პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მოსახლეობის რაოდენობა, განათლება და დასაქმება

ის არნახული ნახტომი, რომელსაც ჩვენი თაობა მოესწრო და რომლის შედეგადაც დედამიწის მოსახლეობამ 7 მილიარდს გადააჭარბა, დიდ გავლენას მოახდენს განათლებასა და სამუშაო ძალაზე და მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს ახალგაზრდა თაობების შესაძლებლობებს.

დღევანდელი დემოგრაფიული ტენდენცია – კლებადი მოკვდავობისა და კლებადი შობადობის გლობალური კომბინაცია – ქვეყნებს უზრუნველყოფს იმ ახალგაზრდების მზარდი რაოდენობით, რომლებმაც შეიძლება განათლება მიიღონ და შემდგომში დასაქმდნენ.

სახელმწიფოს ეფექტური პოლიტიკისა და ინვესტიციების მეშვეობით ეს ტენდენცია შესაძლოა ეკონომიკური ზრდის ძრავად გადაიქცეს.

ინდივიდუალურ დონეზე, განათლება, დასაქმება და ქალთა ფერტილობა (ნაყოფიერების კოეფიციენტი) ასევე კავშირშია ერთმანეთთან – ოჯახის სიმცირე ხელს უწყობს გოგონების მიერ განათლების მიღებას. განათლებულ ქალებს, მსოფლიო ბანკის სტატისტიკის თანახმად, უფრო პატარა ოჯახები აქვთ და უფრო ჯანმრთელი შვილები ჰყავთ.

იქ, სადაც ოჯახის დაგეგმვის სერვისები ხელმიუწვდომელია, ადრეულ ორსულობას შეუძლია შეამციროს ქალის განათლების შესაძლებლობები და მისი ეკონომიკური პოტენციალი.

 

განათლება და დასაქმება

განათლება აუცილებელია ეროვნული ეკონომიკური ზრდისთვის, რადგან იგი ხელს უწყობს ადამიანური კაპიტალის ზრდას ინდივიდების ცოდნისა და უნარების გაძლიერებით.

იმ ქვეყნებში, რომლებშიც ახალგაზრდები მთლიანი მოსახლეობის დიდ ნაწილს შეადგენენ, უნივერსალური პირველადი განათლება და მეორე საფეხურის (იგულისხმება დასავლური სასკოლო სიტემის მე-9-12 კლასები, ე.წ. ჰაი-სქული,  – ლ.ა.) ხელმისაწვდომი განათლება შეიძლება მნიშვნელოვანი ეკონომიკური ზრდის საფუძველი გახდეს.

ასეთ ქვეყნებში, თუ მოხერხდება, რომ მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარს რაიმე სახის მეორე საფეხურის განათლება ჰქონდეს, ეს შესაძლოა საფუძვლად დაედოს წლიური ეკონომიკური ზრდის გაორმაგებას.

1960-იან წლებში სამხრეთ კორეის მოსახლეობაში განათლების ფართო გავრცელებამ დიდი როლი შეასრულა ზრდის იმ არნახული ტემპის მიღწევაში, რომელსაც ვერავინ იწინასწარმეტყველებდა.

საზოგადოდ, მსოფლიო მასშტაბით, ახლაგაზრდებს შორის უმუშევრობის წილი სამჯერ უფრო მაღალია, ვიდრე მოწიფული ასაკის პირებს შორის. ბოლო წლებში უმუშევრობის პროპორციამ ახალგაზრდებში კვლავ იმატა. რეგიონულად ამ წილმა ყველაზე მეტად (20%-ით) მოიმატა ახლო აღმოსავლეთსა და ჩრდილოეთ აფრიკაში, რაც დაუყოვნებლივ გამოიხატა ამ რეგიონებიდან ევროპის მდიდარი ქვეყნებისკენ მიგრაციის უკონტროლო ზრდით.

ახალგაზრდებს შორის უმუშევრობას რამდენიმე ფუნდამენტური მიზეზი აქვს: იმ ქვეყნებს, რომლებსაც ჭარბი ახალგაზრდა მოსახლეობა ჰყავთ, არ შეუძლიათ სამუშაოს მძებნელთა რაოდენობის დაკმაყოფილება. როგორც წესი, ახალგაზრდები დროებით ან არასრულ სამუშაოზე აჰყავთ და მათ ჯერ არ აქვთ ის ცოდნა და უნარები, რომლებიც დამქირავებლებს სჭირდებათ. გარდა ამისა, პერსონალის შემცირებისას დამსაქმებელი ახალგაზრდებს უფრო ხშირად ათავისუფლებს, ვიდრე უფრო ასაკოვან და გამოცდილ თანამშრომლებს.

