საქართველოში ხშირად მოისმენთ, ჩემი აზრით, ყოვლად აბსურდულ და მარგინალურ მოსაზრებას იმასთან დაკავშირებით, რომ თითქოს „ყველა ტრადიცია ბოლომდე უნდა დავიცვათ და შევინარჩუნოთ“ და „ყველაფერი ძველი კარგი და მისაღებია“. ეს არამხოლოდ მარგინალური შეხედულებაა, არამედ მკვეთრად უპირისპირდება ყოველგვარ პროგრესულს და მეტიც – უპირისპირდება ადამიანურ ლოგიკას.
მაგალითად, დაახლოებით 150 წლის წინ, (ისტორიისათვის კი 150 წელი მოგეხსენებათ ძალზედ მცირე შუალედია) საქართველოს ერთ-ერთ კუთხეში – თუშეთში არსებობდა, ჩემი აზრით, საშინელი ტრადიცია, რომლის მიხედვითაც ფეხმძიმე ქალი უწმინდურად ითვლებოდა და ორსულ ქალებს სოფლის განაპირას მდებარე ბოსლებში ამწყვდევდნენ, აძლევდნენ მხოლოდ საჭმელს და წყალს, და თუ ქალი მშობიარობას გადაურჩებოდა – მხოლოდ მაშინ მიჰყავდათ იგი სახლში ახალშობლითან ერთად. თუ ქალი საკუთარი ძალებით ვერ შეძლებდა ბავშვის გაჩენას და ვერ გადარჩებოდა – თვლიდნენ, რომ ეს ღვთის ნება იყო.
ისმის შეკითხვა – უნდა შენარჩუნებულიყო ეს რიტუალური ტრადიცია და ამ ქვეყნის მოქალაქეებს, განსაკუთრებით კი თუშებს, სჭირდებოდათ თუ არა მსგავსი მიდგომა ტრადიციების ჯიუტად დასაცავად? პასუხი რასაკვირველია ცალსახაა – მავნე ტრადიციები აუცილებლად უნდა დავივიწყოთ და ეს დავიწყება უნდა იყოს სამუდამო, ყოველგვარი რეკრეაციის იმედის გარეშე!
ქართული სუფრისათვის, ლამაზი სადღეგრძელოების გარდა, კარგა გვარიანი ჩხუბებიცაა დამახასიათებელი. გამოთქმაცაა ასეთი – „ოცკაციან სუფრაზე ჩხუბი გარდუვალიაო”; ან კიდევ: „ცუდი ქორწილი იყო, ჩხუბი არ ყოფილაო”. ჩხუბი და აყალმაყალი – ისეთი ფენომენია, რომ ზოგიერთის თვალში თავის ლაზათს ანიჭებს ქართულ სუფრას. არადა, ვითომ მართლაც არის ამ ფენომენში რაიმე ისეთი, ლამაზი და განსაკუთრებული?
ქართველები მუდამ ვამაყობთ იმით, რომ ჩვენში წასულებს ყოველთვის პატივს სცემენ და საქართველოში ადამიანები არ კვდებიან, ისინი მხოლოდ გარდაიცვლებიან, ანუ სახეს იცვლიან.
ჩვენს ქვეყანაში ქელეხისა და ქორწილის სუფრებიც განსაკუთრებული ვიცით, დაწყებული სადღეგრძელოებითა და დამთავრებული მილოცვა-შესანდობრების მახვილსიტყვაობით. მაგრამ თუკი ქართულ სუფრასთან, სადაც 10 კაცზე მეტი ზის, ჩხუბი ყოველ წუთშია მოსალოდნელი და ბევრი ისე შეეჩვია ამას, რომ აღარც კი მოსწონთ ისეთი სუფრები, სადაც ყველაფერი მშვიდად, ე.ი. მოსაწყენად მთავრდება.
