ჩვენი მოსწავლეებისგან ხშირად მოგვისმენია სევდანარევი და უიმედო ფრაზები – ამაზე რა დავწერო? ეს რა თემაა, რა უნდა მოვიფიქრო? გუშინ დავიწყე საშინაო დავალების შესრულება და არ ვიცოდი, როგორ დამეწყო და ა.შ.
დავალების შეუსრულებლობის გასასამართლებელი „საბუთების” მოძიებაში მათი ფანტაზია ნამდვილად უკიდეგანოა, აი, მითითების მიხედვით წერითი დავალების შესრულებისას კი ეს უნარი უკვალოდ „აორთქლდება” ხოლმე.
წერითი უნარის გასაუმჯობესებლად მრავალი ტექნიკა და სავარჯიშო არსებობს. მათგან დღეს ერთ-ერთზე, თავისუფალი წერის ტექნიკაზე ვისაუბრებთ. ეს ტექნიკა საუკეთესო გამოსავალია სწორედ ზემოთაღწერილი განწყობის აღსაკვეთად, რადგან მოსწავლე სწორედ იმ კითხვაზე პასუხის გაცემით იწყებს მუშაობას, რაც, მისივე თქმით, ხელს უშლის დავალების შესრულებაში.
რა შემთხვევებში გამოგვადგება თავისუფალი წერის ტექნიკა?
„თეთრი ფურცლის შიშის” სინდრომის დასაძლევად
„არ ვიცოდი რაზე მეწერა” – არგუმენტის გასაბათილებლად
სტატიის, მოხსენების, პრეზენტაციის ტექსტის შესაქმნელად
მოცემული თეზისის მიხედვით სხვადასხვა თვალსაზრისის ჩამოსაყალიბებლად
საკუთარი განცდების, ემოციების, განწყობის ფურცელზე გადმოსატანად და „დასალაგებლად”
ზოგადად – წერითი უნარის გასაუმჯობესებლად
მეთოდის შესახებ
თავისუფალი წერა არსით „იდეების გენერირების” პროცესსაც წააგავს. ეს მეთოდი გულისხმობს 10-15( დასაწყისისთვის კი 5-10) წუთით მექანიკური ჩანაწერების კეთებას ყოველგვარი რედაქტირებისა და წინასწარი მომზადების გარეშე. მოსწავლე წერას იწყებს სუფთა ფურცლის დანახვისთანავე და მუშაობს ყოველგვარი „შემაკავებელი ფაქტორის” (მაგალითად, ორთოგრაფიაზე, კალიგრაფიაზე, ფორმასა და ნაშრომის სტრუქტურაზე ფიქრი და ზრუნვა) უგულებელყოფით. ამასთან, ის წერს ყველაფერს, რაც აზრად მოუვა. მთავარი ამოცანაა, გონებაში არსებული სურათხატების, მოსაზრებების, შეხედულებების „გამოტარება ტვინიდან ხელში, ხელიდან – ფურცელზე”.
საინტერესოა, რომ მსგავს მეთოდს იყენებდა გოგოლი. ერთ დამწყებ მწერალს, რომელიც უჩიოდა აპათიას, შემოქმედებით კრიზისს და წუწუნებდა „ვერაფერს ვწერო” მან ურჩია: „და მაინც, აიღეთ კარგი კალამი, კარგად გაასუფთავეთ, დაიდეთ წინ ფურცელი და დაიწყეთ წერა „დღეს ვერაფერს ვწერ…ვერაფერს ვწერ…” და ასე მანამ, სანამ თავში რაიმე საინტერესო აზრი არ დაგებადებათ. ეს კი უცილობლად მოხდება. უმრავლესობა შემოქმედებისა სწორედ ასე მუშაობს, რადგან შთაგონება იშვიათი სტუმარია”.
მნიშვნელოვანი და აუცილებლად გასათვალისწინებელი პირობები:
- თავისუფალი წერა აუცილებლად უნდა იყოს დროში ლიმიტირებული
- შესაძლებელია რაოდენობრივი ლიმიტირებაც ( დაწერთ ორ გვერდს – არც მეტი, არც ნაკლები…)
- არ ღირს მეთოდის გამოყენება ხშირად. შეგიძლიათ მოაწყოთ „ განტვირთვის დღეები” თქვენ მიერვე შემუშავებული პერიოდულობით და კლასშივე დააწერინოთ მოსწავლეებს
- ნამუშევარი არ ფასდება ნიშნით და არ სწორდება მასწავლებლის მიერ ( გაცნობა სავსებით საკმარისია)
- მოსწავლეს არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დავაძალოთ ნამუშევრის წარდგენა კლასის წინაშე, თუ ეს მისი სურვილი არაა
- პირველად მეთოდის გამოყენებამდე შესაძლებელია ზოგადი მიმართულების მიცემაც – წერეთ იმაზე, რაც თქვენ ირგვლივ ხდება, დაიწყეთ ოთახის აღწერით, გაიხედეთ ფანჯარაში, დაიწყეთ კითხვითი წინადადებების მოფიქრება და მათზე პასუხების გაცემა, გაიხსენეთ წინა დღე…ამასთან, მოსწავლეებმა უნდა იცოდნენ, რომ ლოგიკური კავშირები აბზაცებს შორის აუცილებელი არ არის, ისევე, როგორც, ზოგადად, ტექსტის აბზაცებად დაყოფა
- ყველაზე მარტივი გამოსავალია ერთი კონკრეტული, თუნდაც, უმნიშვნელო საგნის აღწერა. თუკი ესეც სირთულეს წარმოადგენს, შესალებელია „დამხმარე კითხვების” გამოყენება – რა მიშლის ხელს? რატომ ვერ ვიწყებ წერას? რა შეიძლება გავაკეთო იმისთვის, რომ თუნდაც ერთი გვერდი დავწერო? და ა.შ.
