ძალიან მიყვარს და ხშირად ვიმოწმებ ვიგოტსკის მეტაფორას აზრისა და სიტყვების ურთიერთმიმართების შესახებ: „აზრი შეიძლება შევადაროთ მაღალ ღრუბელს, რომელიც იღვრება სიტყვების წვიმით“. ჩვენ ძალიან ხშირად თანამოაზრეებს სწორედ სიტყვების, ტექსტების მეშვეობით ამოვიცნობთ ხოლმე. ასეთი გრძნობა გამიჩნდა, როდესაც თანამედროვე გერმანელი პოეტის, მეცნიერისა და დრამატურგის გერტ რობერტ გრუნერტის შემოქმედებას გავეცანი. პირველად მას მაშინ შევხვდი, როდესაც ქართული პოეზიის ანთოლოგიას ამზადებდა გერმანულად და საქართველოში იყო ჩამოსული. მერე ქართულადაც გამოჩნდა მისი ლექსები (მთარგმნელი ნინო პოპიაშვილი) და ახლახან კი მისი პიესა „ნოსტრადამუსი“ (მულტიმედია სპექტაკლისათვის) ქართულად წავიკითხე (მთარგმნელები: შორენა შამანაძე, ნინო პოპიაშვილი, თამარ ზიგერ-პოპიაშვილი) და მაშინვე გამიჩნდა იდეა, რომ კარგი იქნებოდა, ამ პიესას ილიაუნის „პოეზიის აფთიაქი“ თუ დადგამდა, რადგან საბოლოო მიზანდასახულობით ჩვენ ვემთხვევით ერთმანეთს.
ახლა კი დავუბრუნდები იმ აზრს, რომლის განვითარება პირველი წინადადებიდან დავიწყე და ისევ „შორიდან მოვუვლი“. არიან შემოქმედი ადამიანები, რომლებსაც ძალიან თრგუნავთ სამყაროს, კაცობრიობის თანამედროვე მდგომარეობა და სხვადასხვა ხერხით ცდილობენ, დაანახონ ადამიანებს ეს კრიზისი და მიასწავლონ გამოსავლის გზაც. პიესა „ნოსტრადამუსის“ შესავალში ვკითხულობთ: „მიშელ დენოსტრდამი, იგივე ნოსტრადამუსი (1503-1566), ფარმაცევტი, შავი ჭირის მკურნალი, ასტრონომი, ფრანგ მეფეთა მრჩეველი და სამეფო კარის ექიმი იყო. ჩვენთვის კი დღეს ნოსტრადამუსი არის ავტორი ჩ.წ.აღ.-მდე 3797 წელს შექმნილი წიგნისა „წინასწარმეტყველებები“, რომელიც დღემდე არც სტრუქტურულად და არც შინაარსობრივად ბოლომდე გაშიფრული არაა. ეს წინასწარმეტყველებები გამოკვეთს კაცობრიობის ეგზისტენციალურ პრობლემატიკას თანამედროვე გეოცენტრული და გლობალური სამყაროს შუქზე. ათი „ცენტურიონის” საიდუმლოდ კოდირებული სტრიქონები მარადიულ კითხვას სვამს: როგორ უნდა გადარჩეს კაცობრიობა სამყაროსეული კატაკლიზმების ეპოქაში?“
გერტ რობერტ გრუნერტის ცხოვრება და შემოქმედება – ეს არის პასუხი სწორედ ამ მთავარ შეკითხვაზე: „როგორ უნდა გადარჩეს კაცობრიობა სამყაროსეული კატაკლიზმების ეპოქაში?“
ნოსტრადამუსის – როგორც კონცეპტის, აქტუალიზებამ გრუნერტთან უნებური ანალოგია გამიჩინა გასულ წელს წამოწყებულ ჩემს შემოქმედებით პროექტთან: „პოეზიის აფთიაქი“, რომლის იდეა გახლავთ სწორედ ის კითხვა, რომელიც ზემოთ დავიმოწმე. „პოეზიის აფთიაქის“ მეტაფორით ჩვენც იმ აზრს გამოვხატავდით, რომ პოეტურად გამოთქმულ სიტყვას ზემოქმედების დიდი ძალა ჰქონდა ადამიანზე, „პოეზიის აფთიაქისთვის“ კონცეპტუალური იყო ფრანგი ფსიქოლოგისა და ფარმაცევტის, ემილ კუეს ცხოვრება და შემოქმედება. როდესაც წამლების გაცემისას მან აღმოაჩინა, რომ სიტყვა გაცილებით უკეთ მოქმედებდა, ვიდრე წამალი. ამის შემდეგ კუემ შეისწავლა ეს პროცესი და ადამიანებს ასწავლიდა, როგორ უნდა გამოჯანმრთელებულიყვნენ თვითშთაგონებით და აფირმაციებით (სწორად ჩამოყალიბებული პოზიტიური წინადადებებით).
