სახალისო  გაკვეთილები

მასწავლებლობა ყველაზე საინტერესო პროფესიაა, რომელიც ყოველდღიურად   თანამედროვე ცოდნით აღჭურვის, თვითგანვითარებისა და მოსწავლეთა განვითარების სხვადასხვა გზების ძიებისკენ გვიბიძგებს. ახალი გამოწვევები, თეორიული მიდგომებით  პრაქტიკული აღმოჩენების კეთება, მრავალჯერ განმეორებით მისი დახვეწა-გამოყენება პედაგოგის ყოველდღიური აქტივობაა.

განსხვავებული, არასტანდარტული, ახლებური, მოსწავლის ინტერესებზე მორგებული გაკვეთილები ახალგაზრდებში შემოქმედებით აზროვნებას, შინაგანი მოტივაციის ამაღლებას,  სწავლისადმი პოზიტიური ემოციური კავშირების ჩამოყალიბებასა და თვითგამოხატვის უნარებს ავითარებს.

მარტივად ნასწავლი მასალა მოსწავლეების თვალში  კარგ მასწავლებლად გვაქცევს. თუ გსურს, ვიყოთ საუკეთესო, უნდა გამოვიყენოთ ახალი მიგნებები, რათა მოსწავლეებს სწავლა სახალისო პროცესად ვუქციოთ…

ბოლო წლებში  საკუთარი პრაქტიკითა და გამოცდილებით  გაკვეთილზე ისეთი აქტივობები დავგეგმე, რომლებიც მოსწავლეებს საგაკვეთილო განწყობას უმაღლებს და დავალების  გამოკითხვისა თუ  ახსნის  პროცესს „თამაშად“ გარდაქმნის. თამაშის ტიპის აქტივობებით ვახერხებ გაკვეთილის მიზნის მიღწევას და სასწავლო პროცესი უფრო ხარისხიანი და ხალისიანი ხდება. ასეთი ტიპის გაკვეთილების ჩატარება არ საჭიროებს კლასის წინასწარ შემზადებას და მარტივად იმართება.

საკუთარი მიგნებებით ვახერხებ მოსწავლეთა ინტერესებსა და ეროვნულ-სასწავლო გეგმის სტანდარტებზე მორგებული სახალისო გაკვეთილების ჩატარებასა და სასწავლო პროცესის გამრავალფეროვნებას. ყველა მონდომებული და საქმეზე ორიენტირებულია. ასეთ დროს სწავლის პროცესიც სახალისოა.

           მინდა გაგიზიაროთ საკუთარი გამოცდილება ერთ–ერთი ასეთი თამაში-გაკვეთილის   შესახებ.  ჩემის სურვილია, ის ჩემმა კოლეგებმაც სცადონ.

გეოგრაფიის თამაში-გაკვეთილი მიზანშეწონილია დიდი მოცულობის პარაგრაფის გამოკითხვისას – მაგალითად, ისეთი მასალების, რომლებიც მოიცავენ ინფორმაციას კონტინენტების, საქართველოს ტერიტორიულ–ადმინისტრაციული ერთეულების, ქვეყნების შესახებ (VII. VIII, IX, X კლასები).  ჩემი, როგორც მასწავლებლის მიზანია:

1) მოსწავლეებმა სიღრმისეულად და ხარისხიანად შეისწავლონ მასალა;

2) საგაკვეთილო პროცესში ჩაერთოს ყველა მოსწავლე;

3) ახალგაზრდებში იყოს დიდი ინტერესი და აზარტი საგაკვეთილო პროცესის მიმართ;

4) მოსწავლეებს გამოუმუშავდეთ ერთმანეთის მოსმენის, საკუთარი აზრის გადმოცემისა და   წიგნზე მუშაობის უნარები.

მნიშვნელოვანია, რომ მასალის ათვისება შეძლონ ისეთმა მოსწავლეებმაც, რომლებმაც იზარმაცეს და  გაკვეთილი არ მოამზადეს.

ამ  სახალისო გაკვეთილის შესახებ მოსწავლეები წინასწარ არ არიან ინფორმირებული და გამარჯვებულის როლში ყოფნისა თუ საგაკვეთილო პროცესში თანამონაწილეობით მიღებული სიამოვნების გამო  ისინი  ცდილობენ, სტაბილურად მოამზადონ დავალებები.

ამ ტიპის გაკვეთილს შემდეგნაირად ვატარებ:

მაგალითად, თუ „აზიის კონტინენტს“ ვასწავლი, გაკვეთილს ვიწყებ მხოლოდ შეკითხვებით: ,,რა გაიგეთ აზიის შესახებ საშინაო დავალების მომზადებისას?“ ან  „როგორ დაახასიათებდით აზიის კონტინენტს?“

„თამაშის“ წესები ასეთია:

