უმბერტოს საფლავს ვეძებდი

ქუთაისიდან მილანისკენ ოთხსაათიანი ფრენის განმავლობაში, ორი რამ არ მაძლევდა მოსვენებას: ჩემ უკან მჯდომი მამაკაცის გამაყრუებელი ხვრინვა და ჩემ გვერდით მჯდომი ქალი, რომელიც მალპენსას აეროპორტში დაშვებადე ტელეფონში „2048“-ს თამაშობდა და ერთხელაც ვერ ასცდა 256-ს.

ისე მოხდა, რომ ჩემს თანამგზავრებს – ნინიას, ტუკის და ნინოს თვითმფრინავის ბორტის წინა ნაწილში გამოუნახეს ადგილები, მე კი – ბედისა თუ რეგისტრატორის უკუღმართობით უკან მომიწია ჯდომა. მიუხედავად იმისა, რომ ნახსენებ გარემოებათა გამო ოთხ საათს სავარძელში გაუნძრევლად ყოფნა, თავისი სისასტიკით ესპანური ინკვიზიციის დაკითხვაზე უარესი იყო, ფრენის განმავლობაში არც ფეხზე წამოვმდგარვარ და არც მიწის თხილი ან სასმელი მომითხოვია გულის გადასაყოლებლად. სიმართლე რომ ითქვას, იტალიელ სულიკოზე ვფიქრობდი, რომლის საფლავიც მილანში უნდა მეპოვა.

გაფრენამდე ხათუნა ცხადაძეს, უმბერტო ეკოს მთარგმნელს მივწერე და მწერლის საფლავის ადგილი ვკითხე. „კრემაცია მილანში გაუკეთეს, ცერემონიალიც აქ იყო“ – მითხრა მან და ალილუია აღმომხდა მე, რადგანაც გეზი სწორედ მილანისკენ მეჭირა – „მაგრამ ზუსტი ადგილის შესახებ ინფორმაცია არ არის, წერენ, რომ ფერფლი ოჯახს გადაეცა“ – დააყოლა მან. ეს ამბავი დამიდასტურა იტალიაში ნასტუდენტარმა ომარ წოწორიამაც, რომლისაც აღარ მომერიდა და ინტერნეტში ვაყვინთავე ამ საკითხის გამოსაძიებლად. როცა ომარისგანაც იგივე პასუხი მივიღე, მხოლოდ იმის იმედიღა ჩავიდე გულში, რომ მილანის ქუჩებში სეირნობისას, სადმე, შემთხვევით წავაწყდებოდი იმ სულმნათი კაცის საფლავს და მისი წიგნების მადლობას გადავუხდიდი.

მილანი – პადოვა – ვენეცია – მილანი

…თუ პადუა. ზუსტად ვერ გეტყვით ქართულად როგორ გამოითქმის. იტალიელები პადოვას ეძახიან და ამას ისე აკეთებენ, თითქოს მათი ვალი გმართებდეთ. აი, დაახლოებით ისე, მოუსვენარ ბავშვს დამშვიდებისკენ რომ მოუწოდებ. პადოვა ცნობილია გალილეო გალილეის ობსერვატორიით, ბოტანიკური ბაღით, კბილებივით ჩაწიკწიკებული კოხტა სახლებით, ერთერთ მათგანში მცხოვრები ნინო კიკნაძის ბიძის არაჩვეულებრივი ოჯახით და ევროპაში ყველაზე დიდი მოედნით, რომლის გარშემოც მოკვდავ იტალიელებს უკვდავი იტალიელების ძეგლები დაუდგამთ. ასევე, პადოვა ცნობილია ჯიბის ქურდებით. სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ ჩვენ პირველად სწორედ ისინი გავიცანით…

რკინიგზის სადგურიდან გამოსულებმა, როცა ტრამვაიში ვაპირებდით ასვლას, აღმოვაჩინეთ, რომ ტუკის ჩანთა გახსნილია, საფულე კი – არ ჩანს. სადგურის პოლიციაში გავცვივდით. განყოფილებაში მყოფი პოლიციელებიდან საყველპურო ინგლისური მხოლოდ ერთმა, ახალგაზრდა კარაბინიერმა იცოდა. ჩვენი გასაუბრება ქართულ მოტივებზე რომ გადმოვიყვანოთ, დაახლოებით ასეთი იქნება:

• საფულე ამომაცალეს.
• საფულე?
• კი.
• შიგნით ნაღდი ფული იდო?
• 800 ევრო და საკრედიტო ბარათები.
• ეუფ.
• რა ვქნათ?
• ვერაფერს ვიზამთ.
• კამერები?
• მანდ არ არის კამერები.

