სწავლა მოსაწყენი რომ არ გახდეს, სასურველია, პროცესში ჩავრთოთ თამაშები და ვიქტორინები. ფერადი ფურცლების გამოყენება მოსწავლეებს განსაკუთრებით ახალისებს. გთავაზობთ თამაშის რამდენიმე ვარიანტს.
მასწავლებელი კლასს 5 გუნდად ყოფს. მოსწავლეები ირჩევენ კაპიტანს.
თამაშის წესები:
მასწავლებელი წინასწარ ხატავს ხუთ უფოთლო ხეს. თითოეული სწორი პასუხის შემთხვევაში გუნდები იღებენ სხვადასხვა ფერის ფურცლებს, რომლებითაც თავიანთ ხეს რთავენ.
საუკეთესო პასუხისთვის გუნდი იღებს მწვანე ფოთოლს, სწორი, მაგრამ არასრული პასუხისთვის – ყვითელს. სუსტი პასუხი წითელი ფოთოლით აღინიშნება. არასრული პასუხის სრულყოფისთვისაც გუნდი იმსახურებს მწვანე ფოთოლს.
ამრიგად, კონკურსის დასასრულს თითოეულ გუნდს აქვს ფერადი ხე. ვის ხეზეც ყველაზე მეტ მწვანე ფოთოლს დაითვლიან, გამარჯვებულადაც ის ჩაითვლება.
თითოეული გუნდი რიგითობის მიხედვით პასუხობს. კენჭისყრა ხდება ნებისმიერი ხერხით.
- ბლიც კითხვები:
1) რა არის მერიდიანი?
2) რა მიმართულებას გვიჩვენებს მერიდიანები?
3) როგორი ფორმა აქვს მერიდიანებს გლობუსზე?
4) როგორი ფორმა აქვს მერიდიანებს ფიზიკურ რუკაზე?
5) როგორია მერიდიანის სიგრძე გრადუსებში?
6) როგორია მერიდიანის სიგრძე კილომეტრებში?
7) რას უდრის ერთგრადუსიანი მერიდიანების რკალის სიგრძე კილომეტრებში?
8) რა არის პარალელი?
9) რომელია ყველაზე გრძელი პარალელი?
10) რა მიმართულებას გვიჩვენებს პარალელები?
11) რა ფორმა აქვს პარალელებს გლობუსზე?
12) რა ფორმა აქვს პარალელებს ფიზიკურ რუკაზე?
13) დედამიწის რომელ ნაწილში იქცევა პარალელები წერტილად?
14) როგორია პარალელების სიგრძე გრადუსებში?
15) როგორია პარალელების სიგრძე კილომეტრებში?
16) რას უდრის ერთგრადუსიანი პარალელის რკალის სიგრძე კილომეტრებში?
17) რა არის გეოგრაფიული გრძედი?
18) როგორ იზომება გეოგრაფიული გრძედი?
19) რა არის გეოგრაფიულ განედი?
20) როგორ იზომება გეოგრაფიული განედი?
21) რა არის გრადუსთა ბადე?
22) რა არის გეოგრაფიული კოორდინატები?
23) რომელ გეოგრაფიულ გრძედზე მდებარეობს სამხრეთ ამერიკის ნებისმიერი წერტილი?
24) განსაზღვრეთ ყველაზე ჩრდილოეთი წერტილი: ა) ს.გ. 35°; ბ) ჩ.გ. 15 °. ახსენით, რატომ ფიქრობთ ასე.
25) რა მიმართულებით შეგვიძლია წასვლა ჩრდილოეთ პოლუსიდან?
- “ვინ უფრო სწრაფია“
პასუხობს ის გუნდი, რომელიც პირველი ასწევს საჩვენებელ ბარათს.
