ფინტი…

გულის ტკენის, გულის დაწყვეტის, იმედების გაცრუების მეშინია… კი არაფერი შემეტყობა, კი არაფერს შევიმჩნევ, მაგრამ გულის ტკენა, გულის დაწყვეტა, იმედების გაცრუება ცუდია.

შეიძლება  ამიტომაც არასდროს მყოლია სახლში შინაური ცხოველი. ყოველთვის მეშინოდა… მეშინოდა, რომ შევეჩვეოდი და შემდეგ გული მეტკინებოდა, დამწყდებოდა, იმედები გამიცრუვდებოდა.  ისე ცხოველები ბავშვობიდან მიყვარდა. თუ სადმე ვინმეს წავასწრებდი, რომ უმწეო ცხოველს უდიერად ექცეოდა, გამოსარჩლებას ვცდილობდი. ერთ დღეს ჩემს სართულზე ფისო შევნიშნე, პატარა და ოთხფერი იყო. ზედა მეზობლებმა მითხრეს, სხვენიდან ჩამოვიდა, ოთხფერია, იყოს, იხტუნაოს აქ, ვის რას დაუშლისო. თვალში მხვდებოდა ხოლმე, არბოდა-ჩარბოდა. ასე გავიდა წელი, ფისო გაიზარდა და დიდ კატად იქცა, მერე კნუტები მოიყვანა. სულ ოთხნი იყვნენ, აქედან ერთი ჟღალი ყველასგან გამოირჩეოდა, რაღაცნაირი მოუსვენარი და ყოჩაღი იყო. ზედა მეზობლებმა  კატა კნუტებით  სადღაც წაიყვანეს, შემდეგ ისევ უკან დააბრუნეს, ოღონდ ამ წასვლა-მოსვლაში სამი სადღაც დაიკარგა და სართულზე მხოლოდ ოთხფერი დედა და „რიჟიკა“ დაბრუნდნენ. იცით, მე ყურადღებას კვლავ არ ვაქცევდი, შეჩვევა არ მინდოდა. ერთხელ… ივლისის მიწურული იდგა, ძალიან ცხელოდა. სახლში დაღლილი და დასიცხული დავბრუნდი. ჩემი სართულის მოპირდაპირე მეზობლის კართან დედა კატა წამოწოლილიყო და „რიჟიკა“ კნუტი ძუძუს წოვდა. ოღონდ, ისეთი ხმები ისმოდა, რომ აშკარად რძე აღარ იყო და კნუტი უბრალოდ თავს იმშვიდებდა, ვითომ წოვდა. ორივე ისეთი გამხდარი იყო… აღარ მახსოვს, როგორ გამოვუტანე წყალი და კისრისტეხით მაღაზიაში გავიქეცი. იმ დღიდან მივხვდი, მახეში გავები… იმ დღიდან ერთი  ზოომაღაზიიდან მეორეში დავდიოდი. ფასებს ვადარებდი ერთმანეთს, თან მაინც სულ გემრიელობებს ვყიდულობდი. გამაფრთხილეს, ხორცი არ გაასინჯო, თორემ „ჩხარუნა“ საკვებს აღარ შეჭამენო. მე მაინც გულმა ვერ გამიძლო… პატარა ბიჭს „ფინტიკოზ დარდიმანდიანცი“ დავარქვი. რომელი დარდიმანდი ეს იყო, მაგრამ სახალისოდ ჟღერდა. ბოლოს, ფინტი გახდა.

ჰოდა, მოხდა ის, რისიც მეშინოდა. მე და ფინტი  ერთმანეთს შევეჩვიეთ. ფინტი დედა კატასთან ერთად ჩემს სართულზე ცხოვრობდა, სხვადასხვა მიზეზების გამო, სახლში ვერ შევიყვანე.

დილით ვიღვიძებდი თუ არა, ფინტისთან გავდიოდი. „მიაუუუ“, მესალმებოდა. დილის გამამხნევებელი მასაჟის შემდეგ, საუზმის დრო დგებოდა. შემდეგ, ნუგბარს ვუტოვებდი, რომ ჩემს დაბრუნებამდე თავი შეექცია. სახლში დაბრუნებულს თავის ენაზე შეძახილებით მხვდებოდა.

• სად იყავი? რატომ დააგვიანე? რა მომიტანე? – მეკითხებოდა.

მეც ისეთ შეკითხვებს უსვამდი, შესაფერისი პასუხი გაეცა.

– აქ ვინ დადის?

– მეეე…

– აქ ვინა ზის?

– მეე…

– ვისა შია?

– მეეე, – მპასუხობდა ფინტი.

