ამბავი იმაზე, როგორ ამოვიდა მცენარე, აყვავდა, დამწიფდა, თესლი უკან, მიწაში ჩააბნია. მერე მეორე წელსაც იგივე, მერე მესამე წელსაც, მერე კი თანდათან თესლი ისე ღრმად ჩავიდა მიწის სიღრმეში, ამოსვლა სულ უფრო და უფრო გაუჭირდა, მზის სხივი სულ უფრო ნაკლებად სწვდებოდა. მერე ისევ მოვიდა მთესველი, ბელტი ამოაბრუნა, სულ სათითაოდ ამოკენკა მარცვლები, შეაგროვა და ახალდახნულ, სურნელოვან მიწას ხელახლა გადააპნია. ჰოდა, ამ ამბის გაგრძელებად იგავის ის, მთავარი ვერსია იგულვეთ, როცა ზოგიერთი მარცვალი გაღვივდა, ზოგიც კიდევ ჩაიკარგა…
სიტყვების მაძიებელი სოფელ თორელიდან
„ოცი წელია რომ ძველ სიტყვებს ვაგროვებ, რაც შემორჩენილია. შუაღამესაც რომ ერთი სიტყვა მამაგონდების, ავდგები, დავსწერავ და კიდევ დავსწერავ, არ დამავიწყდეს“- ეს აბოა, აბოლყოსემ აჰმადი, ძველი სიტყვების შემგროვებელი სოფელ თორელიდან, ეს თანდაყოლილი ლექსიკოგრაფიული ინტერესი თანდათან, ასაკის მატებასთან ერთად ყოველდღიურობის შემადგენელი ნაწილი გახდა და წარმოუდგენელი აღმოჩენების საშუალება მისცა.
აბოლყასემ აჰმადი და ენათმეცნიერი ლია ბაკურაძე
რა თქმა უნდა, ყველაფერი ბავშვობაში დაიწყო, დედაენისადმი განსაკუთრებული სიყვარულით. ენა ქართულად აიდგა და პირველი კითხვებიც ქართულად დასვა. საიდან იწყება მეხსიერება? იქნებ ბებიის ნათქვამი უცნობი მოსაფერებელი სიტყვებით, ჩემო„სიყრმის მზიმევ“ , ჩემო გულის ბოძო! –ეტყოდა ბებია, გვიან გააშინაარსა პატარა ბიჭმა, რომ სიყრმის მზეს ეძახდა გამზრდელი ბებია.
ენა დედამ ასწავლა, ქართულიც დედამ შეაყვარა და სიტყვის ფასიც დედისგან გაიგო.დღემდე ზოგიერთი სიტყვის მნიშვნელობას დედასთან ამოწმებს, დედა სიტყვების საბადოა, დედაენაა.
ბავშვობიდან განსაკუთრებით ცდილობდა მოხუცებთან ესაუბრა, მათი ქართული მოესმინა, მათი ცხოვრების ამბები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც „გული ასტკივდებოდა“- ვინა ვართ, საიდან მოვედითო.
ჰოდა, სწორედ ამ კითხვას მოჰყვა მისი ცხოვრების მთავარი პასუხი და ამბავი ფერეიდანზე, სოფელ თორელზე და ერთ კაცზე, რომელიც აგერ უკვე ოცი წელია თავის თუ სხვა ქართულ სოფლებში სიტყვებს აგროვებს,გამოთქმებს, ლექსებს, ანდაზებს, ეძებს, ახარისხებს და იწერს.
ფერეიდნული დიალექტის ლექსიკონის შექმნის იდეაც აწვალებს, ფიქრობს, რომ ეს მისი ცხოვრების მთავარი საქმეა და თუ თავად ვერ მოასწრო, შვილებს დაუტოვებს ანდერძად.
აბო ფერეიდანში ჩასული ქართველების უცვლელი მასპინძელია, ვინ არ ყოფილა მასთან, ვისთვის არ გაუღია საკუთარი სახლის კარი, ვინ არ წაუყვანია სიტყვების საძებრად თუ დიალექტის ჩასაწერად.
სიტყვების ძიება გადამდებია. აბოს აქვს თვისება, რომ თავისი ლექსიკოგრაფიული სიყვარული სხვებსაც გადასდოს და ენა იქაც გამოაღვიძოს, სადაც მიძინებული და დავიწყებულია. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი მაინც რაღაცნაირი, თანდაყოლილი ენობრივი ალღოა, რომელიც უკვე შეცვლილ ტოპონიმებსა თუ სხვა გეოგრაფიულ სახელებში, მცენარეების დასახელებებში უძველეს ქართულ სიტყვებს აღმოაჩენინებს.
თორელ-ბოინის რაიონი, ფერეიდანი
მის წიგნაკში, დაუზარელი მუშაკის, სიტყვების აღმნუსხველის გამრჯე ხელი რომ ატყვია, რა სიტყვას აღარ იპოვით, ისევე, როგორც საქართველოს თვალუწვდენელ მინდვრებზე ნახავთ მცენარეთა წარმოუდგენელ მრავალფეროვნებას:
„ეკალიარი,
პიტნა,
საცხრიპი,
ყანყალი,
ჩანჩხარა,
კონჩხილა,
გელისპიტნა,
ვირისპიტნა,
თაგვისქერა,
მელისკუდა,
ქუდუნა,
კონა,
ზიანა,
ზიბტკილა,
ფამფარა
კლერტი
ჟაველა,
თივა,
წიწმაწი.“
ერთხელ ისტორიულ სამშობლოში წერილიც გამოუგზავნია:
„საქართველო, შენ ხარ ჩემი სამშობლო, მე ვარ შენი დაკარგულ შვილი. საქართველო, შენ ორ ზღუას შუა ხარ, ფერეიდანი ხიდია ორი ქვეყნის შუა, საქართველო, შენ დიდ ზღვა ხარ, ფერეიდანი არის შენი გულის წყარო.“
ყველაზე მთავარი ის არის, რომ აბო ცდილობს ქართული ენისადმი ინტერესი და სიყვარული მომავალი თაობის გულში ჩანერგოს, ისევე, როგორც მის მახსოვრობაში აღბეჭდა დედამ ტკბილზე ტკბილი ქართული სიტყვები:
თოûლიგაწყალებული. გაზაფხული დახატული, ყვავილი გამწონებული. წყარო სავსე წყალი, კოკა გატეხული. დედა, ენდეპური, კიდობანი ცარიალი. კარი დაკლეტული, კლიტე დაკარგული. ცომი მოზელული, თონე ანთებული. პური და მარილი, გილოცავ ახალი წელი. სახლი გათეთრებული, პატრონი გახარებული, მადლობა ღმერთი. ჩემ დედა-ენა ქართული”.
თორელ-ბოინის რაიონი, ფერეიდანი
ჰოდა, ყოველდღიურად ახალ-ახალ სიტყვებს ასწავლის თავის თუ სხვის შვილებს, ეს ახალი ფერეიდნული ტრადიციაა.ასე გრძელდება მარადიული ამბავი ერთი კაცისა, ფერეიდნის სოფელ თორელიდან, რომელიც ადრეული ბავშვობიდან აგროვებდა ქართულ სიტყვებს, როგორც ყველაზე ძვირფას ქვებს თავისი წიგნაკის საგანძურში.