გარდა, საზოგადოდ, ახალგაზრდების დასაქმებისა, დღეს არსებულმა განათლების ინფრასტრუქტურამ უკვე გააჩინა მუშაობის შესაძლებლობლობა ქალებისთვის, რომელთა გარეშე დასაქმების ბაზრის სურათი არასრული იქნება. 2008 წლისთვის ქალები უკვე იკავებდნენ მსოფლიოს სამუშაო ადგილების 40%-ს. ამავე დროს, ისინი მსოფლიოს სამუშაო ასაკში მყოფი მოსახლეობის 49%-ს წარმოადგენდნენ.

თუმცა სამუშაო ასაკში მყოფი მომუშავე ქალების წილი ყველგან საგრძნობლად ჩამორჩება მამაკაცებისას. მსოფლიოს მასშტაბით მამაკაცების დასაქმება ქალებისას 25%-ით აჭარბებს.

ახლო აღმოსავლეთსა და ჩრდილოეთ აფრიკაში ეს მაჩვენებელი კიდევ უფრო დაბალია – დასაქმებულია სამუშაო ასაკში მყოფი ქალების მხოლოდ მეოთხედი, მაშინ როცა სამუშაო ასაკში მყოფ მამაკაცებს შორის დასაქმება თითქმის 75%-ს შეადგენს. სქესობრივი განსხვავება დასაქმებაში (დასაქმება შედარებული მოსახლეობის რაოდენობასთან) ყველაზე მცირეა აღმოსავლეთ აზიაში.

 

კავშირი მოსახლეობასა და დასაქმებას შორის

უკანასკნელ ათწლეულებში მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში მოხერხდა მაღალი მოკვდავობისა და მაღალი შობადობის კოეფიციენტების შეცვლა და სიკვდილიანობის კლებასთან ერთად, მოგვიანებით შემცირდა ოჯახების ზომაც.

ამ ტენდენციის საწყის და ბოლო ეტაპებზე მოსახლეობის რაოდენობა სტაბილური იყო, რადგან სიკვდილიანობისა და შობადობის მაღალი/შემცირებული მაჩვენებლები ერთმანეთს ასწონასწორებდა, მაგრამ ამ ტენდენციის ადრეულ ეტაპებზე, სიკვდილიანობის წილის შემცირების მიუხედავად, კვლავ მაღალი რჩებოდა შობადობა, რამაც საბოლოოდ, ამ პერიოდის მაღალი დემოგრაფიული აღწარმოების გამო, გამოიწვია ახალგაზრდების რაოდენობისა და წილის ზრდა მთელ მოსახლეობასთან შედარებით.

მოგვიანებით, როდესაც შობადობის მაჩვენებლებმა კლება იწყო, გაჩნდა მოკლე, ე.წ. „შესაძლებლობის ფანჯარა“, როდესაც მთლიან მოსახლეობაში ჭარბია სამუშაო ასაკის ადამიანთა რაოდენობა და მცირეა ბავშვებისა და მოხუცთა, ანუ სხვებზე დამოკიდებულთა წილი.

სამუშაო ასაკში მყოფი მოსახლეობის სიჭარბესა და „დამოკიდებულთა“ სიმცირეს შეეძლო გამოეწვია დანაზოგებისა და ეკონომიკური მაჩვენებლების ზრდა, მაგრამ ეს რომ რეალობად იქცეს, აუცილებელია განათლება და დასაქმების სტაბილურად ხელმისაწვდომი შესაძლებლობები.

ამ სცენარისთვის აუცილებელია სხვა, არადემოგრაფიული ფაქტორები, როგორებიცაა მრავალფეროვანი ეკონომიკა, ინვესტიციები და კრედიტის ხელმისაწვდომობა.

ამავე დროს, გარდამავალი პერიოდის დასაწყისში და დასასრულს მაღალი იყო იმ ახალგაზრდებისა და მოხუცების რაოდენობა, რომლებიც დამოკიდებულნი იყვნენ სამუშაო ასაკში მყოფ თითოეულ ადამიანზე.

ოჯახში სხვაზე დამოკიდებული ადამიანების დიდ რაოდენობას შეუძლია შეამციროს ოჯახის კეთილდღეობა, განსაკუთრებით – ღარიბებში, რადგან საოჯახო შემოსავლიდან დიდი სახსრები იხარჯება ბავშვებისა და მოხუცების უზრუნველყოფაზე.

როდესაც დასაქმების ბაზარს არ შეუძლია დააკმაყოფილოს სამუშაო ასაკში მყოფი მოსახლეობის მზარდი რაოდენობა დემოგრაფიული ცვლილების ადრეულ ეტაპებზე, უმუშევრობა შესაძლოა სერიოზულ პრობლემად იქცეს.

