თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებებში – სკოლებში, უნივერსიტეტებსა თუ, ზოგადად, აკადემიურ საზოგადოებში, წესით, ყველამ უნდა იცოდეს, რომ პლაგიატი ერთი პიროვნების ორიგინალური აზრის, სიტყვებისა თუ მოსაზრებების გამოყენებაა მისი იგნორირებით ან ამ ადამიანის წვლილის სწორად წარმოჩენის გარეშე; რომ პლაგიატის გამო შეიძლება შესრულებულად არ ჩაგვითვალონ დავალება, გავლილი კურსი ან სამსახურიდანაც კი დაგვითხოვონ (Campbell, 2007). დიახ, ვამბობთ, რომ უნდა ვიცოდეთ, მაგრამ რეალობა სულ სხვა სურათს გვიხატავს. სკოლის უფროსკლასელთა თუ სტუდენტობის უმრავლესობამ თეორიულად თითქოს იცის, რა არის პლაგიატი, ისინი სხარტად გვიპასუხებენ, რომ პლაგიატი სხვისი აზრის მითვისებაა. მაგრამ თუკი ჩავეკითხებით, როგორ შეიძლება მისგან თავის დაცვა, მაშინვე დაფიქრდებიან და ყოყმანით შეეცდებიან პასუხის გაცემას, ან სულაც არ თუ ვერ შეეცდებიან. რატომ? – ალბათ, ბევრი მიზეზის გამო, რომელთა შესახებაც ქვემოთ მოგახსენებთ.
სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგად მუშაობის, ხოლო უმაღლეს სასწავლებელში აკადემიური წერის სწავლების გამოცდილება აღნიშნულ პრობლემასთან დაკავშირებული მიზეზ-შედეგობრიობის გააზრებისა თუ გამოვლენის საშუალებას იძლევა. თუკი უნივერსიტეტში მოსულმა ზოგიერთმა (მაგრამ არცთუ მცირე რაოდენობის) სტუდენტმა ჯერ კიდევ არ იცის, რომ სხვისი აზრის მითვისება არ შეიძლება, როგორღაც გვგონია, რომ ეს სკოლის ბრალია. მაგრამ როდესაც ვუხსნით და ვასწავლით, შემდეგ კი თავისას მაინც არ იშლის, ვხვდებით, რომ კომპლექსურ პრობლემასთან გვაქვს საქმე და ჯოხი მხოლოდ და მხოლოდ ერთ რომელიმე პედაგოგზე ვერ გადატყდება.
მახსენდება, ერთ-ერთმა პირველკურსელმა მამაკაცური დამაჯერებლობით როგორ სცადა საკუთარ ესედ კახა ბენდუქიძის „ნოხის” გასაღება, თუმცა მალევე გატყდა და დანაშაულისთვის ბოდიშიც მოიხადა. მაგრამ აკაკი ბაქრაძისა და ტარიელ ჭანტურიას წერილებს რომ მოგიტანს კაცი (თუ დედაკაცი) და დავალების შესრულებისთვის მადლობასა და ქულას ჯიუტად ელის, ხვდები, რომ არც ისე კარგად თუ მარტივად არის საქმე. ამგვარი შემთხვევები, აუდიტორიის სიდიდის მიუხედავად, ადამიანს სულს გიხუთავს და ისღა დაგვრჩენია, თავი დავიმშვიდოთ სვანიძის ქუჩაზე მომუშავე მოხალისე ახალგაზრდების საქციელით. მათ ხომ ერთ-ერთი მოხუცებულის სახლში ფული იპოვეს, გარეცხეს, გააშრეს და მადლიერ ბებოს ისე დაუბრუნეს (https://goodnews.on.ge/news/888-moxaliseebma-ert-erti-moxucis-saxlshi-napovni-puli-garecxes-da-mepatrones-daubrunes). ეს სწორი მოქალაქეობრივი ქმედებაა და ამგვარი მაგალითიც, ალბათ, ვერავის გააკვირვებ! წეღანაც კომპლექსური პრობლემა შემთხვევით როდი ვახსენე, ფსიქიკა და მენტალობა იმთავითვე ვიგულისხმე. თუმცა, ალბათ, ასეთი ახალგაზრდები სხვის აზრებსაც არასდროს დაეპატრონებიან და უკეთეს სახელმწიფოსაც შექმნიან.
აქამდე კი უამრავი წიგნი, სტატია, პროზა თუ ლექსი ისე დაბეჭდილა, რომ პროფესიული ეთიკა სადღაც კალმის გაღმა მხარეს მიწამიყრილი დარჩენილა. არადა, კარგი კალმოსანი, რაოდენ რთული ამოცანის წინაშეც არ უნდა იდგეს, ყოველთვის დაიცავს თავს ამ სენისგან. რუსთაველი თუკი ათქმევინებს ავთანდილს: „წაგიკითხავს, მოციქულნი სიყვარულსა რაგვარ წერენო”…, ან გალაკტიონი თუ ოსტატურად ახსენებს ცნობილი ლექსის ბოლოს ბოდლერს, ასე იძლეოდა პასუხს შეკითხვაზეო…, ანდა გიორგი ლეონიძე რუსთველის ხსენებით რომ საოცრად ამკობს თავის ქმნილებას („ხოხბობას გნახე, მოწურვილ იყო როცა ზაფხული რუსთაველისა…”) და სხვ. ე.ი. თვით უზენაეს პოეზიაშიც ყოფილა შესაძლებელი პლაგიატისაგან თავის დაცვა! და თავისთავად ეს ფაქტი პოეტებს კი არ აკლებს რაიმეს, არამედ მეტ სიდიადესა და გენიალურობას სძენს და ანიჭებს (ეს ისე, ზოგი თანამედროვე „პოეტის/შემოქმედის” გასაგონად!).
