ვისაც პირველი და მეორე კლასი ჰყოლია ან ამ ასაკის შვილი უმეცადიანებია, ალბათ დამეთანხმება, რომ სერიოზულ სირთულეებს აწყდება მოსწავლეც, მშობელიც და მასწავლებელიც. მოსწავლე შეუჩვეველია გაწაფულ კითხვას, ზოგჯერ მათ მარცვლებადაც ვერ ჰყოფს, რამდენიმე ასო ერთმანეთშიც ერევა, ზოგი სიტყვის მნიშვნელობა სულაც არ ესმის. ამ დროს დედას ნერვები ეშლება და ვერაფრით იგებს, რატომ ვერ კითხულობს მისი შვილი. ნერვებმოშლილი დედა კი ვერც ხვდება ისე გადადის ყვირილზე. ისედაც დაბნეული ბავშვი კიდევ უფრო ითრგუნება და საბოლოოდ აცრემლებულთვალებიანს ასოებიცა და სიტყვებიც ისე ერევა ერთმანეთში, რომ ვეღარაფერს კითხულობს. ამასობაში დრო გარბის და ფაცხა-ფუცხით ჩაცმული დედა-შვილი სკოლაში გარბიან…
ზარის დარეკვა და გაკვეთილის დაწყება ბავშვს სულაც არ ახარებს. პირიქით, იცის თუ მასწავლებელმა გაკვეთილი გამოჰკითხა, საყვედური არ ასცდება. საყვედური კი სახლში უკვე მიიღო და ახლა მის თავიდან ასაცილებლად მობუზული ეფარება კლასელის ზურგს. მაგრამ ეს მასწავლებლებიც თითქოსდა მაშინ აკითხებენ ტექსტს, როცა არ უნდა წაკითხვა…
მოსწავლე აკანკალებული ხმით იწყებს კითხვას და რის წაკითხვაც იცოდა, ისიც ავიწყდება… იმაზე მეტ შეცდომას უშვებს სკოლაში, ვიდრე სახლში. რა თქმა უნდა, არც მასწავლებელს ჰყოფნის მოთმინება ამ დასახიჩრებული სიტყვების მოსასმენად, და მით უმეტეს, იმ თანაკლასელებს, რომლებიც კარგად კითხულობენ. რამდენიმე წამში მასწავლებლის საყვედურს თანაკლასელების სიცილი უერთდება. ორად მოკეცილი მოსწავლე ოთხად იკეცება და გაჩენის დღეს იწყევლის. მასწავლებელი ან დღიურში წერს მისი უბედურების შესახებ ან პირდაპირ ტელეფონზე რეკავს დედასთან და გულმოსული ამცნობს მისი „გმირობის“ ამბავს! სამსახურის საქმეებით დატვირთული დედა ბავშვის მოსარჯულებლად დასჯის ახალ მეთოდებს იგონებს!
საღამოს დაღლილ-დაქანცული დედა-შვილი მოფერების ნაცვლად არსებულ პრობლემას ეჯახება და მეცადინეობა კვლავ ჩხუბსა და დავიდარაბაში გადადის. საბოლოოდ კი გვრჩება ყველასგან „მიტოვებული“, მთელ სამყაროზე გაბრაზებული ბავშვი, რომელსაც სამუდამოდ შეჯავრდება კითხვა. ზუსტად ვიცი, ასეთ ბავშვს ძნელად გაუჩნდება კითხვის წყურვილი!
მაშ, რა უნდა გააკეთოს მშობელმა ან მასწავლებელმა, რომ დამწყები მკითხველი კითხვაში გაიწაფოს?
მე აღმოვაჩინე ამ მოჯადოებული კარის უბრალო გასაღები – მეთოდი „ლუფსი“. მინდა გაგიზიაროთ. იმედი მაქვს ის ბევრ მოსწავლეს, მშობელსა და მასწავლებელს მოუხსნის პრობლემას.
მე დაწყებითი კლასების მასწავლებელი და 2 შვილის დედა ვარ. პირველ შვილს მსგავსი პრობლემა არ ჰქონია და, შესაბამისად, მე ის ასე მძაფრად არ განმიცდია. მაგრამ ახლა, როცა ერთდროულად მასწავლებელიც ვარ და ჩვეულებრივი განვითარების მქონე მოსწავლის მშობელიც, აღმოვაჩინე, რამხელა ძალისხმევაა საჭირო იმისათვის, რომ მშვიდად ვასწავლო შვილს და მოსწავლეს კითხვა. მოდით, გავიხსენოთ 6-7 წლის ბავშვის ასაკობრივი თავისებურებები:
- მალე იღლება;
- ერთი და იგივე მალე ბეზრდება;
- სწავლობს თვალსაჩინოების დახმარებით;
- მოსწონს დიდი შრიფტი;
- მოსწონს თამაშით სწავლება;
- სწავლისას სჭირდება მრავალჯერ გამეორება;
- ზოგჯერ კითხულობს სარკისებურად;
- უყვარს პატარა ტექსტები. ახლა გავიხსენოთ როგორი საკითხავი ტექსტები გვაქვს პირველ და მეორე კლასში:
- დიდი ტექსტები, კარგი შრიფტი, ცოტა ნახატები; სიტყვები, რომელთა მნიშვნელობაც ბავშვისათვის ძირითადად გაუგებრია; სიტყვები, სადაც ბევრი თანხმოვანდაჯგუფებაა; ხმოვანდაჯგუფებული სიტყვები, გრძელი სიტყვები, გრძელი წინადადებები სიტყვები, რომლებიც არაფრითაა გამოყოფილი დანარჩენებისაგან; გრძელი ტექსტები მაგ: „მოვიარე საქართველო“, „ბრძენი კუ“ , „გაბერილი უბე“ და ა.შ.
