სემინარული მუშაობა,  როგორც   სწავლების ხარისხის ამაღლების ეფექტური საშუალება

სემინარი, როგორც საგაკვეთილო საქმიანობის ფორმა, საგანმანათლებლო სისტემის მნიშვნელოვანი კომპონენტია, თუმცა მისი  პრაქტიკული  გამოყენება შედარებით  იშვიათად  ხდება სასკოლო ცხოვრებაში, რაც სემინარული  მუშაობის გარკვეული თავისებურებებით აიხსნება. ძირითადად ესაა მასწავლებლის საკმაოდ მაღალი ჩართულობა და როლი მუშაობის პროცესში. სემინარული მუშაობის სწორად ორგანიზებისათვის მასწავლებელს სჭირდება:

• მოსწავლის შესაძლებლობებისა და შესაფერისი პრობლემური სიტუაციების გამოკვეთა;
• მასალების განზოგადებისთვის და დავალების შესრულებისათვის აუცილებელი ლიტერატურის შერჩევა, მოძიება და გაანალიზება;
• დიალოგის წარმოება მოსწავლეებთან, კონსულტაცია და შუალედური კონტროლი;
• ჯგუფური და ინდივიდუალური სამუშაოს ორგანიზება/ჩატარება.

მიუხედავად მოსამზადებელი სამუშაოს მრავალფეროვანი ეტაპისა, სემინარული მუშაობა მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა კვლევითი და შემოქმედებითი უნარების განვითრებისთვის.  ამ დროს  მოსწავლეები  დამოუკიდებლად გამოიყენებენ და შეისწავლიან  სხვადასხვა ინფორმაციებს (რომლებიც თავის მხრივ სხვადასხვა გზით აქვთ მოპოვებული), იღრმავებენ ცოდნას, კვლევითი უნარ-ჩვევებთან ერთად უვითარდებათ ცხოვრებისათვის მნიშვნელოვანი პრაქტიკული უნარებიც.

რა კონკრეტული უპირატესობები გააჩნია სემინარულ მუშაობას ჩვეულებრივ  საგაკვეთილო სიტუაციასთან შედარებით?

სემინარის დროს საბაზო საფეხურზე მოსწავლეები მუშაობენ:

• წერილობით წყაროებზე, რომლის დამუშავებისთვის მასწავლებელს წინასწარ აქვს მომზადებული თეზისები, გეგმები და ა.შ.
• დამატებითი სასწავლო ლიტერატურის გამოყენებაზე;
• ეწევიან დამოუკიდებელ შემოქმედებით საქმიანობას, ატარებენ დისკუსიასა და განხილვებს.

საშუალო  საფეხურის   მოსწავლეები:

• იყენებენ მრავალფეროვან ისტორიულ  წყაროებს;
• არიან გაცილებით აქტიურები (მაგალითად, მასწავლებელი თვითონ არ სვამს შეკითხვებს,  ამას აკეთებენ  მოსწავლეები);
• შეუძლიათ მასალების სიღრმისეული ანალიზი;
• იღრმავებენ კვლევით უნარებს;
• შეუძლიათ შეფასებების გაკეთება თანაკლასელებისთვის და მათი ნაშრომების რეცენზირება;
• აკადემიური წესებით მიჰყავთ დისკუსია, პატივს სცემენ ოპონენტებს, შეუძლიათ საკუთარი პოზიციების წამოყენებაც და დაცვაც.

სემინარული მუშაობა  იწყება მასწავლებლის  შესავალი სიტყვით და თემის ფორმულირებით, მიზნის, ამოცანისა და აქტუალობის გაცნობით; შემდეგ მოსწავლეები გამოთქვამენ აზრს გეგმის შესახებ, საბოლოო  სიტყვა კი ისევ მასწავლებლისაა, რომელიც შეაჯამებს შედეგებს, გამოყოფს ძირითად იდეებს და შეაფასებს მოსწავლეთა მუშაობას. მუშაობისას მოსწავლეები მოქმედებენ გეგმის შესაბამისად, მაქსიმალურად არიან ჩართული თემის შესწავლასა და განხილვაში, ამზადებენ მოხსენებას და რეფერატებს, ირჩევენ მომხსენებელს და ოპონენტს, ამზადებენ სადისკუსიო საკითხებს. შინაარსის სირთულიდან გამომდინარე,  სემინარული მუშაობა სასურველია ჩატარდეს თვეში დაახლოებით 2-ჯერ. სემინარული მუშაობის დღეს არაა რეკომენდებული წერილობითი და ზეპირი  დავალებების შესრულება, ან ჩათვლები და გამოცდები სხვა სასწავლო დისციპლინებში.