1) რომელ კონტინენტს გადაკვეთს ყველა მერიდიანი? აჩვენეთ მსოფლიოს ფიზიკურ რუკაზე. (პასუხი: ანტარქტიდა)
2) რომელ ოკეანეს გადაკვეთს ყველა მერიდიანი? აჩვენეთ რუკაზე. (პასუხი: არქტიკული ოკეანე)
3) რომელ პარალელზე გაივლის უფრო მოკლე გზას მოგზაური – მე-60-ზე თუ ეკვატორის გასწვრივ? (პასუხი: მე-60 პარალელზე)
4) პოლუსისკენ მიმავალი გზა 30°-იანი მერიდიანის გასწვრივ უფრო მოკლეა თუ 60°-იანი მერიდიანის გასწვრივ? პასუხი დაასაბუთეთ. (ორივე მერიდიანის გასწვრივ გზა თანაბარი სიგრძისაა, რადგან ყველა მერიდიანი თანატოლია)
5) რომელი კუნძული მდებარეობს ეკვატორიდან უფრო ჩრდილოეთით: გრენლანდია თუ სახალინი? (პასუხი: გრენლანდია უფრო ჩრდილოეთით მდებარეობს)
6) შესაძლებელია თუ არა საკლასო ოთახში მერიდიანის გატარება? (შესაძლებელია, თუ გავარკვევთ ჩრდილოეთ და სამხრეთ მიმართულებას)
7) რომელი კონტინენტები გვხვდება მხოლოდ ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში? აჩვენეთ რუკაზე. (პასუხი: ევრაზია, ჩრდილოეთ ამერიკა)
8) ჩამოთვალეთ კონტინენტები, რომლებიც მხოლოდ სამხრეთ ნახევარსფეროში მდებარეობს. აჩვენეთ რუკაზე. (პასუხი: ავსტრალია, ანტარქტიდა)
9) იპოვეთ კონტინენტები, რომლებიც ერთდროულად ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნახევარსფეროებში მდებარეობს. აჩვენეთ რუკაზე. (აფრიკა, სამხრეთი ამერიკა)
10) აჩვენეთ რუკაზე კონტინენტი, რომელიც ოთხ ნახევარსფეროში მდებარეობს. (პასუხი: აფრიკა)
11) აჩვენეთ რუკაზე წერტილი, რომლის კოორდინატებია გ. 0 ° გ. 0 °. (პასუხი: ატლანტის ოკეანის გვინეის ყურეში)
12) დაასახელეთ საქართველოს ყველა პუნქტის განედი. (პასუხი: ჩრდილოეთ განედი)
13) რომელი ქალაქი მდებარეობს თბილისის სამხრეთით – რუსთავი თუ თეთრი წყარო? (პასუხი: თეთრი წყარო)
14) რომელი ოკეანეები აკრავს აზიას? (პასუხი: ჩრდილოეთით – ჩრდილოეთის ოკეანე; სამხრეთით – ინდოეთის ოკეანე: აღმოსავლეთით – წყნარი ოკეანე; დასავლეთით – ატლანტის ოკეანე).
- “მიპოვე“
გუნდები პასუხებს წერენ ფურცლებზე, რომლებზეც წერია გუნდების სახელები. პასუხები მოწმდება და ფასდება.
1) ტრანსპორტის რომელი სახეობით (სახმელეთო თუ საზღვაო) მოგიწევთ მისვლა პუნქტში, რომლის კოორდინატებია: ს. გ. 30° და ა. გ.70°? (პასუხი: საზღვაო ტრანსპორტით, რადგან ეს წერტილი ინდოეთის ოკეანეში მდებარეობს)
2) მე ახლა ვიმყოფები შესანიშნავ ადგილზე, რომელიც 1856 წელს ინგლისელმა მოგზაურმა დევიდ ლივინგსტონმა აღმოაჩინა. იპოვეთ ეს ადგილი რუკაზე. მისი კოორდინატებია: ს. გ. 18°, ა.გ. 26°. რომელი კონტინენტზე მდებარეობს ის? (პასუხი: აფრიკაში. ეს არის ჩანჩქერი ვიქტორია)
3) რომელ ოკეანემდე უფრო სწრაფად მივალ, თუ ამჟამად ვიმყოფები ადგილზე, რომლის კოორდინატებია ს.გ. 3° და ა.გ. 37°? (პასუხი: ინდოეთის ოკეანემდე. ეს ადგილია ვულკანი კილიმანჯარო აფრიკაში)
- გეოგრაფიული ობიექტის განსაზღვრა გეოგრაფიული კოორდინატების დახმარებით
თითოეული გუნდი მიიღებს ერთ დავალებას, რომლისთვისაც შეარჩევს პასუხს (დრო – 1 წუთი).
ამოცანა 1. “1820 წლის 28 იანვარი, ს.გ. 70° და დ.გ. 2° კოორდინატების ახლოს ორივე გემიდან მიწა შეამჩნიეს”, – წერდა ამ მოვლენის შესახებ მკვლევარი და მოგზაური მიხეილ ლაზარევი. რომელი მიწა აღმოაჩინეს ამ დღეს?