დიახ, თანამედროვე ადამიანი ავადაა და არა მხოლოდ ფიზიკურად… მან დაივიწყა საკუთარი თავი, დაკარგა შემოქმედებითი ბუნება, გახდა მექანიკური და ავტომატური… გაძლიერდა აგრესია სამყაროში, კატაკლიზმები – ბუნებაში… პიესა „ნოსტრადამუსი“ ახსენებს და აფრთხილებს ადამიანებს… ეს არის ინტერაქციული პიესა, რომელსაც დიალოგში შემოჰყავს მკითხველი (მსმენელი), ეს არის გზავნილი პლანეტის ადამიანებისთვის, რომლებიც ერთ დიდ სახლში, სახელად დედამიწა, ვცხოვრობთ და არ ვინდობთ ერთმანეთს.
გრუნერტი „ნოსტრადამუსის“ შესავალში წერს: „…რელიგიასა და მეცნიერებას, პოლიტიკასა და ფილოსოფიას, ხელოვნებასა და ეკონომიკას შორის ძალაუფლებისათვის ბრძოლის შეცნობამ ნოსტრადამუსი აქცია „შუასაუკუნეების ფუტუროლოგად“ და თანამედროვეობის წინასწარმეტყველად, რომელიც ჩვენს, ინფორმაციული სიუხვითა და პროპაგანდისტული ტერორით გამორჩეულ მედიასაუკუნეს განსაკუთრებული წინასწარმეტყველური ნიჭით ბევრად წინ უსწრებს…… სტრუქტურული, კომუნიკაციურ-ტექნოლოგიური და გლობალურ-ეკონომიკური პროცესების წინასწარი განჭვრეტის თემად დღესაც, 21-ე საუკუნის მეორე ათწლეულში, ე.წ. „ანთროპოცენის“ ეპოქაში, კვლავაც აქტუალურია.
სწორედ ამიტომ, უაღრესად მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია ჩვენი, ე.წ. „ადამიანური საზრისის“ (“conditiohumana”) გასაჯაროება და ამ სპექტაკლის მეშვეობით გამოცდილებათა გაზიარება“.
სამყაროს მარადიული წრებრუნვა დაკვირვებულ ადამიანს წინასწარხედვის უნარს აძლევს. ყველას შეუძლია „გამოთვალოს“ მომავალი… ის ხომ აქვე, აწმყოში ცხოვრობს. ადამიანი რაც უფრო მეტად დააკვირდება და ახსნის ფაქტებს, მოვლენებს, ხდომილებებს, კანონზომიერებასაც აღმოაჩენს… თითქოს არაფერია ახალი ამ ცისქვეშეთში… იცვლება მხოლოდ სახელები… კოსმოსი უცვლელია, მზე და მთვარე ისევ ჩვეულ წრეზე მოძრაობს… მხოლოდ ადამიანია სიბრიყვის მსხვერპლი, სიბრიყვე კი ეპიდემიასავით მოსდებია სამყაროს, შავი ჭირიც (რომელსაც ნოსტრადამუსი მკურნალობდა) – ადამიანის ამ მენტალური მდგომარეობის ფიზიკური გამოვლენაა… ძნელია, ებრძოლო სარეველების მომრავლებას მაშინ, როდესაც ადამიანები ამ სარეველებს თავად თესენ და ამრავლებენ… ის კი, ვინც ამოიცნო ამ სამყაროს კანონზომიერებანი და განჭვრიტა მომავალი, სასოწარკვეთილი გაჰყვირის და „წინასწარმეტყველებით“ აფრთხილებს ადამიანებს.
უბრალოდ დამთხვევაა თუ სხვა მიზიდულობა, სწორედ ახლა, როდესაც „ნოსტრადამუსის“ ქართულად თარგმანს თვალი კიდევ ერთხელ გადავავლე, ამ სტრიქონებთან შევყოვნდი:
„მაგრამ უკან გაიხედეთ,
როგორი კვამლი ასდის ბურთს (დედამიწა იგულისხმება)
რომელიც ჩვენი ცხოვრება იყო…“ და ასე შემდეგ.
ახლა, როდესაც ყოველდღიურად საქართველოში და არა მხოლოდ საქართველოში ხანძრებს ითვლიან… მართლაც სხვაგვარად იკითხება ეს სტრიქონები, როგორც მეტაფორა და როგორც სინამდვილე, სხვადასხვა დროის ნიშანი.
სხვა ადგილას კი ვკითხულობთ:
„ამასობაში ვხედავ, როგორ გაფერმკრთალდა ვენერა და გაწითლდა მარსი,
სასიყვარულო სცენებზე უფრო ხშირად მომავალი
ბრძოლების სურათებს ვხედავ,
ადამიანთა ენით აღუწერელ გაჭირვებებს ვჭვრეტ,
როგორ გარბიან დამფრთხალნი, როგორ იტანჯებიან და იხოცებიან.