ტუკი ისე უყურებს შუახნის კარაბინიერს, ვხვდები, რომ მისი მოკვდინების რამდენიმე ვარიანტს ალაგებს გონებაში და ვშიშობ, ყველა მათგანს განსაკუთრებული სისასტიკით ჩადენილი მკვლელობის მუხლი მიესადაგება. ამიტომაც ვცდილობ საუბარს გამოვარიდო.

• ფოტოების ბაზა არ გაქვთ? იქნებ ქურდი ამოვიცნოთ.

ახალგაზრდა პოლიციელს ეცინება და მის სიცილზე ვხვდები, რომ პადოვას რკინიგზის სადგურში ჯიბის ქურდების რაოდენობა საურონის ორკების არმიას საგრძნობლად აღემატება და შესახედათაც, ნახსენები ორკების მსგავსად, ერთმანეთს ჰგვანან.

• არა – ამბობს ღიმილით.

ეს მინიშნებაა იმაზე, რომ ჩვენი წასვლის დროა. კართან მისულებს ზურგსუკან გვეწევა ხმა:

• თუ საფულე ვიპოვეთ, დაგიკავშირდებით.
• როგორ დაგვიკავშირდებით? ტელეფონი რომ არ იცით?
• მართალია! – პოლიციელი საკუთარ შეცდომას ხვდება, ქაღალდის ნაგლეჯს მაგიდაზე აცურებს და თითით გვანიშნებს, აქ დაწერეთო.

რამდენიმე წამში, როდესაც განყოფილებიდან გავალთ, ერთმანეთს შევპირდებით, რომ ვიღაც ოხერი ჯიბგირის გამო მოგზაურობას არ ჩავიშხამებთ და ვიფიქრებთ, რომ ეს ფული არც გვქონია. თუმცა, რამდენიმე დღის შემდეგ, როცა თითქმის მშივრები აღმოვჩნდებით მილანის შემოგარენის შავ-თეთრ უბანში და უჭმელები ვილასლასებთ, მივხვდებით, რომ 800 ევრო ძალიან წაგვადგებოდა. მანამდე კი პადუა, ვენეცია და მილანია, სადაც უმბერტოს საფლავი უნდა ვეძებო. პადუადან ვენეციამდე მატარებლით სულ ნახევარი საათის გზაა. კიკნას ბიძამ გაგვაფრთხილა, ადგილობრივებისთვის სხვა მატარებელი დადის, თითქმის იმავე დროში ჩავა და ბილეთი ნახევარი ფასი ღირსო. ვაგონში ასულებმა კუთხეში მჯდომი საშუალო ასაკის კაცი შევნიშნეთ. ფანჯარაში იყურებოდა და კანფეტს აკნატუნებდა. საფულესთან  დაკავშირებული დავიდარაბიდან დრო იყო გასული, ამიტომაც ამ ამბავს სევდანარევი იუმორით ვაცოცხლებდით ხოლმე.

• ამან ხო არ ამოგაცალა? – ვეუბნები ტუკის.
• უეჭველად.
• ეს უნდა იყოს პადოველი ჯიბგირების მეთაური – ხმამაღლა ვლაპარაკობთ, რადგანაც ვაგონში ჩვენი და ამ კაცის გარდა არავინაა – ნახე, ყელზე რა ბოზური შრამი აქვს. სერჯიო უნდა ერქვას. არა, უფრო თესლი სახელი ექნება – ჯეპი ან რამე.

ცოტა ხანში ვხვდებით, რომ ჯიბგირის ლეგენდის შესაქმნელად ლიტერატურული ოსტატობა არ გვყოფნის და დროულად ვამუხრუჭებთ. ამ დროს უცნობი კაცი გვიახლოვდება, კოწახურის კანფეტით სავსე მუჭს გვიწვდის და გვეუბნება:

• გამარჯობა, ქართველებო!
• გაგიმარჯოთ – ერთდოულად ვპასუხობთ ჩვენ და ვხვდებით, რა ტყუილად შემოგველანძღა ეს უცხო მიწაზე გადმოხვეწილი ჩვენიანი. ან იქნებ ტყუილადაც არა, ვინ იცის, იქნებ სწორედ მაგან აგვწაპნა 800 ევრო და ბარათიდან განაღდებული 250-იც ზედ დააყოლა.
• ცოტა არ იყოს გვშია, ამიტომაც კოწახურზე უარს არ ვამბობთ და ცოტა ხანში კნატუნის ხმა მთელ ვაგონს მოიცავს.

