როგორ არის მოწყობილი საშუალო სპეციალობის განათლება საზღვარგარეთ და რაში შეიძლება გამოგვადგეს ის? უნივერსიტეტთან შედარებით, იქაურ კოლეჯში მოხვედრა გაცილებით მარტივია, სწავლაც უფრო იაფი ღირს. პროფესიის არჩევისა და ორ-სამწლიანი სწავლების შემდეგ, არც სხვა ქვეყანაში დასაქმებაა მითი.
ესპანეთი
ევროპის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, ესპანეთში სწავლა წელიწადში დაახლოებით 200-500 ევრო ჯდება. აქ არც ცხოვრებაა ძვირი – დიდ ქალაქში ოთახის ქირაობა 300 ევროდ შეიძლება, დაახლოებით ამდენივეა საჭირო კვებისთვის. სწავლის საფეხურს, რომელიც ესპანეთში საშუალო პროფესიულ სწავლებას უტოლდება, Formacion Profesional: Grado Medio ჰქვია. სწავლება ერთი-ორი წელი მიმდინარეობს, აქედან საერთო სწავლის დროის 25%-ს სტუდენტები პრაქტიკას უთმობენ. სპეციალობათა შორისაა ბირთვული მედიცინა, სტომატოლოგია, 3D-ანიმაცია, დიჯეინგი და ხმის რეჟისურა.
პროგრამა Grado Medio ხელმისაწვდომია ყველასათვის, ვისაც 17 წელი შეუსრულდა. ჩაბარებისთვის საჭიროა საშუალო განათლების დიპლომის წარდგენა ან შიდა მისაღები გამოცდების ჩაბარება. პროგრამის კურსდამთავრებული იღებს უმცროსი სპეციალისტის დიპლომს, რომელიც ევროპის ყველა ქვეყანაშია აღიარებული. ასეთი დიპლომით შესაძლებელია სამსახურის დაწყება ან კოლეჯის უფროს კლასში ჩაბარება (გავლილი საგნების ნაწილი ავტომატურად ჩაბარებულად მიიჩნევა). ესპანურ უნივერსიტეტში ჩასაბარებლად მხოლოდ ეს პროგრამა (Grado Medio) არ კმარა – საჭიროა პროფესიული სწავლების მეორე უმაღლესი საფეხურის გავლა (Grado Superior).
კვიპროსი
კვიპროსში სპეციალობების უმრავლესობა, ასე თუ ისე, ტურიზმს უკავშირდება – კუნძულის მოსახლეობის მესამედი სწორედ ამ გზით შოულობს შემოსავალს. ამიტომ აქაურ სასტუმროებში, ტურისტულ სააგენტოებსა და სატრანსპორტო კომპანიებში ყოველთვის მოიძებნება ადგილი სტაჟიორებისთვის. კიდევ ერთი მიზეზი კვიპროსის ასარჩევად არის – თბილი კლიმატი და ზღვა. თუმცა, ადგილობრივ კოლეჯებში სწავლება არც ისე იაფი სიამოვნებაა – წელიწადში დაახლოებით 3500 ევრო.
ზოგ კოლეჯში, ერთი ან ორი ზედმეტი წლით სწავლის შემდეგ, ბაკალავრის დიპლომის მიღებაა შესაძლებელი. კვიპროსის უმაღლეს ტექნიკურ კოლეჯში კი 3 წლის სწავლის შემდეგ შეიძლება ინჟინერ-ტექნიკოსის საერთაშორისო დიპლომის მიღება და განათლების ნებისმიერ სხვა ქვეყანაში გაგრძელება. კვიპროსის ზოგ კოლეჯში ორმაგი დიპლომის მიღებაც შეიძლება, რომელიც დიდი ბრიტანეთის ან აშშ-ის სასწავლო დაწესებულებებითაა აკრედიტებული.
კოლეჯში სწავლის დაწყება 15 წლის ასაკიდან შეიძლება, საჭიროა საშუალო განათლების ატესტატის და ინგლისური ენის ცოდნის სერტიფიკაცის წარდგენა – IELTS ან TOEFL.
ირლანდია
ირლანდიაში სასწავლო დაწესებულებები არ იყოფა კოლეჯებად ან უნივერსიტეტებად – ისინი ადგილობრივ განათლების სისტემაში, ე.წ. „მესამე საფეხურს“ წარმოადგენენ. მაგალითად, სახელმწიფო ტექნიკურ უნივერსიტეტებში შეიძლება მიიღო როგორც საშუალო პროფესიული სერტიფიკატი, ისე სამეცნიერო ხარისხი, მაგრამ კომპიუტერული ტექნოლოგიების სფეროში პროფესიული განათლების სერტიფიკატი უფრო მეტად ფასობს. პროფესიული მომზადების მოკლევადიანი პროგრამა 1-3 წელზეა გათვლილი. დამთავრების შემდეგ სტუდენტი ეროვნულ სერტიფიკატს (სწავლების 2 წლის შემდეგ) ან ეროვნულ დიპლომს (3 წლის შემდეგ) იღებს.