პასუხის ვარიანტები:
ა. გვინეა
ბ. ახალი ზელანდია
გ. კუბა
დ. ანტარქტიკა
პასუხი: გ. ანტარქტიკა
ამოცანა 2. 10 იანვარი, 1821 წელი. რუსული ექსპედიციის გემებმა “ვოსტოკმა“ და “მშვიდობამ” აღმოაჩინეს კუნძული, რომლის კოორდინატებია ს.გ. 69° და დ.გ. 91°. ეს იყო…
პასუხის ვარიანტები:
ა. ვრანგელის კუნძული
ბ. პეტრე I–ის კუნძული
გ. ტასმანია
დ. მადაგასკარი.
პასუხი: ბ. პეტრე I–ის კუნძული
ამოცანა 3. ჟ. ვერნის რომანის გმირმა კაპიტანმა გრანტმა მიაღწია კუნძულს, რომლის კოორდინატებია: ს.გ. 37° და დ.გ. 153°. ეს იყო…
პასუხის ვარიანტები:
ა. პეტრე I–ის კუნძული
ბ. ტაბორი
გ. შრი-ლანკა
დ. სახალინი.
პასუხი: ბ. ტაბორი
ამოცანა 4. იალქნიანი გემი ინდოეთის ოკეანეში იძირება. მისი კოორდინატებია ს.გ. 10° ს და ა.გ. 60°. რომელი კონტინენტის სანაპიროზე გაიგებენ რადიოოპერატორები პირველად SOS სიგნალს?
პასუხის ვარიანტები:
ა. აფრიკა
ბ. ევრაზია
ბ. ავსტრალია
გ. სამხრეთი ამერიკა
პასუხი: ა. აფრიკა
ამოცანა 5. ამ კუნძულს რამდენიმე სახელი აქვს: რაპა-ნუი, ვაიგუ, მაგრამ უფრო მეტად ის სხვა სახელით არის ცნობილი. რომელ კუნძულზეა საუბარი, თუ მისი კოორდინატებია ს. გ. 27° და დ.გ. 109°?
პასუხის ვარიანტები:
ა. აღდგომის კუნძული
ბ. გრენლანდია
გ. პეტრე I–ის კუნძული
დ. მადაგასკარი
პასუხი: ა. აღდგომის კუნძული
გუნდები წაიკითხავენ პასუხებს. არასწორი პასუხის შემთხვევაში სხვა გუნდები შეუსწორებენ.
- შენი ქალაქის კოორდინატები
თითოეული გუნდი რუკის საშუალებით განსაზღვრავს საკუთარი დასახლებული პუნქტის გეოგრაფიულ კოორდინატებს.
- გადაადგილების მიმართულების განსაზღვრა
გუნდები იღებენ ერთ ამოცანას. მათ უნდა განსაზღვრონ მიმართულებები რუკებზე (დრო – 1 წუთი). გუნდის წარმომადგენელი კითხულობს პასუხს და მსოფლიოს ფიზიკურ რუკაზე აჩვენებს გადაადგილების მიმართულებას.
ამოცანა 1. რა მიმართულებით მიედინება მდინარე ნილოსი აფრიკაში? (პასუხი: სამხრეთიდან ჩრდილოეთით)
ამოცანა 2. რა მიმართულებით უნდა გავემგზავროთ კუნძულ მადაგასკარიდან, რათა ინდოეთში მოვხვდეთ? (პასუხი: ჩრდილო-აღმოსავლეთით)
ამოცანა 3. საიდან საით არის გადაჭიმული ურალის მთები? (პასუხი: ჩრდილოეთიდან სამხრეთით)
დავალება 4. რა მიმართულებით მიედინება სამხრეთ ამერიკაში მდინარე ამაზონი? (პასუხი: დასავლეთიდან აღმოსავლეთით)
ამოცანა 5. რა მიმართულებით უნდა იფრინოს თვითმფრინავმა, თბილისიდან ბეიჯინგში რომ მოხვდეს?
- ობიექტის სიგრძის გამოთვლა გრადუსთა ბადის გამოყენებით
თითოეული გუნდი იღებს ამოცანას: ხუთი წუთის განმავლობაში გრადუსთა ბადის საშუალებით უნდა განსაზღვრონ, რამდენ გრადუსზე და რამდენ კილომეტრზეა გადაჭიმული აფრიკა ეკვატორის გასწვრივ. (35° (44 ° -. 9 °) ეკვატორზე 1°= 111.3 კმ. ამდენად, აფრიკა გადაჭიმულია 3900 კმ–ზე (35 ° x 111.3 კმ … ).
დასასრულ, თითოეული გუნდი ითვლის მწვანე, ყვითელი და წითელი ფოთლების რაოდენობას და ქულებს აჯამებს.
ფერადი გაკვეთილები უფრო სახალისო და საინტერესოა.
