ვფიქრობ, შეუძლებელია მოიძებნოს მშობელი, რომელსაც არ სურდეს, რომ წარმატებული შვილი ჰყავდეს. და რადგანაც დღეს წარმატებულობის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პირობას უცხო ენის სათანადოდ ფლობა წარმოადგენს, ძალიან ბევრი მშობელი, ჯერ კიდევ ბავშვის მუცლადყოფნის პერიოდში იწყებს ფიქრს იმაზე, თუ როდიდან დააწყებინოს ბავშვს უცხო ენის შესწავლა, არჩევს წიგნებს, სახელმძღვანელოებს და პედაგოგსაც კი, ვისთანაც მისი პატარა მომავალში მისთვის სასურველ უცხო ენას დაეუფლება. საყურადღებო ფაქტია ის, რომ სახელმწიფოც სერიოზულად არის დაინტერესებული აღნიშნული საკითხით, იმით, რომ ჩვენმა ბავშვებმა რაც შეიძლება ადრე დაიწყონ უცხო ენის შესწავლა. ამ კუთხით გარკვეული მუშაობა ტარდება საბავშვო ბაღებში. სკოლებში კი უკვე რამდენიმე წელია ბავშვები პირველი კლასიდან საგაკვეთილო პროცესში ეუფლებიან უცხო ენას. ალბათ საჭიროა, რომ როგორც საბავშვო ბაღებში, ასევე სკოლების პირველ კლასებში სერიოზულად იქნეს შესწავლილი და გაანალიზებული უცხო ენის სწავლების მდგომარეობა და გამოკვეთილ იქნეს აღნიშნული პროცესის, როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი მხარეები. წლების წინ, იმ პერიოდში, როდესაც უცხო ენა პირველ კლასებში ჯერ კიდევ არ ისწავლებოდა, ერთ-ერთი ბავშვის დედა აღშფოთებას და სიბრაზეს ვერ მალავდა იმის გამო, რომ მის შვილს სირთულეები ჰქონდა ქართული ანბანის შესწავლისას. „წარმოგიდგენიათ?! გუშინ მთელი დღე ვუხსნიდი, რომ ეს არის ასო „ი”, მეგონა დაისწავლა, მაგრამ მოგვიანებით, როცა ვკითხე ეს რა ასოა-მეთქი, საოცარი სიმშვიდით მიპასუხა: ეს არის ასო „აი”. ნამდვილად გამაგიჟებს ეს ბავშვი”. პატარა ნინი ცრემლიანი თვალებით შეჰყურებდა დედას და ვერ ხვდებოდა თავის დანაშაულს. „ინგლისურსაც ხომ არ ასწავლით თქვენს გოგონას?” – მორიდებით ვკითხე შვილის საქციელით განრისხებულ ქალბატონს. „კი, ვასწავლი. ინგლისურში ანბანი უკვე ზეპირად იცის. რუსულსაც ვასწავლი და მალე ფრანგულიც უნდა დავიწყოთ”. ამაყად განმიცხადა ნინის დედამ. „ყველა ბავშვი სწავლობს უცხო ენას და ჩემმა შვილმა რატომ არ უნდა ისწავლოს?!” – გაოცებას ვერ მალავდა ქალბატონი, რომელსაც, როგორც ჩანს წინასწარ ჰქონდა შედგენილი საკუთარი შვილის საგანმანათლებლო პროგრამა. ვფიქრობ, ბევრი მშობელი არ ისურვებდა, რომ თავისი შვილი პატარა ნინის მდგომარეობაში ეხილა.