იცით როგორი თვალებით მიყურებდა? რაღაცნაირი სუფთა და სიყვარულით სავსე. წარამარა გარეთ გავდიოდი და ვეთამაშებოდი. ათასგვარი თამაში მოვიფიქრეთ, მაგ. „ვერტმფრენობანა“ – მე „ვერტმფერენი“ ვიყავი, ფინტი – მგზავრი. „ვერტმფრენი“ დაიქოქებოდა, დაიქოქებოდა და გარბენის შემდეგ მგზავრს ჰაერში აიტაცებდა  ხოლმე.

– ვაშაა, გავფრინდიით, – ყვიროდა ფინტი. დიახ, რა თქმა უნდა, ამას მე ვყვიროდი, მაგრამ ფინტიც მეთანხმებოდა, რომ ფრენა კარგი იყო. მიწაზე დაშვებულებს აუცილებლად თვალებში უნდა ჩაგვეხედა ერთმანეთისთვის.

– ფინტი თვალებში, თვალებში შევხედოთ… და ფინტიც მიყურებდა, ვარდისფერი ცხვირი ზემოთ ეპრიხებოდა და თეთრ ულვაშებს სასაცილოდ აცმაცუნებდა. კარგი პატრონის ხელში მინდოდა გაშვილება. მეც ვინახულებდი ხოლმე, სასუსნავებს მიუტანდი… ვერავინ ვიპოვე… ვის აღარ ვკითხე, ვთხოვე, მივწერე, ვეხვეწე… ყველამ მომისმინა და ამით დამთავრდა. რაღაც საიტზეც გამოვაქვეყნე და ვიღაცეებმა დარეკეს კიდეც, მაგრამ მათი საუბარი საეჭვოდ მივიჩნიე, ყველა რაღაც მიკიბულ-მოკიბულად საუბრობდა.

დრო გადიოდა, ფინტი იზრდებოდა. ერთი თეთრი კატა გადაეკიდა. ფინტის მამა იყო, სხვენიდან ჩამოდიოდა ხოლმე და ბოლო თვეები ფაქტობრივად ჯოჯოხეთს აწყობდა. ისე ჩხაოდა, ვეფხვი გეგონებოდათ. ფინტის ემუქრებოდა, შუაში მე ვიდექი. ბოლოს იცით, რაღაც კარგი ადგილი გამოჩნდა, ფინტი იქ იქნებოდა, მეც ხშირად ვივლიდი და გაარძელებდა სიცოცხლეს… იცით რა კარგი ფისო იყო? პლუშის სათამაშოს ჰგავდა, ყველაფერი ესმოდა, სმუსნაობა, თამაში, სიცოცხლე  უყვარდა.

მოკლედ, ბოლო დროს თეთრი კატის გამო ფინტიც და მეც მუდმივ სტრესშში ვიყავით.

ზოგადად, სტრესზე ორგანიზმი პასუხობს სიმპათიკურ-ადრენერგული სისტემის მკვეთრი გააქტიურებით. ამ დროს ორგანიზმს დაახლოებით ასეთი ბრძანება აქვს: გაიქეცი ან იბრძოლე! სტრესის საპასუხოდ მიმდინარეობს ჰორმონების მკვეთრი გამოყოფა: ადრენალინის, ნორადრენალინის,  კორტიზონის… ორგანიზმი მზად არის საპასუხოდ. მიმდინარეობს სისხლის მიმოქცევის ცენტრალიზება, სისხლძარღვები ვიწროვდება, რაც ტრავმის შემთხვევაში ორგანიზმს ზედმეტი სისხლის დაკარგვისგან იხსნის. სისხლის შედედების სიჩქარე იზრდება, ადამიანი ტკივილს ნაკლებად შეიგრძნობს, ტკივილის მიმართ რეზისტენტული ხდება. გულის და თავის ტვინის სისხლძარღვები პირიქით ფართოვდება, გული აქტიურად მუშაობს.

ადრენალინი ნეირომედიატორი არ არის, რაც ნიშნავს, რომ ნერვული იმპულსების პირდაპირ გადაცემაში არ მონაწილეობს. ადრენალინი თირკმელზედა ჯირკვლის ტვინოვანი ნივთიერების ძირითადი ჰორმონია. პირველი ჰორმონია, რომელიც 1901 წელს კრისტალური სახით მიიღეს. მოგვიანებით მისი სინთეზურად მიღებაც გახდა შესაძლებელი. ადრენალინის მიღება ამინმჟავა თიროზინისგან ხდება. თიროზინი-დოფა-დოფამინი-ნორადრენალინი-ადრენალინი – ასეთია პროცესის თანმიმდევრობა.