- აუცილებელია შეუჩერებლად წერა. წინა ნაწილების გადაკითხვა დაუშვებელია
თავის წიგნში „გენიალობა – შეკვეთით” ფრანგი მწერალი, რომანისტი მარკ ლევი აყალიბებს რამდენიმე ძირითად პრინციპს, რაც ამ მეთოდით ხელმძღვანელობისას უნდა გავითვალისწინოთ. გთავაზობთ ამ „შეგონებებს”:
არ დაიძაბო
ნუ დაატან თავს ძალას და ნუ იქნები ორიენტირებული კონკრეტულ შედეგზე ან რაიმე ტიპის სარგებელზე ( ნიშანი, თავის მოწონება, აზრების „დავარცხნა”…). მოეშვი და გათიშე „შინაგანი კრიტიკოსი”, რომელიც რაღაცებს გკარნახობს. ჩაეშვი წერის პროცესში. არ აქვს მნიშვნელობა, რას წერ და როგორ.
წერე სწრაფად და ნუ გადაერთვები სხვა რაიმეზე
თავისუფალი წერის თავისებურება ისაა, რომ უნდა წერო სწრაფად და შეუჩერებლად. არ გააკეთო ხანგრძლივი პაუზები, არ გადაიკითხო უკვე დაწერილი, არ გაასწორო პოსტ-ფაქტუმ შემჩნეული შეცდომები. დაიჭირე კონკრეტულად იმ წამს თავში გაელვებული აზრი და გადმოალაგე ის სიტყვების წყებად. მიჰყევი შინაგან ინერციას და დაივიწყე „მაკონტროლებელებლები”.
ერთადერთი შეზღუდვაა დრო ან რაოდენობაა!
თუ ხელით წერ, წინასწარ განსაზღვრე რაოდენობა. თავიდან დაიწყე ერთი გვერდით, შემდეგ გაზარდე. თუ ბეჭდავ – განსაზღვრე დრო. დაიწყე მინიმალური ლიმიტით. არავითარ შემთხვევაში არ შეჩერდე, სანამ დრო ამოიწურება. ეს ერთადერთია, რაც აკრძალული გაქვს.
წერე ისე, როგორც შეგიძლია
წერა კი უცილობლად შეგიძლია. ის, რასაც შენ აკეთებ, არც მოხსენებაა და არც აუდიტორიის წინაშე წარსადგენი საპასუხისმგებლო ტექსტი. წერე ისე, როგორც ლაპარაკობ, როგორც ფიქრობ, თუმცა, მოერიდე დაუკონკრეტებელ ფრაზებს ( მაგალითად, ნაცვლად „რაღაცნაირი სახლისა” დაწერე „ მაღალსართულიანი სახლი”). შეეცადე გონებაში მოიძიო ის სიტყვები, რომლებიც კონკრეტული მოცემულობის ზუსტად აღსაწერად გჭირდება.
მიჰყევი ფიქრებს
საითკენაც არ უნდა გაუტიონ მათ. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ აზრი უცნაური ან გიჟურია, ჩაინიშნე.
გამოიყენე „გადამრთველი კითხვები”
„გადამრთველს” ისეთ კითხვებს ვუწოდებ, რომლებიც ყურადღების გადასართველად და ფიქრების მიმართულების შესაცვლელად გამოგადგება. აი, რამდენიმე ნიმუში: ამ სიტუაციას სრულიად უცნობ ადამიანს როგორ აღვუწერდი? ამ სიტუაციაში სერიოზული შეცდომის დაშვება რომ მომესურვებინა, როგორ უნდა მოვქცეულიყავი? რაზე ვფიქრობდი იმ მომენტში, როცა…? კიდევ რისი თქმა შემიძლია ამ სიტუაციაზე? რა დამრჩა შეუმჩნეველი ან აღუწერელი?
თავისუფალი წერა საკუთარი თავის რწმენასაც მატებს მოსწავლეს. მოკლე დროში, მარტივად და ძალდატანების გარეშე შესრულებული წერითი სამუშაო, რომელიც არც დაბალი შეფასების რისკს შეიცავს და არც წითელი კალმით არ აჭრელდება, სასარგებლოს და სასიამოვნოს იშვიათ ტანდემსაც ქმნის.