1. თითოეულ მოსწავლეს თითო ჯერზე ევალება, თქვას მხოლოდ ერთი წინადადება. ვიწყებთ პირველ მერხთან მჯდომი მოსწავლისგან და გადავდივართ სხვა მოსწავლეებზე (ადგილის მიხედვით – რიგითობა დაცულია, თითოეული მოსწავლე ელოდება, როდის მოვა მათი რიგი მეორედ, მესამედ და ა.შ.).
2. მასალა უნდა იყოს მრავალმხრივი, აზრი – სწორად  ფორმულირებული, საინტერესო და  არათანამიმდევრული – არ უნდა მიჰყვებოდეს პარაგრაფის სტრუქტურას  (მაგ. ერთი ამბობს ჰიმალაის მთების შესახებ, მეორე – ბაიკალის ტექტონიკურ ტბაზე, მესამე მდინარე განგაზე, მეოთხე – აზიის ტროპიკული ქარიშხალ  ტაიფუნზე, მეხუთე – ჰავის შესახებ, მეექვსე – კლიმატური სარტყლებზე, მეშვიდე – მუსულმანთა წმინდა ქალაქებზე, მერვე – წყნაროკიანური ვულკანური რგოლზე, მეცხრე – მოსახლეობის სიმჭიდროვეზე … და ა.შ.).
3. ,,თამაშის“ დროს მოსწავლეებს შეუძლიათ სახელმძღვანელოს გამოყენება.
4. აქტივობას ეთიშება ის მოსწავლე, რომელიც სხვის ნათქვამს გაიმეორებს და ისიც, რომელსაც აღარაფერი ექნება სათქმელი….
5. შესაძლებელია ,,თამაშმა“ რამდენჯერმე (5–6-ჯერ) მოიაროს მთელი კლასი.
6. „თამაშის“ მიმდინარეობისას მოსწავლეთა რაოდენობა ნელ-ნელა მცირდება. ბოლოს დარჩენილი 2 მოსწავლე  კი  მაღალი ქულით  ფასდება…

ასეთი ტიპის გაკვეთილის ანალიზისას თვალნათლივ ჩანს, რომ მოსწავლეთა მიერ წარმოთქმული პირველი წინადადებები ყოველთვის ის ფრაზებია, რომლებმაც საშინაო დავალების შესრულებისას მათზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება მოახდინეს  და ყველაზე მეტად ჩაებეჭდათ გონებაში. ,,თამაშის“ წესის მიხედვით,  მათ აქვთ წიგნების გამოყენების უფლება. ამიტომაც ისინი ყოველ ჯერზე სულ უფრო მეტად ,,იქექებიან“, უღრმავდებიან ინფორმაციას აზიის შესახებ, გაკვეთილის მთავარი ნაწილიდან  გადადიან და აქტიურად იყენებენ  პარაგრაფში წარმოდგენილ რუბრიკას – ,,ეს საინტერესოა“, ცხრილებს, ლექსიკონებს დიაგრამებს, სურათებს, თემატურ რუკებს, დაწვრილებით განიხილავენ აზიის შესახებ ინფორმაციას და ამომწურავ ცოდნას აგროვებენ სახლში ნასწავლით, გაკვეთილზე  ამოკითხულით, სხვებისგან მოსმენილით.

,,თამაშის“ მიწურულს, აზია უკვე  სხვადასხვა მიმართულებით  მრავალჯერაა განხილული – დაწყებული გეოგრაფიული მდებარეობით, რელიეფითა თუ შიდა წყლებით, დამთავრებული მოსახლეობით, მათი სამეურნეო საქმიანობით, ტრადიციებით, ღირსშესანიშნაობით…

ჩემი მისია შესრულებულია –  გაკვეთილის ბოლოს ყველა მოსწავლეს აქვს ინფორმაქცია ამ კონკრეტულ საკითხზე.  მათ ეს მასალა აითვისეს თამაშ-თამაშით, ძალდატანებისა და ზედმეტი ძალისხმევის გარეშე.   გაკვეთილზე შეძენილი ცოდნა კი სამომავლოდ კლასში დასმულ კითხვებზე სწორი პასუხებისთვის, სხვა კონტინენტთან შედარებისთვის და შემაჯამებელ წერაში მაღალი რეიტინგისთვის გამოადგებათ.

,,თამაში“ გაკვეთილი მიმდინარეობს წყნარად,  ყველა მოსწავლეს მთავარი როლი აქვს, მასწავლებელს მხოლოდ რეგლამენტის დაცვის  ფუნქცია აკისრია…

გაკვეთილზე დისციპლინა დაცულია, რადგან:

1) მოსწავლეებს თავად მოსწონთ ასეთი გაკვეთილები. იზრდება მოსწავლეთა აქტიურობა და, შესაბამისად, სასწავლო პროცესი უფრო ეფექტიანი ხდება;

2) ყველას გონება დაკავებულია, მათ არ რჩებათ დრო სხვა რამეებისთვის. უჩნდებათ სწავლის სურვილი, იშვიათდება მოსწავლეთა ნეგატიური ქცევა;

3) გაკვეთილი იმართება თავად, არ სჭირდება დამატებითი ბერკეტები. მასწავლებელს მხოლოდ შეცდომების გასწორება და ,,თამაშის“ დასასრულ  ყველაზე  მეტად ინფორმირებული ახალგაზრდების შეფასება ევალება;

4) საგულისხმოა ისიც, რომ ამ ტიპის გაკვეთილი შედეგიანია ყველაზე დაბალი მოსწრებისა და ზარმაცი მოსწავლეებისთვისაც კი;

5) და რაც მთავარია – მასწავლებელს არ უწევს მოსწავლეთა დაჯგუფება, მერხებისა და სკამების გადაადგილება, კლასის ინვენტარის საგანგებოდ დალაგება და, სახელმძღვანელოს გარდა, არ  სხვა დამატებით რესურსს იყენებს.

დასასრულ, გავიმეორებ და ვიტყვი: მასწავლებლობა ყველაზე საინტერესო პროფესიაა, რომელიც ყოველდღიურად თანამედროვე ცოდნით აღჭურვის, თვითგანვითარებისა თუ მოსწავლეთა განვითარების სხვადასხვა გზების ძიებისკენ გვიბიძგებს.  მეც  მუდმივ ძიებაში ვარ…

ქ. თბილისის 52-ე საჯარო სკოლის გეოგრაფიის პედაგოგი  თამარ ტეტელოშვილი