭერი თანამასწავლებლის უნარები (მაგ., სპეცპედაგოგისა) არ გამოიყენება სათანადოდ ან თუ წამყვანი თანამასწავლებელი პასუხისმგებლობის სიმძიმეს გრძნობს. · აირიდეთ მხარდამჭერის როლში დარჩენა, თუკი დაგეგმვისთვის დრო · არ გეყოთ. |
ავირიდოთ სპეციალური კლასების შექმნა. მათში დაბლდება მოსწავლეთა მიღწევები ჰომოგენური დაჯგუფების გამო და იმის გამოც, რომ ბავშვებს არ აქვთ თავიანთი უნარების წარმოჩენის შესაძლებლობა (Marzano, Pickering, & Pollack, 2001, p. 84).
· მოვერიდოთ ხმაურის დონის გაზრდას არაერთგვაროვანი აქტივობებისას ერთ საკლასო ოთახში
· მოვერიდოთ მარცხს, რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს თანამასწავლებლების მხრიდან მითითებების მიცემამ, ჩვენ კი თანასწავლებლის პროცესში მათზე დაკვირვებისთვის დრო არ გვაქვს, რადგან ვმუშაობთ ჯგუფებთან, ინდივიდებთან… და ასე ვასრულებთ თანასწავლების პირობას. |
· ავირიდოთ იმ მოსწავლეთა შეუფასებლობა, ვისაც ეს სჭირდება.
· ავირიდოთ ხანგრძლივი სალექციო ჩართვები, გამეორებები, და მოსწავლეთა/ სტუდენტთა ინტერაქციისთვის დროის სიმცირე.
· ავირიდოთ ტიპური შემთხვევები, „ექსპერტების“ და „ჩვეულებრივი მასწავლებლების როლებით. ორივე –„ექსპერტიც“ და „ჩვეულებრივი მასწავლებელიც“ –ერთდროულად თანამასწავლებელია.
· ავირიდოთ „თავისუფალი როლები“, რამდენადაც ყველა თანამასწავლებელი ერთნაირად უნდა ასწავლიდეს საგაკვეთილო მასალას.
|
· ავირიდოთ იმ მოსწავლეთა შეუფასებლობა, ვისაც ეს ძალიან სჭირდება.
· ავირიდოთ ბევრი სალექციო ჩართვა, გამეორება და მოსწავლეთა ინტერაქციის ნაკლებობა. |
სასარგებლო რესურსები:
- Villa, R. Thousand, J., & Nevin, A. (in process). More students, More Resources: Unleashing the Power of Students in Instruction, Advocacy, & Decision-Making. Thousand Oaks, California: Corwin Pres.
- Nevin, A., Villa, R., & Thousand, J. (2009). A Guide to Co-Teaching with Paraeducators Practical Tips for K-12 Educators. Thousand Oaks, California: Corwin Pres. (800) 818- 7243
- Villa, R. Thousand, J., & Nevin, A. (2008). A Guide to Co-Teaching: Practical Tips for Facilitating Student Learning (2nd. Ed.). Thousand Oaks, California: Corwin Pres. (800) 818- 7243
- Villa, R. Thousand, J., & Nevin, A. (2008). Co-Teaching: A Multimedia Kit For Professional Development.? Thousand Oaks, California: Corwin Pres. (800) 818- 7243
- Villa, R., Thousand, J., & Nevin, A. (2008). Co-Teaching at a Glance. A laminated Tri-Fold Reference Guide. Port Chester, NY: National Professional Resources. (800) 453- 746
- Thousand, J., & Villa, R., & Nevin, A. (2007). ?Differentiated Instruction: A Multimedia Kit for Differentiated Instruction. California: Corwin Press (800) 818- 7423
- Villa R., & Thousand. J., (Eds). (2005). Creating an Inclusive School. ?Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development. (800) 933- 2723.
[1] Co-Teaching in Inclusive Classrooms: A Metasynthesis of Qualitative Research” Exceptional Children July 2007 vol. 73 no. 4 392-416
[2] https://www.teachhub.com/effective-co-teaching-strategies