ნამდვილად არ შეიძლება იმის უარყოფა, რომ ენების ცოდნა ძალიან სასარგებლო, ხშირად კი აუცილებელიცაა თანამედროვე ცხოვრებაში. თუმცა რამდენად გამართლებულია უცხო ენის სწავლება ადრეულ ასაკში? შეიძლება თუ არა განისაზღვროს უცხო ენის შესასწავლად ყველაზე სასურველი და ოპტიმალური ასაკი. არსებობს ორი განსხვავებული შეხედულება აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით. მეცნიერთა საკმაოდ დიდი ნაწილი ამტკიცებს, რომ 1,5-დან 9 წლამდე იდეალური პერიოდია ენების შესასწავლად. არსებობს მონაცემები, რომლითაც მტკიცდება, რომ ბავშვი უფრო ადვილად ითვისებს უცხო ენას, ადვილად იწყებს ამ ენაზე ამეტყველებას, ვიდრე მოზრდილი ადამიანი. ძალიან ბევრ მოზრდილს, უდიდესი სურვილის და ძალისხმევის მიუხედავად, უჭირს უცხო ენის დაუფლება. პატარები კი ამას უპრობლემოდ ახერხებენ. ამ ფაქტს, ერთი მხრივ, ბავშვის ბიოლოგიური თავისებურებებით ხსნიან. კერძოდ კი იმით, რომ 9 წლამდე ასაკის ბავშვის ტვინის მეტყველებასთან დაკავშირებული მექანიზმები ბევრად უფრო მოქნილია და ეს მოქნილობა ასაკის მატებასთან ერთად თანდათან სუსტდება. მეორე მხრივ, ფსიქოლოგიური ბარიერის არარსებობა ენის შესწავლისას, მათ არ აქვთ შეცდომის დაშვების შიში, ცნობისმოყვარენი და გახსნილნი არიან ყველა სიახლის მიმართ. ის ფაქტი, რომ უფროსებთან შედარებით ნაკლებად მორცხვობენ უცხო ენაზე საუბრის დროს, ბავშვებს ბევრად უფრო მომგებიან პოზიციაში აყენებს და ისინი გაცილებით სწრაფად იწყებენ უცხო ენაზე ლაპარაკს, ვიდრე უფროსები. თუმცა ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მართალია ენის შესწავლას დიდი დრო და შრომა სჭირდება, მაგრამ ძალიან ადვილია მისი დავიწყება. ენას მაშინვე ვივიწყებთ, თუ ამ ენაზე ურთიერთობის საშუალება აღარ გვაქვს. ენის ფუნქცია კომუნიკაციაა. თუკი კომუნიკაცია არ არსებობს, ენა სწრაფად გვავიწყდება. ამიტომ არის, რომ ძალიან ბევრ ადამიანს, რომელსაც ბავშვობაში უცხო ენას ასწავლიდნენ, მოგვიანებით კი, გარკვეული მიზეზების გამო, შეწყვიტა მეცადინეობა, მოზრდილობაში, ორი-სამი უმარტივესი ფრაზის გარდა, აღარაფერი ახსოვს. სწორედ აღნიშნულის გამო, ბევრი მიიჩნევს, რომ თუ ბავშვი უცხო ენის გამოყენების არანაირი აუცილებლობის წინაშე არ დგას, არ არის საჭირო ამ ენის შესწავლა მას ადრეულ ასაკში დავაწყებინოთ. ბავშვისთვის სულ ერთია რა ენაზე ილაპარაკებს. მისთვის მნიშვნელოვანია გაუგონ და თვითონაც გაუგოს სხვას. მას ჯერ არ შეუძლია ენის, როგორც ასეთის სიყვარული. თუ მისი ესმით და მასაც ესმის გარშემომყოფების, რომლებიც მის მშობლიურ ენაზე ლაპარაკობენ, მას არა აქვს მოტივაცია უცხო ენის შესასწავლად. მოტივაციის გარეშე კი შეუძლებელია ვილაპარაკოთ წარმატებულ სწავლა-სწავლებაზე. უცხო ენის შემოტანა და მისი სწავლება თვითმიზნად და ბავშვისთვის ხელოვნურ დატვირთვად არ უნდა იქცეს. ამ მიდგომის მიხედვით, უცხო ენის სწავლა ბავშვმა მხოლოდ მას შემდეგ უნდა დაიწყოს, რაც მშობლიურ ენას საკმაოდ დაეუფლება. თუ ბავშვს სკოლაში მშობლიურ ენაზე ჯერ არ უსწავლია რა არის ქვემდებარე და შემასმენელი, რა არის არსებითი სახელი და რით განსხვავდება ის ნაცვალსახელისგან, არანაირი უცხო ენის შესწავლაზე არ შეიძლება საუბარი. ბავშვი, ისევე როგორც მოზრდილი, ვერასოდეს შეძლებს გაიგოს და დაისწავლოს გააზრებულად სიტყვა, თუკი არ იცის ის მშობლიურ ენაზე. ამ გზით ენის სწავლა შეიძლება შევადაროთ სახლის აშენებას საძირკვლის გარეშე. უცხო ენა ბავშვის ცხოვრებაში უნდა შემოვიდეს მაშინ, როცა ის მშობლიურ ენაზე სათანადოდ ფლობს სიტყვების საჭირო მარაგს და შეუძლია სხვადასხვა სახის წინადადებების დამოუკიდებლად შედგენა; მაშინ, როცა მას ექნება საბაზისო ცოდნა მშობლიური ენის გრამატიკაში და მაშინ, როცა თვითონ ბავშვს და არა მის მშობელს ექნება სურვილი, რომ ის დაეუფლოს უცხო ენას. არსებობს აზრი, რომ ბავშვი ჯერ სრულად უნდა დაეუფლოს მშობლიურ ენაზე წერით მეტყველებას და მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყოს უცხო ენის შესწავლა. ამასთან, თუ მას მშობლიურ ენაზე მეტყველებისას აქვს პრობლემები, აქვს მწირი ლექსიკური მარაგი, ურევს სიტყვების მნიშვნელობებს, აქვს უხეში დარღვევები ბგერების წარმოთქმისას ან სხვა ლოგოპედური პრობლემები, უცხო ენის შესწავლა შეიძლება სერიოზულ ხელისშემშლელ ფაქტორად იქცეს მშობლიურ ენაზე მეტყველების განვითარებისთვის.
