კონსულტაციაზე მისული პაციენტები ორმოცი წლის ექიმს, ხალიდ ჰოსეინის მის სადებიუტო რომანზე ავტოგრაფს სთხოვდნენ ხოლმე. „ფრანით მორბენალი“ მალევე გახდა ბესტსელერი და გაყიდულმა ეგზემპლარებმა მილიონებს მიაღწია. თუმცა ჰოსეინისათვის წიგნის გამოცემის შემდეგ ერთ-ერთი ყველაზე ემოციური შემთხვევა თვითმფრინავს უკავშირდება: რთული გადმოსაცემია ავტორის განცდა, როდესაც ის ხედავს, ფრენის დროს გვერდით მჯომი ქალი მის რომანს თავაუღებლად როგორ კითხულობს…
გაბრიელ ტანიე ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე გავიცანი, შემდეგ კი პრაღაში ვეწვიეთ და დაგვხატა კიდეც. მისი რომანი ჯერ წაკითხული არ მქონდა და შევპირდი, რომ უკანა გრძელ გზაზე, ფრენის დროს აუცილებლად გავეცნობი-მეთქი. თბილისამდე ორი თვითმფრინავის გამოცვლა გვიწევდა და მიუნხენის აეროპორტში ოთხი საათი ყოფნაც, შუალედში. სოციალურ ქსელში „ქანაანის შვილებზე“ ბევრს წერდნენ, თანაც ამ წიგნის წაკითხვა თითქმის ყველას მოგზაურობის ან დასვენების დროს მოუხდა. მისი კითხვა მეც, როგორც ავტორს დავპირდი, ჩასხდომამდე ცოტა ხნით ადრე დავიწყე. „ტანიეს ტბა ჩურჩულებს…“ – უნებურად წამოცდა უცნობ გერმანელ ტურისტს ხევსურეთში მოგზაურობისას.“ – საოცარ ეპიგრაფს თვალი რომ მოვკარი, მაშინვე მყუდროდ მოვკალათდი საკითხავად. რას წარმოვიდგენდი, რომ ამ წიგნის ნახევარი აეროპორტში იყო დაწერილი.
გაბრიელ ტანიე პრაღაში მოღვაწე მამა იოსებ გაჩავას ფსევდონიმია. როგორც ახლახან მის ინტერვიუში წავიკითხე, სადებიუტო რომანს ის ათათურქის აეროპორტში, მე-18-დან 21-ე გეითებს შორის იატაკზე მჯდომი წერდა. ერთხელ ნეაპოლში მივფრინავდი, გადაიდო ფრენა და 12 საათი ვიჯექი აეროპორტში, მგონი ორი თავი სწორედ იქ დავწერეო…
რომანი, რომელსაც ხშირად მოგზაურობისას კითხულობენ, მკითხველსაც მრავალ ქვეყანაში, განსხვავებული კონფესიის პერსონაჟებთან ერთად ამოგზაურებს. სხვადასხვა თავში მოთხრობილი ერთმანეთთან ერთი შეხედვით დაუკავშირებელი ამბები ადრე ნახსენები მწერლის – ხალიდ ჰოსიენის ბოლო რომანს – „მთებმა მთებს უთხრეს“ – მოგაგონებთ. კითხულობ წიგნს – როჰინგების, ინდუსების, პაკისტანელების ამბებს – და გგონია, რომ ეს მწერლის ხერხია – ადგილობრივ ქართულ პრობლემებზე სხვა ერების პერსონაჟებს ალაპარაკოს. საბოლოოდ კი ხვდები, რომ ყველანი ერთნი ვართ დედამიწაზე, ერთნაირი პრობლემები გვაწუხებს; ცხადად ხედავ, რომ მწერლობა მხოლოდ გამოგონილი ამბები არაა, ხანდახან გვერდით გახედვაც კმარა, საოცარი სიუჟეტები კი ერთი ხელის გაწვდენაზეა – როგორც პატარა, ისე დიდი ქალაქების ისტორიის ზედაპირზე. ერთი ისაა – კარგი დამწერი სჭირდება.
