ალბათ მეექვსე კლასში ვიქნებოდი, როცა სოფლის ბიბლიოთეკაში ტარიელ ხარხელაურის სადებიუტო კრებული „წყალი საკალმახე“ ვნახე, მანამდე მასზე არაფერი მსმენოდა. გარეკანი მომეწონა, წავიღე სახლში და იმ საღამოსვე დაიწყო შედევრების ამ მომცრო კრებულის და ჩემი მრავალწლიანი ძმაკაცობა, რომელიც დღემდე გრძელდება (ბიბლიოთეკისთვის არ დამიბრუნებია). შემიძლია ვთქვა, რომ ამ წიგნში ვცხოვრობდი, მუდმივად ვკითხულობდი და ყველა ლექსი ზეპირად ვიცოდი (ზოგი დღემდე მახსოვს). მათი მიბაძვით მეც დავიწყე წერა. ასე გრძელდებოდა წლების განმავლობაში.
ბავშვობის საყვარელ წიგნებთან, ზოგადად, განსაკუთრებული დამოკიდებულება გვაქვს და მოზრდილ ასაკში გადაკითხვისას აღმოჩენილ სისუსტეებზე სუბიექტურად ვხუჭავთ თვალს, მაგრამ „წყალი საკალმახეს“ საშეღავათო არაფერი სჭირს, პირიქით – სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ ეს არის ქართულ ენაზე გამოცემული ერთ-ერთი საუკეთესო პოეტური კრებული, დაწერილი სრულიად უჩვეულო ვერსიფიკაციით, პოეტური მეტყველებითა და ტროპებით. ვერსიფიკაციული თვალსაზრისით მკრთალი პარალელის გავლება შეიძლება ადრინდელ პაოლოსთან („ფარშავანგები ქალაქში“, „წითელი ხარი“, „წერილი დედას“ და სხვა.), როცა ლექსი ალაგ-ალაგ ლამის პოლიმეტრული კონვენციისა და შიდა რითმებით გაწყობილი ვერლიბრის ზღვარზეა, მაგრამ თუ პაოლოსთვის ეს ფორმალისტური ძიება იყო, ტარიელ ხარხელაურთან ასეთი ფორმა კონცეპტით არის გამართლებული, მთის მწყემსურ-პასტორალურ გარემოში ქოშინით დაჰყვები ლექსების ლირიკულ სუბიექტ-ობიექტ(ებ)ს, გიწევს მათთან ერთად „მგლის მუხლებით / ბილიკების გადაღუნვა“.
წიგნში შეხვდები ძია ტარიელის კოლეგა-მწყემსების (თვითონაც ხომ მწყემსია) ბრწყინვალე პორტრეტებს, ხედავ, როგორ დააბიჯებენ „უროკვერით ნაბრტყელები“ მხრებით და „მეტრიანი ნაბიჯებით“ თედო, იორამი, თოლიგე, ღვთისავარი, ჩალხია, ჯუღურა, ბესა, ბაღათირი, ავტორთან ერთად შენც გიკვირს „რის ამტანობა აქვთ ამ ღმერთძაღლებს“. კითხულობ: „ო, რა ბრწყინვალე კაცები ხართ…“ ან „არ ვიცი, / რად მიყვარს ამგვარი კაცებით, / ამგვარი ხალხით სიამაყე“. და ხვდები, თუ რატომ გარბოდა შუა სემესტრში უნივერსიტეტის სტუდენტი ტარიელ ხარხელაური თიანეთში, საიდანაც ვახუშტი კოტეტიშვილს ძალით ჩამოჰყავდა ხოლმე.
როცა იცი ძია ტარიელის ტრაგიკულად დაღუპული ვაჟიშვილის (ჩემი სეხნიის) შესახებ, ძნელია მის დაბადებამდე დაწერილი ამ სტრიქონების წაკითხვა:
„შვილი გამეზრდება
ჩემზე ძლიერი,
ჩემზე ამაყი.
კარგს არ დააყრის
მამულის მოშუღარს,
თვალებს აუნთებს
უწმინდეს სანთლებად.
მოკვდება ხნიერი
და ჩასვლა საფლავში
ჩემზე ამაყი“.
მახსოვს, ძია ტარიელს „წყალი საკალმახე“ მივუტანე, მოვუყევი, თუ რა მაკავშირებდა ამ წიგნთან და წარწერის გაკეთება ვთხოვე, დღემდე უემოციოდ ვერ ვკითხულობ ამ წარწერას: „ჩემო ბექა, ამ სახელის გამოთქმა შენმა სიყვარულმა გამიადვილა. მამა-შვილური სიყვარულით“.
ერთხელ, რომელიღაც ლიტერატურული საღამოს დაწყებამდე, მე, ნუკრი ბერეთელი და გიო არაბული ფოიეში ვიდექით და ვსაუბრობდით. უცებ დავინახე ძია ტარიელი, როგორ იდგა და გაღიმებული, ნათელი თვალებით გვიყურებდა, მერე მოვიდა და გვითხრა: ჩემს დროს ერთი თაობის პოეტები ასე ძმურად კი არ ლაპარაკობდნენ, ზურგს უკან ერთმანეთს ლანძღავდნენო. თვითონ ალბათ ამ ჭუჭყს გაერიდა სოფელში.
კიდევ ერთ ამბავს გავიხსენებ: ჩამოსული იყო და ერთხელ, ოპერასთან, თავის სახლში წამიყვანა და ბოლოს გამოცემული თავისი წიგნები მაჩუქა. ნასვამი მოვდიოდი რუსთაველზე, იღლიაში ძია ტარიელის ნაჩუქარი წიგნები მქონდა ამოჩრილი და პირველი ბიჭი ვიყავი ქალაქში.
ამას წინათ, ვირსალაძის ქუჩაზე, პატარა ბიჭმა ჩამიარა სირბილით, ძია ტარიელის სქელი წიგნი ეჭირა. იქნებ ჩემსავით მასაც დააწყებინეს წერა ძია ტარიელის ლექსებმა და სახლში გარბოდა, რომ პირველი ლექსი ფურცელზე გადმოეტანა. გამორიცხული არაფერია.