„თავს და ჯიბეებს გაუფრთხილდით“ – გვითხრა დამშვიდობებისას – „ამ ქვეყანაში ორივე დაგჭირდებათ“. შექმნილ უხერხულობაზე ფიქრმა იქამდე გასტანა, სანამ ის იმ შთაბეჭდილებამ არ გადაფარა, რომელიც რკინიგზის სადგურიდან გამოსულებს არხში არხეინად მოლივლივე შავმა გონდოლებმა შეგვიქმნა. უშველებელ ტერიტორიაზე ქიმიური ნაწილაკებივით მოფუსფუსე ყველა ტურისტი თავისი ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას ცდილობდა – გონდოლიერებს ევაჭრებოდნენ, ტურისტულ ჯიხურებში იტალიურ ქუდებს ირგებდნენ, რომლებშიც, ერთი შეხედვით, ყველა სასაცილოდ გამოიყურებოდა, ინგლისურის არმცოდნე იტალიელებს ინგლისურად სთხოვდნენ გზის გაგნებაში დახმარებას და ცდილობდნენ ამ ყველაფრის ერთმანეთში აღრეული სურნელი ერთბაშად და ღრმად ჩაეშვათ ფილტვებში.

გონდოლა ზედმეტად ბანალურად მივიჩნიეთ, ფეხით გავლა ვამჯობინეთ და არც შევმცდარვართ. თუ გინდა წარმოიდგინო, რას იგრძნობდი ეკოს მიერ შექმნილ ბიბლიოთეკა-ლაბირინთში მოხვედრისას,  ვენეციის უვიწროეს, თუგინდ სავსე და თუგინდ ცარიელ ქუჩებში უნდა იხეტიალო. ეს ბიბლიოთეკაა – ქვის ბიბლიოთეკა, რომლის დაძველებული ჭერიდან წყალი ჩამოდის და შემდეგ თავის გზას პოულობს. ქუჩიდან ქუჩამდე პატარ-პატარა სასწაულები გხვდება ხან ულამაზესი კარ-ფანჯრის, ხან ხავსმოდებულ ჯებირთან ეულად მოტივტივე ნავის, ზოგჯერ ჩიხებს შორის ჩაკარგული ულამაზესი კათედრალების, ზოგჯერ კიდევ უბრალო კაფეს სახით, რომელშიც ყლუპი ესპრესოს დალევა ახალ ენერგიას გიხსნის. ზოგიერთ ქუჩაზე, ხის კუბოკრული ვიტრაჟებიდან ნამდვილი „ვარდის სახელი“ იღვრება. ყვითელი, თბილი სინათლით განათებული ოთახის თაროებზე ძველი ხელნაწერები, გახუნებულ ქაღალდებზე შავი ფანქრით დახატული გამოსახულებები და უცნაური, ერთი შეხედვით გამოუსადეგარი ნივთები აწყვია. კათედრალებში კათოლიკური ესთეტიკა და ბიბლია თითქოს კედლებიდან იღვენთება. საოცარია ქრისტეს ჯვრიდან გარდამოხსნის მონუმენტი, რომელიც ალალბედად აღმოჩენილ ტაძარში ვნახე. ამ ქანდაკების ქვეშ დგომისას თითქოს უხერხულობა გიპყრობს და იძულებული ხდები ქანდაკების პერსონაჟებს ხელი შეაშველო – თითქოს სადაცაა ქრისტეს ცხედარს ჩამოგაწვდიან. ცხედარს, რომელსაც თითოეული კუნთი თუ ნაჩხაპნი ეტყობა და ძეს ღვთისას ადამიანურ სახეს აძლევს.

ვენეცია ჩვენთვის განსაკუთრებული სანახაობაა, მაგრამ ვენეციისთვის ჩვენ ჩვეულებრივი ტურისტები ვართ, ის ჩვენთვის დროს ვერ გააჩერებს – მატარებელს უნდა მივუსწროთ. Google map -ი ფასდაუდებელ სამსახურს გვიწევს – მის მიერ დადგენილი მარშრუტის მიხედვით, მის მიერვე გამოანგარიშებულ დროში, წამი წამში სიზუსტით, უკვე მატარებელში ვსხედვართ და ჩემი ტვინი ნანახის გონების ფსკერზე დაარქივებას იწყებს.

მილანი დიდი სავაჭრო ცენტრია, თუმცა სავაჭრო ცენტრებს შორისაც ხომ არის განსხვავება – დუომოს კათედრალის მიმდებარედ მდგომი ცენტრი ხელოვნების ნიმუშია. თაღოვან შენობაში შესვლისთანავე, უზარმაზარი მასშტაბების დანახვისას, თვალწინ დამიდგა კადრი მულტფილმიდან „ურჩხული და მზეთუნახავი“, როცა ბელი პირველად შედის ბიბლიოთეკაში. რაც შეეხება დუომოს: ადამიანების უცნაურ მისწრაფებებს შორის ისიცაა, რომ ზოგიერთს გაურკვეული ნივთების შეჭმის მოთხოვნილება აქვთ: საშლელის, ბათქაშის, მიწის, საპნის, უმი ცომის. დუომოს  კედლებზე გამოსახული ჩუქურთმებისა და ქანდაკებების დანახვისას სურვილი გიჩნდება თითოეულ დეტალს შეეხო ხელით და ენის შეხებით გაიგო, როგორი გემო აქვს მას. თუმცა მილანში, მთავარ სანახაობებზე მეტად მე ერთი, მნიშვნელობით და მასშტაბებით მათზე ბევრად უფრო მოკრძალებული ადგილი მომეწონა, სადაც ტუკიმ წაგვიყვანა. ესაა პატარა კაფე თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმის, Fondazione Prada-ს გვერდით, რომელიც ვეს ანდერსონის ფილმების მხატვრობისა და სტილის მიხედვითაა მოწყობილი. იქ მისულები იფიქრებთ, რომ სასტუმრო „გრანდ ბუდაპეშტში“ მოხვდით, სადაც ცოტა ხნის წინ მისიუ გიუსტავმა ისაუზმა და ხნიერ ქალებთან საარშიყოდ გაემართა.