მისი გამოყოფა მატულობს, როცა რამის გვეშინია, ვნერვიულობთ, როდესაც საპასუხო რეაქცია უნდა გვქონდეს. გამოყოფილი ადრენალინი უჯრედის პლაზმურ მემბრანაში არსებულ სპეციფიკურ რეცეპტორებს და მათთან ერთად მემბრანულ ფერმენტ ადენილატციკლაზას ააქტიურებს. ის კი პროტეინკინაზების (ფერმენტების) მთელ წყებას „გამოაფხიზლებს“, შედეგად გლიკოგენის სინთეზის მარეგულირებელ ერთ-ერთ ფერმენტს-გლიკოგენსინთაზას თრგუნავს. იწყება დათრგუნული პროცესის საპირისპირო პროცესი-გლიკოგენის დაშლა. გამოყოფილი გლუკოზა იჟანგება და გზადაგზა სამი მაკროერგული ბმის მქონე  ATP-ს წარმოქმნის. თითოეული ბმის გაწყვეტით 14,7 კჯ ენერგია გამოთავისუფლდება. ერთი მოლეკულა გლუკოზის დაჟანგვა კი 23 მოლეკულა ATP-ს გამოათავისუფლებს.

ეს ყველაფერი გამართლებული მაშინ არის, როცა ადამიანი ვინმესგან გარბის, თავს იცავს ან სულაც თავად მისდევს ვინმეს დასაჭერად. თუმცა, შეიძლება სტრესული მდგომარეობა ქრონიკულად გაგრძელდეს. ადრენალინის გახანგრძლივებული ზემოქმედებისას ძლიერდება ცილის მეტაბოლიზმი, მცირდება კუნთის მასა, ორგანიზმი იფიტება და ინგრევა. სხვათა შორის, იაპონელ სამურაებს სტრესთან ბრძოლის ორიგინალური მეთოდი ჰქონიათ. ალბათ, ამიტომაც არის გამოთქმა – მავანი სამურაივით მშვიდი არისო. ქრონიკულ სტრესთან ბრძოლის მეთოდი კი ძალიან მარტივია,  ადამიანი ზეწარში უნდა გაეხვიოს, ოღონდ ებრიონის პოზაში. ზეწრის კვანძები ვინმე დამხმარემ კარგად უნდა გაკვანძოს და ასე  ოცი წუთი უნდა იწვეს. თუ მეთოდს ხშირად გაიმეორებს, სამურაივით მშვიდი გახდება. ყოველ შემთხვევაში, იაპონელები ასე  ფიქრობენ.

პირველ მარტს, გამთენიისას მოლდოვაში კონფერენციაზე გავფრინდი. ჩამოვიდოდი თუ არა, ფინტიკო იმ ახალ ადგილზე უნდა წაგვეყვანა. მანამდე კი ფინტიკოს საჭმელი დედას დავუტოვე. როცა იქიდან ვრეკავდი, მეუბნებოდა კარგად არისო. სულ ოთხ დღეში ჩამოვედი, მაშინვე ფინტი მოვიკითხე და აღარ დამხვდა. თეთრ კატას ჩემი წასვლის დღეს, პირველ მარტს, დაუმარტოხელებია და  ყელი გამოუჭრია. მეზობლის ბიჭს უნახავს პირველ სართულზე (ჩაიტყუა ეტყობა) სისხლის გუბეში მცურავი ფინტი. თვალები დახუჭული ჰქონია, ძლივს სუნთქავდა თურმე, გვერდზე კი თეთრი კატა ეჯდა, ეტყობა უნდა დარწმუნებულიყო, რომ მოათავა.

საოცარი იცით რა არის?

ეს შუადღეს,  ასე თორმეტის ნახევრიდან პირველ საათამდე მომხდარა. ამ დროს მე თვითმფრინავში ვიჯექი. ვთვლემდი. უცებ გამეღვიძა და თავი ცუდად ვიგრძენი, გულზე ვიღაცამ ხელი მომიჭირა, მომიწურა, მახრჩობდა… ბორტგამცილებელს მოვუხმე და დახმარება ვთხოვე. რაღაც წამალი მომცეს და არ მიშველა, ჟანგბადის ბალონით სუნთქვა დამჭირდა… სალონი გასუსული იყო, ვერ გაიგეს რა ხდებოდა. ოდნავ მოსულიერებულს ტირილი მომინდა, არადა, თითქოს სატირალი არაფერი მქონდა. კარგ კონფერენციაზე, კარგ ხალხთან მივდიოდი. ცრემლი კი თავისით მოდიოდა, ვეღარ ვიკავებდი. ამ დროს თურმე ფინტი სულს ებრძოდა, თვალები დახუჭული ქონდა და ალბათ  მე მიხმობდა.

• ქეთიი, ცუდად ვარ, მიშველეო, მეძახდა.. მეც ცუდად ვიყავი, ვერ ვსუნთქვდი…

ვერ ვუშველე…  ვერ მივეხმარე..

ფინტი… მაპატიე…