„ვერ ვახერხებ, აღარ გამაკვირვოს იმან, თუ რამდენად საინტერესოა ადამიანების ჩვეულებრივი ცხოვრება. ადამიანური სიმართლეების დაუსრულებელი წყება… ისტორიას მხოლოდ ფაქტები აინტერესებს, ემოციები გვერდით რჩება, არაა მიღებული მათი ჩართვა ისტორიაში. მე კი სამყაროს ჰუმანიტარის თვალით ვუყურებ და არა – ისტორიკოსისა. მაოცებს ადამიანი…“ – წერს ნობელის პრემიის ლაურეატი სვეტლანა ალექსიევიჩი წიგნში „სექენდ ჰენდის დრო“. გაბრიელ ტანიეს რომანში გამოგონილი პერსონაჟების ცხოვრებას დოკუმენტური ფონი გასდევს (თუმცა, წიგნში უამრავი რეალური პერსონაჟიცაა). უბრალო ადამიანების თვალთახედვიდან, მათი განცდებით ვხედავთ რელიგიური და ეთნიკური უმცირესობების პრობლემებს მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილში. თხრობაში შემოჭრილი დოკუმენტური ნაკადი და ქართველი მკითხველისათვის ეგზოტიკური ადგილები კი შემეცნებით ხასიათსაც ატარებს. მწერლისთვის, როგორც ჩანს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია განათლების საკითხი. ერთ სოფელში, სადაც ბირმის კანონებით როჰინგებს განათლების მიღება კანონით ეკრძალებოდათ, ქვრივი ქალი პერსონაჟის – ფატიმას მიერ თვითნებურად გახსნილი სკოლაც ამის დასტურია. ნიშანდობლივია, რომ საბოლოოდ ბალახებში დამალული მოსწავლეები ხედავენ მოძალადეები მას და სკოლას ერთად როგორ დაწვავენ…
მრავალრიცხოვან პერსონაჟებს შორის რომანს ფატიმას გარდა სხვა ძალიან სახასიათო ქალი პერსონაჟებიც ჰყავს. ეს ქალები ხშირად ძალადობის მსხვერპლნი არიან. მათი სულისშემძვრელი ამბები თავდადების, დედობის, სიყარულის გასაოცარ მაგალითს იძლევიან. ამ ერთი შეხედვით დაჩაგრულ, გონიერ ქალებს გასაოცარი შინაგანი ძალაც აქვთ.
ძალადობა, ომი, ლტოლვილობა და ემიგრაცია კარგად ნაცნობია ქართველი მკითხველისთვის. ეროვნული გმირების როლი, პატარა ერების თავისუფლების საკითხი და მშვიდობის მუდმივი ძიება – წიგნში თანამედროვე მსოფლიოსათვის აქტუალური საკითხები იყრის თავს, რომელიც მკითხველამდე რამდენიმე ხერხით მოაქვს მწერალს: რომანში ჩართული პიესით, პირადი დღიურებითა და წერილებით, პირველ პირში თხრობით… მარადიული სამკუთხედის თემაც აქვეა, სასიყვარულო ხაზიც წიგნს ნატიფად გასდევს. თუმცა ჩემზე განსაკუთრებით იმოქმედა დიქტატორის მონოლოგმა, ფიქრებმა კაცისა, რომელიც დელფინების სისხლით სავსე აუზზე სანებივროდ და სიცოცხლის წლების გასახანგრძლივებლად მცირე დერეფანს გადის, რომელიც სამსჯავროზე გასასვლელ გზასაც მოგაგონებთ. მწერალი შესანიშნავად ხატავს ადამიანის ფსიქოლოგიურ სურათს, აღწერს მის წარსულს და პერსონაჟის ტრანსფორმაციაც მკითხველის თვალწინ ხდება. როგორია დიქტატორის ცხოვრებისეული გზა, როგორ ჩამოყალიბდა ერთი მოკრძალებული, გაუნათლებელი ბიჭი მოძალადე, ექსტრემისტ მოლად, რა უცნაურ, გაუცხადებელ სიყვარულს ატარებდა რომის პაპის რჩეული პადრე გულში, რა გარემოებები ცვლის ადამიანს, როგორ შეიძლება შემობრუნდეს მისი ცხოვრება ისე, რომ შეხედულებები შეუცვალოს? – ამას რომანში თავად წაიკითხავთ. წიგნის ვერც ერთ პერსონაჟს ვერ შევრაცხავთ ხელაღებით უარყოფით ან დადებით გმირად. გაბრიელ ტანიე არც ერთ მათგანს არ სწირავს… ყველა წარმოჩენილია როგორც ვნებებითა და სისუსტეებით, ისე მიღწევებით და ისიცაა ნაჩვენები, თუ რა ფასად დაუჯდათ მათ ეს ყველაფერი. მწერალი პერსონაჟის ყველა მხარეს გვანახებს და მკითხველს დიდ საფიქრალს უტოვებს, თუ ვინ იმალება ამა თუ იმ დიდი, ცნობილი პიროვნების უკან. აღსანიშნავია, რომ რომანის პერსონაჟები არა მხოლოდ რეალური ისტორიული პირები არიან, გაბრიელ ტანიეს წიგნში კლასიკოსი მწერლებიც შემოჰყავს და გმირებიც სხვა რომანებიდან.