ამ ყველაფერს დავუმატოთ – სუსტი ნებისყოფა, გაბრაზებული დედა, გაბრაზებული მასწავლებელი, მტკივნეული დაცინვები.
რა ქნას ბავშვმა როგორ ისწავლოს კითხვა?
ყველას სურს, მოკლე დროში დაინახოს წარმატება, მით უმეტეს 6-7 წლის ბავშვს და დარწმუნდეს, რომ თვითონ არის თავისი წარმატების შემოქმედი. ამის მიღწევა კი ამდენი ხელისშემშლელი ფაქტორის ფონზე ძალიან ძნელია.
ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად აუცილებლად დაგეხმარებათ მეთოდი „ლუფსი“ ის საკუთარ შვილსა და მოსწავლეებზე მაქვს გამოცდილი და მის ეფექტურობაში თავადაც დარწმუნდებით, თუ ერთხელ მაინც გამოცდით.
ავიღოთ მე-2 კლასის ქართულის სახელმძღვანელოს ძალიან საყვარელი ტექსტი ქ. ჭილაშვილის „გაბერილი უბე“:
„ბაღჩაში მსხალი შეთვალულიყო.
- ბიჭოს, ამ გულაბით პირის ჩატკბარუნება კი ღირს!- გაიფიქრა ავთომ და ღობეს თვალი ჩააყოლა, ბოლოში კარგა მოზრდილი ხვრელი შენიშნა, ჩაირბინა და თვალით მოზომა.
- ისე გავძვრები , შენი მოწონებული! – ჩაილაპარაკა ავთომ და ბაღჩაში ამოყო თავი. ხეზე ასვლა ვერ გაბედა, თვალი არავინ მომკრასო, ქვედა ტოტი ჩამოსწია და რაც ხელთ მოხვდა, მკვახე თუ მწიფე, იყარა და იყარა უბეში.
ახლა კი დროა , მოვუსვაო, გაიფიქრა ავთომ და ბალხებში გაწვა, თავი ხვრელში გაყო, მაგრამ ტანი? ტანს ძვრაც ვერ უყო. აქეთ ეცადა, იქით ეცადა, მაგრამ ვერა გააწყო რა! გაიჭედა!
– რომლისა ხარ ვაჟკაცო? სიცილით თავს წამოადგა ბაღის პატრონი შინჯიკაანთ თედო. ავთო ჭირის ოფლში გაიწურა.
– ნეტა რასა წვალობ ბიჭო! აჰა, ეს ხე და ეს შენ! ადი ზედ და რამდენიც გინდა, ჭამე!- იღიმებოდა ძია თედო“.
ტექსტში სულ 118 სიტყვაა. აქედან რამდენიმე ისეთია, რომელთა წაკითხვა უეჭველად გაუჭირდება მეორე კლასელ ბავშვს. ძნელად წასაკითხ სიტყვათა რაოდენობა – 30-ია, რაც მთლიანი ტექსტის 35 %-ს შეადგენს!
ახლა ამას დვუმატოთ წინადადების სიგრძე – თითოეული წინადადება რამდენი სიტყვისგან შედგება?
6 წინადადებაა 3-სიტყვიანი, დანარჩენი კი 7 და 7-ზე მეტი სიტყვისაგან შედგება. ახლა დავასაბუთოთ სქემა რატომ ვერ წაიკითხავს ამ სიტყვებს თანამედროვე მეორეკლასელი.
| N | |||||||
| 1 | შეთვალულიყო | ☒ | ☒ | ☒ | |||
| 2 | პირის ჩატკბარუნება ღირს | ☒ | ☒ | ||||
| 3 | კარგა | ☒ | |||||
| 4 | მოზრდილი | ☒ | |||||
| 5 | ხვრელი | ☒ | ☒ | ||||
| 6 | შენიშნა | ☒ | |||||
| 7 | მოზომა | ☒ | |||||
| 8 | ჩაილაპარაკა | ☒ | |||||
| 9 | თვალი არავინ მომკრასო | ☒ | ☒ | ||||
| 10 | ხელთ მოხვდა | ☒ | |||||
| 11 | იყარა და იყარა უბეში. | ☒ | ☒ | ☒ | |||
| 12 | მოვუსვაო | ☒ | |||||
| 13 | ძვრაც ვერ უყო | ☒ | |||||
| 14 | ვერა გააწყო რა | ☒ | |||||
| 15 | რომლისა ხარ ვაჟკაცო? | ☒ | |||||
| 16 | შინჯიკაანთ თედო | ☒ | ☒ | ☒ | ☒ | ||
| 17 | ჭირის ოფლში გაიწურა | ☒ |
ზოგიერთ სიტყვას/გამოთქმას ბავშვი რამდენიმე ნიშნის გამო ვერ კითხულობს.