ყოველივე ზემოთ აღნიშნულის მიუხედავად, ვფიქრობთ, რომ უცხო ენის შესწავლა ნებისმიერ ასაკში შეიძლება დავიწყოთ. მთავარია, გვქონდეს გამოყენების სფერო და სერიოზული მოტივაცია. და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ ბავშვის ასაკი, შევქმნათ შესაფერისი სასწავლო გარემო და შევარჩიოთ შესაბამისი სასწავლო მეთოდები. ამასთან, უმნიშვნელოვანესია შესატყვისი ენობრივი გარემოს შექმნა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ადრეული ასაკის ბავშვთან გვაქვს საქმე. ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ამ ასაკის ბავშვის ქცევის წამყვანი ფორმა თამაშია და ამიტომ ენის დაუფლება ძირითადად თამაშის პროცესში უნდა ხორციელდებოდეს. ინფორმაცია უნდა მივაწოდოთ თამაშის სახით, ისე, რომ ბავშვი ვერც კი ხვდებოდეს, რომ მეცადინეობს. ის უნდა იყოს ნებაყოფლობითი და არ უნდა ჰქონდეს სავალდებულო გაკვეთილების სახე. წინააღმდეგ შემთხვევაში ეს მასში უკურეაქციას, უკმაყოფილებას, პროტესტს გამოიწვევს, რაც თავის მხრივ, გაართულებს სწავლების პროცესს. ნუ შევეცდებით ბავშვის დარწმუნებას იმაში, რომ ენის ცოდნა მას მომავალში გამოადგება, ის ამას ვერ გაიგებს, ვინაიდან ის ჯერ კიდევ მხოლოდ აწმყოთი ცხოვრობს და თავის საქმიანობას მომავალს არ უკავშირებს.
სკოლამდელი ასკის ბავშვმა უცხო ენის შესაცნობად და მასთან დასაახლოებლად იგივე გზა უნდა გაიაროს, რასაც მშობლიურ ენასთან დამოკიდებულებაში გადის. მართალია, მშობლიური ენის დაუფლებას დიდი დრო და შრომა სჭირდება, მაგრამ ის ძალიან ბუნებრივად და ძალდაუტანებელად მიმდინარეობს. გავიხსენოთ, როგორ ეუფლება ბავშვი მშობლიურ ენას – დაბადების მომენტიდან ჩვილს ესმის უფროსების მეტყველება, ასევე ის, თუ როგორ საუბრობენ ისინი ერთმანეთში. არავის მოუვა თავში აზრად მშობლიურ ენაზე პატარასთან ურთიერთობისას მას ცალკეული, განყენებული სიტყვებით მიმართოს. ჩვენ ვსაუბრობთ ფრაზებით, ცალკეულ სიტყვებს კი, რასაკვირველია გამოვყოფთ ხმის ტონით, როცა ვუჩვენებთ საგანს ან სურათს, რომელზეც ამ სიტყვის აღმნიშვნელი საგანია გამოსახული ან ვუხსნით ჟესტებით. თანდათან, ნაბიჯ-ნაბიჯ ბავშვი იწყებს ჩვენი მეტყველების გაგებას. ასევე თანდათანობით ის ცდილობს იმ სიტყვების წარმოთქმას, რომელთა აზრი უკვე კარგად ესმის. აქტიური მეტყველება ყალიბდება თანდათან, სიტყვების სულ უფრო დიდი რაოდენობის გაგების კვალდაკვალ. ასეთივე მიდგომა უნდა იქნეს გამოყენებული უცხო ენის სწავლებისას. არ არის აუცილებელი სიტყვების და ფრაზების ზედმიწევნით თარგმნა, საჭიროა ბავშვის თანდასწრებით ბევრი ვილაპარაკოთ შესასწავლ ენაზე. დროთა განმავლობაში პატარა თავისუფლად დაიწყებს აღნიშნულ ენაზე მეტყველებას. ასეთ პირობებში ეს ძალიან ბუნებრივად და ძალდაუტანებლად მოხდება.
ასე რომ, ადრეულ ასაკში უცხო ენის დაუფლების პროცესში შესაბამისი ენობრივი გარემოს შექმნა საუკეთესო საშუალება და უმოკლესი გზაა ენის შესასწავლად. თუ ამის გაკეთება არ შეგვიძლია, აჯობებს უცხო ენის შესწავლა ბავშვს მოგვიანებით დავაწყებინოთ, როცა ენის ცოდნის საჭიროებას ის თავად იგრძნობს და სასწავლო მოტივაციაც უფრო მაღალი ექნება.