მაგალითად, თუ ნაყოფიერების კოეფიციენტი უგანდაში ერთ ქალზე ექვს ბავშვი ან მეტი იქნება, 2037 წლისათვის უგანდის ეკონომიკას ყოველწლიურად 1.5 მილიონზე მეტი სამუშაო ადგილი დასჭირდება, თუმცა 2009 წელს ამ ქვეყნის ეკონომიკაში მხოლოდ 100 000 სამუშაო ადგილი იყო ხელმისაწვდომი.

ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც ქალების მცირე დასაქმებას იწვევს, არის ოჯახის დაგეგმვის არარსებობა.

დაუგეგმავ ორსულობათა პრევენციას, ქალებისთვის ოჯახის დაგეგმვის ხელმისაწვდომობას, შეუძლია გაზარდოს მათი განათლების შესაძლებლობა და შემდგომ – დასაქმება, რაც, თავის მხრივ, გაზრდის მათ ფინანსურ მონაწილეობას ოჯახისა და თემის ეკონომიკაში.

სამუშაო ბაზარზე ქალების სრულყოფილ მონაწილეობას შეუძლია მათი გაზრდა და განვითარება: ქალს, რომელსაც თავისი შემოსავალი აქვს და ხელი მიუწვდება კრედიტზე, უფრო მეტი ეთქმის საოჯახო გადაწყვეტილებების მიღებისას, აქვს მეტი აქტივი და გამოცდილება, ეს ყველაფერი კი შესამჩნევად ამცირებს ოჯახური ძალადობის შესაძლებლობას.

 

კავშირი მოსახლეობის რაოდენობასა და განათლებას შორის

ოჯახის მცირე ზომა მეტი ბავშვის განათლების საშუალებას იძლევა და ხელს უწყობს გოგონების განათლებას.

ოჯახის ზომას დიდი გავლენა აქვს განათლების მიღების შესაძლებლობაზე ისეთ ოჯახებში, რომლებისთვისაც სასკოლო განათლება ხელმისაწვდომია, მაგრამ ძვირი.

კავშირი სიღარიბესა და განათლებას შორის განსაკუთრებით თვალსაჩინოა გოგონებისთვის. გოგონებს შეზღუდული რესურსების მქონე დიდი ოჯახებიდან სასკოლო განათლების მიღების განსაკუთრებით მცირე შანსი აქვთ. ამავე დროს, ფაქტია ისიც, რომ განათლებულ ქალებს, როგორც წესი, ცოტა შვილი ჰყავთ.

წყვილებს განათლება ეხმარება, ჰქონდეთ სასურველი ზომის ოჯახი, გამოიყენონ კონტრაცეპტივები და უკეთესად იზრუნონ ოჯახის წევრების ჯანმრთელობაზე.

განათლებული დედა, დიდი ალბათობით, შვილებს სკოლაში გაგზავნის სასწავლად. გარდა ამისა, განათლებულ ქალებს უმეტესწილად სამუშაოც აქვთ, რაც ნიშნავს მეტ რესურსს, რომლის ინვესტირებაც შესაძლებელია განათლებაში.

როდესაც ახალგაზრდა ქალს ხელი არ მიუწვდება სქესობრივ ინფორმაციაზე ან ოჯახის დაგეგმვის წესებზე, მეტი ალბათობით, ადრე დაორსულდება და შედეგად, ასევე დიდი ალბათობით, მიატოვებს სწავლას. აღწერილი სიტუაცია რეალობასთან ახლოსაა აფრიკასა და ლათინურ ამერიკაში, სადაც ბევრ ქვეყანაში 20-დან 24 წლამდე ასაკის ქალების თითქმის 10% თავს ანებებს სწავლას, ძირითადად – ორსულობის მიზეზით.

კვლევები მოწმობს, რომ განათლების არმქონე ქალებს უფრო დიდი ოჯახის ყოლის სურვილი აქვთ, ვიდრე ქალების განათლებულ ნაწილს.

კენიასა და უგანდაში, მაგალითად, განათლების არმქონე ქალებს ურჩევნიათ, ორი ან სამი შვილით მეტი ჰყავდეთ, ვიდრე ქალებს, რომლებმაც მეორე საფეხურის განათლება მიიღეს.

 

მოსაზრებები განათლების პოლიტიკისა და დემოგრაფიის შესახებ

ახალგაზრდა თაობა, რომელიც დასაქმების ბაზარზე შედის, შეიძლება განხილულ იქნეს როგორც ეკონომიკის მძლავრი აქტივი ან, ღარიბი ქვეყნებისთვის, მზარდი უმუშევრობის მიზეზი.