როგორ მოიქცევა ჩვეულებრივი მშობელი ან მასწავლებელი, რომელიც ცდილობს ასეთი რთული ტექსტის კითხვაში გაწაფოს 7 წლის ზაფხულგამოვლილი მოსწავლე? თავიდან დააწყებინებს კითხვას და რამდენჯერმე ბოლომდე ჩაიყვანს (ეს კი როგორ უყვარს 6 წლის ბავშვს!). ამასობაში ორივეს დააწყდება ნერვები! დედა ჩათვლის, რომ „დებილი შვილი“ ჰყავს, ბავშვი იფიქრებს, რომ კითხვა საშინელებაა და ტყუილად უხაროდა სკოლაში შესვლა.
მოდით ვნახოთ, რას გვთავაზობს „ლუფსი“. ამ მეთოდით კითხვისას დაგჭირდებათ
უბრალო ფანქარი და საშლელი.
მეთოდი „ლუფსი“
- სთხოვეთ ბავშვს, მოცემული ტექსტი წაიკითხოს ერთხელ;
- რომელი სიტყვაც გაუჭირდება, ის სიტყვა გახაზოს უბრალო ფანქრით;
- მხოლოდ გახაზული სიტყვები წაიკითხოს რამდენჯერმე;
- წაიკითხოს ტექსტი თავიდან და ყოველ გახაზულ სიტყვას, რომელიც სწორად წაიკითხა, ხაზი საშლელის დახმარებით მოაშოროს;
- ასე გააგრძელოს მანამ, სანამ ყველა სიტყვას ხაზს არ მოაშორებს.
ალბათ, გაჩნდება შეკითხვა – რით არის ეს მეთოდი სხვებზე უკეთესი?
ბავშვს თუ შეცდომებზე არ მიუთითე, შეიძლება ვერც მიხვდეს, რომ შეცდომით კითხულობს. მაგრამ ხშირად შეცდომების მითითებამ მას შეიძლება თავდაჯერებაც დააკრგვინოს.
„ლუფსით“ სრგებლობისას, პირველი წაკითხვისას, აუცილებელია ვინმე უსმენდეს გამოუცდელ მკითხველს და შეცდომების დაშვებისას, გაბრაზების გარეშე შეახსენოს ხაზის გასმა.
ხაზის გასმა ახდენს შეცდომის ვიზუალიზაციას და მისი დავიწყების საშუალებას არ აძლევს მკითხველს. თან მას შეუძლია დაინახოს და დაიხსომოს „მტერი“, რომელიც კარგად კითხვაში უშლის ხელს.
მეორე ეტაპზე პატარა მარტო რჩება და მხოლოდ ხაზგასმულ სიტყვებს კითხულობს რამდენჯერმე. ასე პატარას გაუჩნდება აზრი, რომ შეცდომის დაშვება საშინელება სულაც არაა. ხოლო მარტო დარჩენისას ის იძენს რწმენას, რომ თავადვე შეუძლია აღმოჩენილ პრობლემასთან გამკლავება.
მესამე ეტაპზე თავიდან ბოლომდე წაკითხვისას აღმოაჩენს, რომ მან ნამდვილად შეძლო შეცდომების გამოსწორება. და ის იწყებს ძნელად წასაკითხ სიტყვებზე ხაზების წაშლას. ბავშვმა პირველ ეტაპზე დაინახა თავისი შეცდომა, მესამე ეტაპზე კი ასევე ვიზუალურად დააფიქსირა თავისი შესაძლებლობა – საშლელი ასეთ სიტყვებს თანდათან აქრობს. მართალია, ყველა შეცდომა ვერ აღმოიფხვრა, მაგრამ ამავე ხერხით დანარჩენი სიტყვების სწორად წაკითხვასაც შეძლებს.
მეოთხე ეტაპი არის დარჩენილი სიტყვების ამოკითხვა. ამას თვითონ ბავშვი თქვენი ძალდატანების გარეშე გააკეთებს – ის ხომ საკუთარ თავსა და გარესამყაროს უმტკიცებს, რომ ძლიერია!
ამ მეთოდის რამდენჯერმე გამოყენება ბავშვს არამხოლოდ კითხვას ასწავლის, არამედ საკუთარი თავის ობიექტურად შეფასებას.
მეთოდი „ლუფსი“ არის იმედისა და სტიმულის გზა გაწაფული მკითხველის ჩამოსაყალიბებლად. სცადეთ, აუცილებად დაინახავთ შედეგს.