კოლეჯში ან ტექნიკურ უნივერსიტეტში მოხვედრა 16 წლის ასაკიდან შეიძლება, მაგრამ სტუდენტების ძირითადი ნაკადი 18 წელს ზევითაა: ამ ასაკამდე ირლანდიაში საშუალო სკოლაში სწავლობენ. ჩასაბარებლად საშუალო განათლების ატესტატი და TOEFL ან IELTS სერტიფიკატია საჭირო.
სწავლის საფასური ირლანდიაში უფრო დაბალია, ვიდრე მეზობელ დიდ ბრიტანეთში, თუმცა მაინც საკმაოდ მაღალია – 10-13 ათასი ევრო წელიწადში. უცხოენოვან სტუდენტებს ბევრი კოლეჯი სტიპენდიის მიღების საშუალებას აძლევს, რაც წლიური ღირებულების 60%-ს ფარავს.
კანადა
კანადური კოლეჯები სამ ტიპად იყოფა: საჯარო, ტექნიკური და კოლეჯები CEGEP სისტემით. ეს უკანასკნელი მხოლოდ კვებეკის პროვინციაშია და ფრანგულენოვან სტუდენტებს მიზანმიმართულად კვებეკის სასწავლებელში ჩასაბარებლად ადგება. საჯარო და ტექნიკურ კოლეჯში უცხოენოვანი სტუდენტისთვის მოხვედრა უფრო მარტივია (უფრო სასარგებლოც, თუ პროფესიის მიღება გსურთ). მაგალითად, შეგიძლია გახდე კოსმეტოლოგი, ფიზიოთერაპევტი, 3D-დიზაინერი, სისტემური ადმინისტრატორი ან საიმიგრაციო კონსულტანტი.
საჯარო კოლეჯში სწავლება 2 წელი გრძელდება. ამის შემდეგ სტუდენტი იღებს არასრული უმაღლესი განათლების სერტიფიკატს და, სურვილისამებრ, პირდაპირ პარტნიორი უნივერსიტეტების მე-3 კურსზე აბარებს. ტექნიკურ კოლეჯში სწავლა 2 წელიწადს გრძელდება. ის უმეტესად ლაბორატორიებში და სახელოსნოებში მიმდინარეობს. დამთავრებისას კი სტუდენტი საშუალო პროფესიული განათლების დიპლომს იღებს. ასეთი დიპლომით უცხოენოვანი სტუდენტი კანადაში მუშაობის სამწლიან ნებართვას იღებს (Post Graduate Work Permit), მომავალში კი შეუძლია მოქალაქეობის მიღების მოთხოვნა. სწავლა წელიწადში 5 ათასი ევრო ღირს.
კანადის კოლეჯში მოხვედრა 18 წლიდანაა შესაძლებელი. დაგჭირდებათ საშუალო განათლების ატესტატი და ენის გამოცდის ჩაბარების სერტიფიკატი TOEFL ან IELTS. ზოგი კოლეჯი ატარებს საკუთარ მისაღებ გამოცდებს ან ითხოვს მოსამზადებელი კურსების გავლას.
საფრანგეთი
ბოლო პერიოდში საფრანგეთში სულ უფრო პოპულარული ხდება სწავლება პროფესიულ ლიცეუმებში (Lycée Professionnel). ამის ხარჯზე ადგილობრივ ახალგაზრდებში უმუშევართა რაოდენობა მცირდება, უცხოელებს კი ენობრივ გარემოში ინტეგრირებისა და სამუშაო სპეციალობის მიღების საშუალება ეძლევათ. მათ ასწავლიან ბავშვებზე ზრუნვას, ამზადებენ საჯარო მოხელეებად და დიასახლისებად. ამ უკანასკნელები ისეთ პროფესიებში სპეციალიზდებიან, როგორიცაა საკვების მომზადება და ტანსაცმლის მოვლა.