განვიხილოთ სემინარული მუშაობის პრაქტიკული მაგალითი:

გაკვეთილის ტიპი: განმეორებისა  და განზოგადების გაკვეთილი;

მეთოდები: რეპროდუქტიული, ნაწილობრივი ძიების (ევრისტიკული);

რესურსები: სემინარის გეგმა; სქემა ისტორიული პირების შესახებ.

გაკვეთილის მიმდინარეობა:

1. ორგანიზაციული მომენტი;
2. თემის განზოგადება და გამეორება – „ქართლის სამეფოს წარმოქმნა. საქართველო ახალი წელთაღრიცხვის პირველ საუკუნეებში“.

ა) მასწავლებელი წამოაყენებს თემას, რომლის განხილვაც ხდება და ეს იქნება ძირითადი დავალება (მოცემულ შემთხვევაში ეს იქნება „ქართლის სამეფოს წარმოქმნა. საქართველო ახალი წელთაღრიცხვის პირველ საუკუნეებში“).

დავალების შესაბამისად მომზადდება მოხსენებებიც შემდეგ თემებზე:

1. 1. „ფარნავაზ მეფე როგორც ისტორიული პიროვნება“;
2. „ფარსმან II როგორც ისტორიული პიროვნება“;
3. 3. „მირიან მეფე როგორც ისტორიული პიროვნება“.

მოხსენების – „ისტორიული პირების ცხოვრებისა და მოღვაწეობის აღწერა“ –  სტრუქტურის  მაგალითი:

1. ცხოვრებისა და მმართველობის წლები;
2. მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები;
3. პიროვნების ისტორიული როლი;
4. მოხსენება აიგება იმ ეპოქის მთლიანი სურათის გათვალისწინებით, რომელშიც ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა კონკრეტული ისტორიული პიროვნება.

ბ) მაწავლებელი მოხსენებას ეცნობა წინასწარ, შეხვედრის გამართვამდე და მოსწავლეს აძლევს  რეცენზიას.

გ) მოსწავლეები იყოფიან 3 ჯგუფად, თითოეულის მიზანია ჯგუფის მოხსენების ძირითადი იდეის დაცვა, ისტორიულ პიროვნებებზე ცოდნის თავმოყრა და განზოგადება;

დ)  მოისმენენ რა მოხსენებებს ფარნავაზ მეფეზე, ფარსმან II-სა და მირიან მეფეზე,  როგორც ისტორიულ პიროვნებებზე, მოსწავლეები წინასწარ მომზადებულ სქემაში    შეიტანენ მათი აზრით ყველაზე  მნიშვნელოვან დასკვნებს:

მასალის  სისტემატიზაციის და განზოგადების სქემის ნიმუში

.

ე) ჯგუფის თითოეული წევრი მზადაა შეავსოს ცხრილი (განიხილება ყველა მოსაზრება);

ვ) მასწავლებელი ცოდნის სისტემატიზაციისა და განზოგადების სქემის შედგენის შემდეგ შეაჯამებს მოსწავლეთა მუშაობას და დამატებით გაამახვილებს ყურადღებას თითოეული ისტორიული პირის მოღვაწეობაზე და მის გავლენაზე ისტორიულ პროცესში;

ზ) მასწავლებელი შეაფასებს მოსწავლეთა ინდივიდუალურ მომზადებას სემინარული მუშაობისთვის (ანუ შეაფასებს მათ მოხსენებებსაც და სქემის შევსებაში  მონაწილეობასაც) დაბოლოს, ჯგუფის საერთო მუშაობასაც.

III.   დასკვნა/შეჯამება – სემინარული მუშაობის ძირითადი მიზნის გახსენება და უკუკავშირი შესრულებულ სამუშაოსთან.

1. საშინაო დავალების მიცემა – „შუა საუკუნეების გამოჩენილი ისტორიული პიროვნებები“ .

სემინარულ მუშაობას ფართო საგანმანათლებლო და განმავითარებელი მნიშვნელობა აქვს მოსწავლეებისათვის – ისინი იმეორებენ მასალას, სხვადასხვა ეპოქებს შორის  ამყარებენ მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებს, უფართოვდებათ საგნობრივი ცოდნა და   კომპეტენციები, ანალიზისა და განზოგადების და ზოგადად კომუნიკაციური უნარები, ეუფლებიან შეკითხვების  დასმის  ალტერნატიულ  გზებსა და ცოდნის შეძენის ინტერაქტიულ მეთოდებს. ამ ყოველივეს შედეგად კი მათი მიღწევები კონკრეტული შედეგების მიმართულებით გაცილებით იზრდება, ამიტომ სემინარული მუშაობის ჩართვა სასწავლო საქმიანობაში ცოდნის ხარისხის ამაღლების ეფექტური საშუალებაა.