მილანში, ყავის სმის დროს, გუმანმა მიკარნახა, ამას უეჭველად ეცოდინება-მეთქი და მიმტანს ვკითხე:

• ხომ არ იცით, უმბერტო ეკოს საფლავი სად არის?

შუახნის მამაკაცს, რომელსაც უყურადღებოდ გაპარსვის გამო ნიკაპზე წვერის მოზრდილი კუნძული შერჩენოდა, სახე ჯერ გაუნათდა, შემდეგ კი მოეღუშა.

• არსად. ის დაწვეს და… – თავისი კოჭლი ინგლისურით ვეღარ ამოთქვა კრემაცია ჩაუტარესო და ჟესტების ენით მიმანიშნა ურნაზე, რომელშიც ფერფლს ათავსებენ.
• მეგონა სასაფლაოზე იქნებოდა.
• სასაფლაოზე ჩვეულებრივი ხალხია მისტერ – ღიმილით მითხრა და შეკვეთა დამიზუსტა.

უამინდობის გამო, ფრენა 33 საათით გადაიდო. ავიაკომპანიამ უხალისოდ გადაგვიყვანა მილანთან ახლოს, შავ-თეთრ მიდამოებში მდგომ სასტუმროში, რომელსაც ირგვლივ გოლფის მოედნები აკრავდა. ვერ გამერკვია, ასეთი ფერები რომელ ფილმს უფრო მაგონებდა – „პლეზენტვილს“ თუ „ნებრასკას“. რადგანაც მთელი ფული მოგზაურობისას გამოვხარჯეთ (ნაწილი კი მოგვპარეს), ავიაკომპანიის მიერ ნაკისრ სადილს ისევე ველოდით, როგორც აცქმუტებული ძაღლები პატრონის ხელში დანახული კონსერვის ქილის გახსნას. აღმოჩნდა, რომ ფრანგული გვინეის მკაცრი რეჟიმის კოლონიის კარცერში უფრო ხელგაშლილად კვებავდნენ პატიმრებს, ვიდრე ჩვენ. ამის გამო, უკანასკნელი ევროცენტები ამოვფხიკეთ და სუპერმარკეტში ნაყიდი პურითა და „ნუტელათი“ გადავაგორეთ დღე. მომდევნო ღამით უკვე ზეცაში ვიყავით გამოკიდებულები. თვითმფრინავი თითქოს არ მოძრაობდა, უბრალოდ უძრავად ეკიდა ძაფზე. ჩემ გვერდით მჯდომი, გამოხატული ნევროზის მქონე ქალი რამდენიმე წუთში ერთხელ ისინჯავდა პულსს.

• ცუდად ხომ არ ხართ? – ვკითხე.
• არა შვილო, აღელვებული ვარ.

მიზეზს არ ჩავძიებივარ, ვიფიქრე  უადგილოდ არ გამომივიდეს-მეთქი.

• შვიდი წელია საქართველოში არ ვყოფილვარ – თავად განაახლა საუბარი – ახლა ვბრუნდები, პირველად ვნახავ შვილიშვილს და გული მაქვს აჩქარებული.

ჩვენ ვისხედით და ვუყვებოდით ერთმანეთს ხან ამ მთისას, ხან იმ ბარისას, თვითმფრინავი კი, სინამდვილეში ელვის სისწრაფით ჭრიდა ჰაერს საქართველოსკენ და თან მიჰყავდა ქალი, რომელიც ოჯახთან შეხვედრის მოლოდინის გამო, გულს ვეღარ იმშვიდებდა. მაშინ ილუმინატორში გავიხედე და მივხვდი, რომ ამ რკინის კოლოფს იმ მომენტში ყველა ძრავი რომ გაფუჭებოდა, უკლებლივ ყველა მოწყობილობას რომ ერთბაშად ეთქვა უარი მუშაობაზე, მხოლოდ ამ ქალის გულისცემაც ჩაგვაფრენდა საქართველომდე.