ყველაზე სასიამოვნო ის არის, რომ საფრანგეთში განათლება სრულიად უფასოა ან მასში ძალიან ცოტას იხდიან. პროფესიული განათლების მიღება წელიწადში 350-700 ევრო ჯდება. სწავლა ორწლიანია. საიდანაც 12-22 კვირა პრაქტიკულ მეცადინეობას ეთმობა. ლიცეუმის სერტიფიკატით სტუდენტი სამსახურშიც ეწყობა ან ბაკალავრიატზე უნივერსიტეტში აბარებს. თუ ახალგაზრდას აკადემიური განათლების მიღება სურს, მაგრამ უნივერსიტეტში გატარებული ოთხი წელი ენანება, შეუძლია ამავე ლიცეუმში ბაკალავრიატის ერთწლიანი პროგრამა გაიაროს. ფრანგულ ლიცეუმში 15 წლის ასაკიდან აბარებენ.
ჰოლანდია
ჰოლანდიაში საშუალო სპეციალიზებული განათლების (MSE) პროგრამა შეიძლება ერთიდან 4 წლამდე გაგრძელდეს. მუშაობის დაწყება ნებისმიერი პროგრამის დასრულების შემდეგ შეიძლება, უნივერსიტეტში ჩაბარება კი – მხოლოდ ოთხწლიანი პროგრამის გავლის შემდეგ.
ჰოლანდიის შრომის ბაზარზე მუშახელის ძირითადი მომწოდებლები საშუალო განათლების კოლეჯები არიან – დასაქმებული ჰოლანდიელების 40%-მა სწორედ ასეთი სახის განათლება მიიღო. ჰოლანდიურ საგანმანათლებლო დაწესებულებათა შორის კოლეჯებს ყველაზე მჭიდრო კავშირები აქვთ კომპანიებთან, რომლებსაც მუდმივად სჭირდებათ თანამშრომლები. კომპანიების მოთხოვნების მიხედვით, კოლეჯები გარკვეულ უნარებზე ორიენტირდებიან და დამსაქმებლებს მათთვის საინტერესო კადრებით ამარაგებენ. ყველაზე პოპულარული მიმართულებები, რომლებსაც სტუდნეტები ირჩევენ, არის – ეკონომიკა, ჯანდაცვა, ტექნიკური სპეციალობები და სოფლის მეურნეობა.
დიდი ბრიტანეთი
დიდ ბრიტანეთში არსებობს ორი ტიპის სასწავლებელი, რომლებიც საშუალო პროფესიულ განათლებას გვთავაზობს: შემდგომი განათლების კოლეჯები (Colleges of Further Education) და უნივერსიტეტის წინა კოლეჯები (Colleges of Sixth Form). სწავლება საკმაოდ პრესტიჟულია. ამით აიხსნება საკმაოდ მაღალი გადასახადი – წელიწადში 15-40 ათასი ევრო.
ბრიტანეთის კოლეჯის კურსდამთავრებული იღებს პროფესიულ კვალიფიკაციის ეროვნულ სერტიფიკატს, რომლითაც შეუძლია სამსახურში მოწყობა. თუკი კოლეჯის დამთავრების შემდეგ მას უნივერსიტეტში შესვლის სურვილი გაუჩნდა, იქ ადვილად მიიღებენ; ჩაუთვლიან კოლეჯში გავლილ საგნებს, ხოლო რიგ შემთხვევებში კი მეორე ან მესამე კურსზეც კი ჩარიცხავენ.
კოლეჯში ჩაბარება 16 წლის ასაკიდან შეიძლება. ნებისმიერ მსურველს, რომელიც კოლეჯში საზღვარგარეთ ჩააბარებს, შეუძლია სტუდენტური ვიზის გაფორმება. ამასთან ერთად ბევრი სტუდენტი სხვადასხვა შეღავათით სარგებლობს და თუ ქვეყანა ევროკავშირის წევრია, მას შენგენის ტერიტორიაზეც გადაადგილებაც შეუძლია. სტუდენტური ვიზის მისაღებად საბუთების გაფორმებაზე ერთიდან სამ თვემდეა საჭირო.
გასული ნახევარი საუკუნის განმავლობაში სამუშაო სპეციალობები ბევრ ქვეყანაში ყველაზე მოთხოვნადი და მაღალანაზღაურებადი იყო. ბევრგან ეს საერთაშორისო არაკომერციული მოძრაობა WorldSkills-ის დამსახურებით დაიწყო. ის სამუშაო პროფესიის პოპულარიზაციას ეწეოდა, დღესაც ატარებს პროფესიული უნარ-ჩვევების ჩემპიონატებს მსოფლიოს 77 ქვეყანაში. ახალგაზრდა სპეციალისტები სპეციალურ დოკუმენტს – უნარების პასპორტს (Skills Passport) იღებენ. დამსაქმებლისთვის ეს მისი მფლობელის კვალიფიკაციისა და პროფესიონალიზმის დონის უტყუარი მაჩვენებლია.