უსასრულო ცის ტატნობზე კარგად მოსჩანს,
ძმათამკვლელი ომი ამ სოფელშიც და თვალსაწიერს მიღმა სოფლებშიც,
როგორ ცელავს შავი ჭირი ხალხებს ქალაქებში,
როგორ გავრცელდა კიდითკიდემდე სიბრიყვის ეპიდემია,
რომელიც გამოიწვია სულელურმა რწმენამ ან კიდევ უფრო ძლიერმა სიბრიყვემ,
ჩანს, როგორ იცელებიან ადამიანები როგორც საკუთარი ხელით,
ასევე უცხო არსებათა მიერ,
წარღვნის შედეგად, კომეტების მეშვეობით,
დიდი ხნის წინ, მოგვიანებით, სულ ახლახან,
არასდროს ვიცოდი, რაში გამომეყენებინა ეს ცოდნა,
როგორ დავხმარებოდი ხალხს ამ ცოდნის წყალობით!“
„დიდი ხნის წინ, მოგვიანებით, სულ ახლახან“ – დროსთან ასეთი დამოკიდებულება იმის ნიშანია, რომ, როგორც ავტორიც წერს: დროში ყველაფერი გათვლადია: ის, რაც იყო, ისევ არის და კიდევ იქნება. მთავარია, ადამიანმა დაინახოს და აღმოაჩინოს კანონზომიერებები და მერე „გათვლა“ ადვილია… თითქოს ყველაფერი დაპროგრამებულია, თითქოს დედამიწა უკვე დაწერილი პროგრამით მოქმედებს და ყველანი მატრიცაში ვართ… მაგრამ არის „ვიღაც“ ჩვენში, ვინც მატრიცას გარედანაც უყურებს და ამიტომ ამბობს პიესის პერსონაჟი:
არასდროს ვიცოდი, რაში გამომეყენებინა ეს ცოდნა,
როგორ დავხმარებოდი ხალხს ამ ცოდნის წყალობით!
ამის მთქმელი მატრიცის გარეთაა, მცოდნე ადამიანია, რომელმაც გააღწია გარეთ, დაძლია ბრმა ბედისწერის მიზიდულობა და თანაგრძნობითა და დახმარების წყურვილით შეპყრობილი ფიქრობს, როგორ დაეხმაროს ადამიანებს.
თქვენ როგორ ფიქრობთ, მკითხველებო, უნდათ ადამიანებს „გადარჩენა“? ან იცის ადამიანმა, რომ „გადასარჩენია“ და კიდევ მთავარი შეკითხვა: რა არის „გადარჩენა“?
….
სპოილერები რომ ძალიან არ გავამრავლო, დაველოდოთ ამ პიესის გამოცემასაც და სცენაზე დადგმასაც…
მე კი, როგორც მჩვევია, ამ ტექსტიდან ჩემს „სიუჟეტს“ შევქმნი და ამ ფრაგმენტით დავასრულებ:
მოსახდენი მოხდა! და დარჩა ჩემშიო დენ სურვილი
და ძაფები (მყესები)უდიდესი სიყვარულისა,
რომელიც ყოველზე ციურ მატარებელს ამოძრავებს,
იმ სიყვარულის ძალით, რომელიც მზისა და ვარსკვლავების სვლასაც კი აჩერებს….
გერტ რობერტ გრუნერტის შესახებ:
(დაიბადა 1959 წელს გერმანიაში, კოლნში), გერმანელი ლირიკოსი, დრამატურგი, ლიტერატორი და მეცნიერი.
გამოქვეყნებული წიგნები:
- „დათოვლილი მწვერვალი“ (ლექსები და მათი ინტერპრეტაციები), 2013;
- „ჟანგი“(ლექსები და მათი ინტერპრეტაციები), 2012;
- „ნაფეხურები“(ლექსები და მათი ინტერპრეტაციები), 2011;
- „ნოსტრადამუსი“, პიესა, 2012;
- 1990 წლიდან წერს ლიბრეტოებს გერმანელი კომპოზიტორის, დიტერ შონბახის (1931-2012) ოპერებისა და მუსიკალური ნაწარმოებებისათვის;
- მისი ნაწარმოებები შესულია სხვადასხვა ანთოლოგიაში. მათ შორის კრებულში: „დაკავშირებული შვიდი“, 2017;
- „ქართული პოეზიის ანთოლოგია გერმანულ ენაზე – „გული მიმიწევს კავკასიისკენ“, მთარგმნელი და თანაგამომცემელი, გამომცემლობა Pop Verlag, Ludwigsburg, 2015.
გერტ რობერტ გრიუნერტის წიგნები ამაზონზე:
გერტ რობერტ გრიუნერტი რაინლანდ-ერფტის ავტორთა საზოგადოების ვებგვერდზე:
https://www.autorenkreis-rhein-erft.de/gerd-gruenert/index.php