ჰოდა თუკი პოეზიაშია შესაძლებელი, სხვაგან რატომ არ უნდა ხერხდებოდეს პლაგიატის სენისგან მწერლობასა თუ მეცნიერებაში თავის დაცვა?! ალბათ, ყველას ახსოვს მსოფლიო ბესტსელერის, ყურბან საიდის „ალი და ნინოს” ამბავი. წიგნმა ევროპა, ამერიკა, აღმოსავლეთი და ბოლოს კავკასია დაიპყრო. ქართულად კი 2002 წელს ითარგმნა და დიდი მითქმა-მოთქმაც გამოიწვია. იგი კავკასიის შესახებ დაწერილ საუკეთესო წიგნადაც დასახელდა, მაგრამ მალევე, 2003 წელს, „ჩვენს მწერლობაში”, ხოლო მოგვიანებით, 2005 წელს ქართულად და 2009 წელს ინგლისურად დაბეჭდილ პროფ. თამარ ინჯიას წიგნში („გრიგოლ რობაქიძე… ყურბან საიდი – ლიტერატურული ძარცვა”; Ali & Nino – Literary Robbery) ავტორი პლაგიატში იქნა მხილებული. „გველის პერანგსა” და „ალი და ნინოს” შორის მსგავსების გამო „ყურბან საიდი” გრიგოლ რობაქიძის ერთ-ერთ ფსევდონიმადაც კი მიიჩნიეს. ეს გახმაურებული ამბავია, ნაკლებად ცნობილი შემთხვევაც საკმაოდ ბევრია და გასაკვირი, ისეთ ცნობილ ადამიანებს დამართნიათ. პასუხს კი მიზეზთა გამო არ თუ ვერ ვთხოვთ. ამგვარი ფაქტების არსებობა ერთიასად სავალალო და საშიში თვით პედაგოგების ნაშრომებშია. თუმცა, საბედნიეროდ, ჩვენს სამეცნიერო წრეებში პლაგიატის გამოვლენის არაერთი შემთხვევა არსებობს, მაგ., https://young-lawyer.ucoz.com/news/2008-11-10-272 და სხვ.. პლაგიატის შემთხვევებია განხილული როზა დევდარიანის სტატიაშიც „კალმაგირის ოინები”, რომელიც დაბეჭდილია ჟურნალ „მწვანეყვავილაში” (2015 №1,2). ავტორი განიხილავს მადონა შარაშენიძის წიგნს „ΧΙΧ საუკუნის ქართული ლიტერატურის ისტორია” და არკვევს, რომ აქ მოტანილი ფრაზები თითქმის სიტყვასიტყვით არის გადაწერილი დავით გამეზრდაშვილის, აკაკი ბაქრაძის, ზურაბ კიკნაძის, ჯამბუ ავალიანის, ამირან არაბულის და თავად როზა დევდარიანის წიგნებიდან თუ სტატიებიდან. რვაგვერდიანი სტატიის ბოლოს ავტორი სწორადაც დასძენს ცნობილ აფორიზმს: „უსირცხვილოს თუ არ ვარცხვენთ, ბაძით მორცხვიც გაურცხვდება”.
და რაკი ჯერ კიდევ არ გვაქვს ქართულენოვანი შემმოწმებელი ალგორითმი, მსგავსი ინგლისურენოვანი https://www.plagtracker.com/upload_new/# ან რუსულენოვანი https://text.ru/antiplagiat (და სხვ. მრ.) მძებნელებისა, ჩავთვალოთ, რომ ჩვენს ქვეყანაში მხილება პლაგიატთან ბრძოლის ერთ-ერთი საუკეთესო სტრატეგიაა.
გამოყენებული ლიტერატურა
1.რ. დევდარიანი, კალმაგირის ოინები, ჟურნ.მწვანეყვავილა, ქუთაისი, 2015, №1,2;
2.თ. ინჯია, გრიგოლ რობაქიძე… ყურბან საიდი _ ლიტერატურული ძარცვა, თბ., 2005;
3.ლ. წულაძე, აკადემიური წერა დამწყებთათვის, თბ., 2007;
4.Campbell S., The Problem of Plagiarism Published in
https://www-personal.umich.edu/~sdcamp/up540/writingtips.html (last updated: February 22, 2007).
სასარგებლო ელ-რესურსები:
1.https://goodnews.on.ge/news/888-moxaliseebma-ert-erti-moxucis-saxlshi-napovni-puli-garecxes-da-mepatrones-daubrunes
2.https://adjaranet.com/Movie/main?id=11251
3.https://young-lawyer.ucoz.com/news/2008-11-10-272
4.https://adjaranet.com/Movie/main?id=11251
5. https://young-lawyer.ucoz.com/news/2008-11-10-272
6.https://geoliteka.weebly.com/alinino—literary-robbery.html