„ქანაანის შვილების“ ავტორმა ერთხელ საუბარში თქვა, ჩემს პერსონაჟებს წყალთან განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვთო. მართლაც, რომანის სიუჟეტი ტბასთან, მდინარესთან, ზღვასთან და ოკეანესთან ვითარდება. ტანიეს პერსონაჟი ნოე კი ბიბლიურ ნოეს მოგაგონებთ. საერთოდაც, მთელი წიგნი იწვევს ბევრ ალუზიას და ძველი აღთქმის პერსონაჟებსაც გამოიხმობს. ზღვასთან მიჯაჭვულობამ კი უნებურად ოთარ ჭილაძის „გზაზე ერთი კაცი მიდიოდა“ გამახსენა…
მთავარი „ქანაანის შვილებში“ მაინც თავისუფლებისკენ სწრაფვაა, ქანაანის პოვნა. რომანის ოთხი გმირისთვის თავისუფლების სიმბოლო კაილაშის დათოვლილი მწვერვალის მსგავსი თეთრი ხომალდი აღმოჩნდება. მატერიალური თუ ფიზიკური სიდუხჭირის მიუხედავად წიგნშიც და ცხოვრებაშიც არსებობს კუნძულები, ნავსაყუდელი სულებისა და გულებისთვის, სადაც მაგიდას უსხედან სხვადასხვა ღმერთის მადიდებელი მეგობრები, ჩაის მიირთმევენ და ხელოვნებაზე საუბრობენ.
შესაძლოა რომანის სტრუქტურაში, აგებულებაში ბევრი სიახლე ვერ შენიშნოთ, თუმცა რაც მხოლოდ ამ ავტორს ეკუთვნის, ეს გულწრფელი სიყვარულია პერსონაჟების მიმართ. ამასთან უნდა აღინიშნოს ტექსტის დახვეწილი ენობრივი ქსოვილი და შესანიშნავი ეპითეტები თუ შედარებები. ჩემი აზრით, ქართულ ლიტერატურას აშკარად განსხვავებული ხმა შემოემატა – კოსმოპოლიტი (ამ სიტყვის ვაჟასეული გაგებით), მოსიყვარულე; სულიერების, მხატვრობისა და განმანათლებლობის ერთად დამტევი, რომლის სადებიუტო წიგნი ერთდროულად ჩამთრევიცაა, ინფორმაციულიც და ძალზე ემოციურიც. თითქოს ფოიერვერკი გადმოიფრქვა ტანიეს ნაწერიდან და მისი შემოსვლა ლიტერატურაში, კონკრეტულად კი რომანის ჟანრში, საკმაოდ ძლიერი და ხმაურიანი აღმოჩნდა – „ქანაანის შვილები“ გამოცემისთანავე იქცა ბესტსელერად. ქართული რომანები იშვიათად თუა გაფორმებული და ძალიან მომეწონა, რომ ამ წიგნს შესანიშნავი ილუსტრაციებიც ერთვის. ისინი წიგნის ავტორმა, ბერდია არაბულმა და ლიზი ლიკლიკაძემ შეასრულეს.
ბევრი რომ აღარ გავაგრძელო, გირჩევთ თამამად შეცუროთ ხომალდ “Komandante“-თი უკიდეგანო ლიტერატურულ ოკეანეში.
