ადამიანისა და გარემოს ურთიერთზემოქმედებაზე დაკვირვება, კვლევა ისტორიული წარსულიდან იღებს სათავეს. თანამედროვე გეოგრაფიის უმთავრესი ამოცანაა ბუნების მდგრადი განვითარება, გარემოს მდგომარეობის კონტროლი და პროგნოზირება, ბუნებრივი რესურსების რაციონალური ათვისებისთვის რეკომენდაციების გაცემა. მეტად მნიშვნელოვანია სტიქიური უბედურებების, ბუნებრივი და ტექნოგენური კატასტროფების შესწავლა და პროგნოზირება, ვინაიდან ისინი ძლიერაა გახშირებული და მოსახლეობის ზრდისა და ტექნიკის განვითარების კვალდაკვალ მოსალოდნელია, მათი მასშტაბები უფრო მეტად გაიზარდოს. ბუნებრივი კატასტროფების მიზეზთა ცოდნა და ანალიზი აუცილებელია. გთავაზობთ მე-9 კლასის საქართველოს გეოგრაფიის გაკვეთილის გეგმას, რომელიც ბუნებრივ კატასტროფებს ეხება.
გეო.IX.5. მოსწავლეს შეუძლია გააანალიზოს საქართველოში გეოეკოლოგიური პრობლემების წარმოქმნის ბუნებრივი და ანთროპოგენური წყაროები.
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
- აღწერს საქართველოში გავრცელებული ზოგიერთი ბუნებრივი სტიქიური მოვლენის კატასტროფულ ხასიათს და ვარაუდობს მათი თავიდან აცილების შესაძლო ღონისძიებებს; კლასის წინაშე წარმოადგენს კვლევის შედეგებს;
- ჩამოთვლის საქართველოში მომუშავე ბუნებისდაცვით ორგანიზაციებს და ეცნობა მათი მუშაობის სტრატეგიებს; შეუძლია, საჭიროებისამებრ მიმართოს აღნიშნულ ორგანიზაციებს.
აქტივობა № 1. მასწავლებელი დაფაზე წერს სიტყვებს: „ბუნებრივი კატასტროფები“, – და სთხოვს მოსწავლეებს, ჩამოთვალონ, რომელი სტიქიური მოვლენები იციან. მათი პასუხები იწერება დაფაზე: მიწისძვრა, ვულკანის ამოფრქვევა, წყალდიდობა, ცუნამი, ტორნადო და სხვ. შემდეგ მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, მოახდინონ ბუნებრივი კატასტროფების კლასიფიკაცია. სასურველია, კრიტერიუმები თავად ჩამოაყალიბონ. მიმართულების მისაცემად შეიძლება კითხვების დასმა, მაგალითად: რა მოვლენები იწვევს კატასტროფებს? – და სხვ. სქემა მიიღებს შემდეგ სახეს:
აქტივობა №2. ამის შემდეგ მოსწავლეები იყოფიან 4-5-კაციან ჯგუფებად. მასწავლებელი მათ აძლევს დავალებას: გამოყონ სტიქიური მოვლენები, რომლებიც საქართველოსთვის არის დამახასიათებელი და შეადგინონ სქემა.
სასურველია, სტიქიური მოვლენების განხილვა მოხდეს რამდენიმე გაკვეთილზე, მოცემული სქემის მიხედვით: ერთ გაკვეთილზე დაამუშაონ მასალა მოვლენებზე, რომლებიც გამოწვეულია ენდოგენური ძალების მოქმედებით და დაკავშირებულია რელიეფის ფორმებთან, მეორეზე განიხილონ ჰიდროლოგიური სტიქიური მოვლენები და ა. შ.
ერთ ჯგუფს დავალებად ეძლევა მიწისძვრის შესახებ არსებული ტექსტის, რუკებისა და ილუსტრაციების გაანალიზება.
მეორე ჯგუფი ამუშავებს მეწყერის შესახებ არსებულ მასალებს.
მესამე ჯგუფი ზვავის გავრცელების არეალებსა და გამომწვევ მიზეზებზე მსჯელობს.
შემდეგ გაკვეთილზე ასეთივე პრინციპით განიხილავენ სტიქიურ მოვლენებს, რომლებიც ჰიდროსფეროსთან ან ატმოსფეროსთან არის დაკავშირებული. მოსწავლეებმა უნდა დაადგინონ გამომწვევი მიზეზები, გავრცელების არეალები და იმსჯელონ მათი თავიდან აცილების შესაძლო გზებზე.
აქტივობა №3. მასწავლებელი უკითხავს მოსწავლეებს გერმანელი პოეტის გოეთეს სიტყვებს და სვამს კითხვებს:
- ეთანხმებით თუ არა მას?
- რას გულისხმობს გოეთე „გაუგებრობაში, რომელიც ადამიანისგან მოდის“?
- ჩამოთვალეთ ის „გაუგებრობები“ და შედეგები, რომლებსაც ადამიანის მოქმედება იწვევს.
„… ბუნებამ არ იცის ხუმრობა. ის ყოველთვის მართალია, ყოველთვის სერიოზულია, ყოველთვის მკაცრია. შეცდომები და გაუგებრობა მხოლოდ ადამიანებისგან მოდის“, – გოეთე.
საშინაო დავალება: მოიძიონ ინფორმაცია საეთაშორისო ორგანაზაციების შესახებ, რომლებიც ბუნებრივი კატასტროფების თემებზე მუშაობენ.