ერთი ძველი ლეგენდა ძალიან ზუსტად და სანიმუშოდ მოგვითხრობს სუფრაზე ჩხუბის ქართული ფენომენის შესახებ. ლომისის ხატობის დღეობაზე მოხუცმა მამამ თავისი ორი ვაჟიშვილი გააგზავნა და თან დაარიგა: წადით და ისე არ დაბრუნდეთ, რომ არ იჩხუბოთ, ლომისობას ჩხუბის გარეშე ფასი არა აქვსო. შვილები, როგორც ჩანს, ძაან მშვიდობის მოყვარე ადამიანები იყვნენ და ხატობაზე გაწევ-გამოწევას ქეიფი და სიმღერა არჩიეს. როდესაც ძმები სახლში დაბრუნდნენ, მამამ პირველი რაც ჰკითხა ის იყო, დღეობაზე თუ იჩხუბეთო? და როდესაც შვილებისაგან უარყოფითი პასუხი მიიღო, ძალიან გაბრაზდა და ასეთი რაღაც მოიფიქრა. ჭერიდან ჩამოხსნა ხის სადღვებელა, რაშიც ქალები კარაქს აყენებენ, ჩამოიკიდა ზურგზე და სოფელში გავიდა. მთაში ძალიან დიდ სირცხვილად ითვლება, თუკი კაცი ქალის ხელსაქმეს აკეთებს. როდესაც თანასოფლელებმა სადღვებელაჩამოკიდებული კაცი დაინახეს, დაცინვა და ქვების სროლა დაუწყეს, რაც, რასაკვირველია, ვერ მოითმინეს ამ კაცის შვილებმა და მამის შეურაცხმყოფლებს დიდი ჩხუბი გაუმართეს. მამასაც სწორედ ეს უნდოდა და საბოლოოდ მაინც აისრულა საწადელი, მისმა შვილებმა დღეობაზე მაინც იჩხუბეს!
ამ ერთი ლეგენდასავით ამბიდანაც ჩანს სუფრა და ჩხუბი თუ როგორი განუყოფელი ცნებებია მავანთათვის. ხოლო როდესაც ადამიანს ჩხუბი უნდა, მიზეზს რა გამოულევს? და გვჭირდება ასეთი ტრადიციები, თუკი ამას ტრადიცია ჰქვია?…
ამას წინათ, ერთი მეტად საინტერესო მულტიპლიკაციური ფილმი ვნახე. მასში უფრო მეტად, არასაჭირო რიტუალებია დაგმობილი, ვიდრე ზოგადად მავნე ტრადიციების კულტურა. მულტფილმის გმირი, ცოტა ჭკუამხიარული მავნებელი მღრღნელი ოცნებობს ისეთ ხის სახლზე, რომელსაც ძირფესვიანად გემრიელად გამოხრავს და დანაყრდება, მაგრამ მას ამაში ხელს საკუთარი უცნაური რიტუალი უშლის, რომელიც სასიცოცხლო დროს აკარგვინებს და როდესაც მიზნის მიღწევამდე ცოტა უკლია, ხან კონკურენტების და ხან საკუთარი გულჩვილობისა თუ ინერტულობის მსხვერპლი ხდება მანამდე, სანამ თავად არ გაზრდის ხეს, და ამ ხის მასალისგან არ შეძლებს საოცნებო სახლის აშენებას და მის გემრიელად შეხრამუნებას.
მულტფილმის მორალის მიხედვით, ჩვენ ნათლად ვხედავთ, რომ საწადელის მიღწევის უებარი და უტყუარი გზა შრომაა და არავის ეგების სხვათა იმედად, ანდა გამართლებაზე ოცნებით ცხოვრება. ხოლო ის აბსურდული ტრადიციები და რიტუალები, რომლებიც მიზნის მიღწევასა და პროგრესში გვიშლის ხელს, აუცილებლად უნდა დავივიწყოთ, რადგან პროგრესის საპირწონე და მიზნის მიღწევის ალტერნატივა, ერთი ან რამდენიმე ინდივიდის სიჯიუტე და ახირება არ უნდა იყოს.