განათლების პოლიტიკის სპეციალისტებმა უნდა უზრუნველყონ განათლების ისეთი სისტემა, რომელიც ახლგაზრდებს ადეკვატურად მოამზადებს დასაქმების ბაზრისთვის, ხოლო ოჯახის დაგეგმვის მიმართულება ხელს უნდა უწყობდეს უფრო მცირე ზომის ოჯახების შექმნას.

ახლგაზრდა ქალებისთვის ოჯახის დაგეგმვის ხელმისაწვდომობა ხელს უწყობს მათ სკოლაში დარჩენას და გლობალური დასაქმების ბაზარზე კონკურენტუნარიანობას.

ოჯახის დაგეგმვის სერვისები, სხვა ღონისძიებებთან ერთად, ხელს უწყობს სქესთა უთანასწორობის შემცირებას და უზრუნველყოფს გოგონებისა და ახალგაზრდა ქალებისთვის განათლებისა და დასაქმების ისეთსავე ხელმისაწვდომობას, როგორიც ბიჭებისა და ახალგაზრდა მამაკაცებისთვის არსებობს.

ასევე მნიშვნელოვანია ოჯახში პატარა ბავშვებისა და მოხუცთა მომვლელების ტვირთის შემსუბუქება, რომლებიც ძირითადად ახალგაზრდა ქალები არიან.  ეს ნიშნავს იმას, რომ იმ ქალებისა და ახალგაზრდებისთვის, რომლებიც უმეტესწილად ბავშვებსა და მოხუცებულ ნათესავებზე ზრუნვით არიან დაკავებულნი, არსებობდეს ხელმისაწვდომი, მაღალი ხარისხის მზრუნველობის სერვისები, რათა მათაც შეძლონ იმ შესაძლებლობების გამოყენება-მოხმარება, რომლებსაც ადამიანს განათლება და დასაქმება სთავაზობს.

ახალგაზრდა, განათლებულ მოსახლეობას, როგორც წესი, განსაკუთრებით კონკურენტული პოზიცია აქვს ახალი ტექნოლოგიებისა და ახალი ტიპის წარმოებისთვის საჭირო დასაქმების ბაზრებზე, თუმცა ამის განსახორციელებლად სჭირდება მთავრობის მხარდაჭერა, განათლებაში ინვესტიციებისა და აუცილებელი გადამზადება-ტრეინინგების სახით.

ვინაიდან კლებადი შობადობის გამო პირველი საფეხურის განათლებაზე მოთხოვნა ეტაპობრივად იკლებს, პოლიტიკის შემქმნელებს შეუძლიათ, გამოთავისუფლებული სახსრები მეორე და მესამე საფეხურის განათლებისკენ მიმართონ და ხელი შეუწყონ უკეთ განათლებული და ნასწავლი შრომითი ძალის შექმნას.

როდესაც მოსახლეობის დიდი რაოდენობა მიაღწევს საპენსიო ასაკს, პოლიტიკის სპეციალისტებმა უნდა გაითვალისწინონ შემცირებული შრომითი რესურსების რაოდენობა და ხანდაზმული მოსახლეობის წილის ზრდა, რაც, თავის მხრივ, მეტ თანხებს მოითხოვს ადეკვატური პენსიებისა და ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებებისათვის.

მოსახლეობის საშუალო ასაკის მატება გლობალური მასშტაბით, შემცირებული შობადობისა და ნაყოფიერების კოეფიციენტების ფონზე, მთავრობებისგან დიდ ყურადღებასა და ძალისხმევას მოითხოვს.

ამ დიდი მასშტაბის პრობლემის შესამსუბუქებლად შეთავაზებულ იქნა რამდენიმე პოლიტიკის კურსი, როგორებიც იყო საპენსიო ასაკის გაზრდა, უცხოური ძალის მოზიდვა იმიგრაციის მეშვეობით, დაბალი შობადობის მიზეზებთან ბრძოლა და ჯანდაცვისა და სოციალური მხარდაჭერის სისტემების მოდიფიცირება–რეფორმირება.

მაგრამ, როგორც ჩანს, ასეთი რეაქცია და შეთავაზება არასაკმარისია. შემცირებული და დაბალი შობადობის პირობებში არსებული პოლიტიკა და ნორმები ქალებს საშუალებას არ აძლევენ, დააბალანსონ კარიერა და საოჯახო პასუხისმგებლობა, რაც იწვევს მათ გამოთიშვას განათლებისა და დასაქმების სისტემებიდან.

 

წყარო: Population Action International: https://pai.org/wp-content/uploads/2012/02/PAI-1293-EDUCATION_compressed.pdf

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი