ქართული ენა და ლიტერატურა
გარკვეული სასწავლო მონაკვეთის შესწავლა-დამუშავების შემდეგ სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებს მოეთხოვებათ შემაჯამებელი დავალებების ჩატარება. შემაჯამებელი სამუშაო ორივე მხარეს ( მასწავლებელსა და მოსწავლეს) უქმნის გარკვეულ წარმოდგენას – რამდენადაა დაძლეული სასწავლო ერთეული, რამდენად წარმოჩნდა სტანდარტით განსაზღვრული ცოდნა და/ან უნარ-ჩვევები სასწავლო წლის კონკრეტულ ეტაპზე.
ქართული ენასა და ლიტერატურაში შემაჯამებელი დავალებები უნდა ამოწმებდეს საგნის სტანდარტით განსაზღვრულ ცოდნასა და უნარ-ჩვევებს. შესაბამისად, ფორმის თვალსაზრისით შემაჯამებელი სამუშაო შეიძლება ჩატარდეს ნებისმიერი მიმართულებით, იქნება ეს ზეპირმეტყველება, წერა თუ კითხვა.
გავრცელებულია მცდარი თვალსაზრისი, რომ შემაჯამებელი დავალების ერთადერთი ლეგიტიმური ფორმა წერითი ტესტური დავალებებია. ეს, ალბათ, გამოწვეულია იმით, რომ მასწავლებელს ხშირად სთხოვენ, შემაჯამებელი სამუშაოს წერილობით ანალიზს თან დაურთოს ჩატარებული შემაჯამებლის გასწორებული სამი ნიმუში ან ეს, შესაძლოა, ყველაზე მარტივი გამოსავალი იყოს რუტინული მოთხოვნის ფორმალურად დასაკმაყოფილებლად.
როგორ უნდა მოვიქცეთ, რომ შემაჯამებელი სამუშაო გავხადოთ ერთდროულად ეფექტურიც და ეფექტიანიც? პასუხი მარტივია – უნდა გამოვიყენოთ მრავალფეროვანი ფორმები, რადგან დასმულ შინაარსობრივ ან ფაქტობრივ კითხვაზე 4 სავარაუდო პასუხიდან ერთ-ერთის მონიშვნა ნადვილად ფორმალური, არაფრისმომცემი და რუტინული საქმეა.
ქართულ ენასა და ლიტერატურაში შესაძლებელია შემდეგი ტიპის შემაჯამებელი დავალებების გამოყენება:
- მხატვრული/არამხატვრული ტექსტის გაგება-გააზრება;
- სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა სახის ტექსტების შედგენა;
- არგუმენტირებული მსჯელობა კონკრეტული საკითხის/თემის შესახებ;
- ზეპირი მოხსენების წარმოდგენა;
- ესეს შედგენა;
- პრობლემური საკითხის წარმოდგენა იმიტირებული სიტუაციის (მინისპექტაკლის, როლური თამაშის და სხვ.) საშუალებით;
- გამომეტყველებითი კითხვა (ინდივიდუალური ან გუნდური);
- ლიტერატურული სალონი;
- ზეპირი გამოსვლის აუდიო ან აუდიოვიზუალური ჩანაწერის მოსმენა და შეფასება;
- სხვა.
როგორც ვხედავთ, გარდა წერილობითი ფორმისა, მასწავლებელს შეუძლია კლასში ჩატარებულ დისკუსიას, მსჯელობას ან მინისპექტაკლსაც კი მისცეს შემაჯამებლის ფორმა.
ამ შემთხვევაში მასწავლებლებს უჩნდებათ კითხვა – როგორ მოვახდინოთ ჩატარებული შემაჯამებლის დოკუმენტირება?
თავდაპირველად გავეცნოთ სავალდებულო მოთხოვნებს, რომლებიც საერთოა ნებისმიერი ფორმით ჩატარებული შემაჯამებელი სამუშაოსთვის:
მოთხოვნები, რომლებსაც უნდა აკმაყოფილებდეს შემაჯამებელი დავალებები:
დავალების თითოეულ ტიპს უნდა ახლდეს შეფასების ზოგადი რუბრიკა
ზოგადი რუბრიკა უნდა დაზუსტდეს კონკრეტული დავალების, პირობისა და განვლილი მასალის გათვალისწინებით
10 ქულა უნდა გადანაწილდეს რუბრიკაში შემავალ კრიტერიუმებზე
მითითებული უნდა იყოს სტანდარტის ის შედეგები, რომელთა შემოწმებასაც ემსახურება შემაჯამებელი დავალება.
შემაჯამებლის ანალიზი – დოკუმენტირება
შემაჯამებლის ანალიზის წერისას მასწავლებელს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს ხელთ ქართული ენისა და ლიტერატურის საგნობრივი პროგრამის დოკუმენტი, სადაც კლასების მიხედვითაა გაწერილი სტანდარტი – წლის ბოლოს რა შედეგებს უნდა მიაღწიოს მოსწავლემ.
იმის მიხედვით, თუ რა ფორმა შეარჩია მასწავლებელმა, შემაჯამებლის წერილობით გაანალიზებისას ის მიუთითებს მიმართულებას და დაურთავს შესაბამის აღნიშვნას. მაგალითად, თუ მასწავლებელმა საშუალო საფეხურზე შეარჩია შემაჯამებლის ფორმა – ზეპირი მოხსენების წარდგენა – სტანდარტის თანახმად ეს შეესაბამება შემდეგ გრაფებს: ზეპირმეტყველება: ქართ. IX. 1. მოსწავლეს შეუძლია მოისმინოს და აუდიტორიის წინაშე წარმოადგინოს სხვადასხვა თვალსაზრისი სადავო ან პრობლემურ საკითხზე / ქართ. IX. 5. მოსწავლეს შეუძლია დისკუსიისა და კამათის სტრატეგიების გამოყენება.
შეფასების რუბრიკის შედგენისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს სამსჯელო საკითხი, კლასში ჩატარებული სამუშაოები, კონკრეტული კლასის საჭიროებები. კარგი იქნება, თუ მასწავლებელი შეფასების რუბრიკას შეათანხმებს კლასთანაც. ნებისმიერ შემთხვევაში, შეფასების კრიტერიუმების წინასწარ გაცნობა მოსწავლეებისთვის საჭიროა.
სანიმუშოდ, გთავაზობთ ასეთ რუბრიკას:
- მსჯელობის ორგანიზება (2 ქ.);
- არგუმენტაცია ტექსტობრივი მასალის გამოყენებით (2 ქ.);
- დამოუკიდებელი აზროვნება – აზროვნების არაშაბლონურობა და ორიგინალურობა (2ქ.);
- ადეკვატური სტილისა და ლექსიკის შერჩევა (2 ქ.);
- ენობრივი გამართულობა (2 ქ.).
რაც შეეხება დოკუმენტურ მასალას, რომელმაც უნდა დაადასტუროს ჩატარებული შემაჯამებელი:
ეროვნულ სასწავლო გეგმაში მეოთხე თავი მოსწავლის შეფასების სისტემას ეძღვნება. მეთვრამეტე მუხლში აღნიშნულია:
თითოეული მასწავლებელი ვალდებულია, შეაგროვოს და შეინახოს მის მიერ კლასში ჩატარებული შემაჯამებელი დავალებების დამადასტურებელი დოკუმენტაცია…მოსწავლეების მიერ შესრულებული და მასწავლებლის მიერ შეფასებული სამუშაოს რამდენიმე ნიმუში ან შესრულებული სამუშაოს ამსახველი ვიზუალური მასალა;
შემაჯამებელი – ტესტური დავალებების შემთხვევაში ეს, როგორც უკვე აღინიშნა, შესრულებული წერითი დავალებების გასწორებული ნიმუშებია.
სხვა ტიპის შემაჯამებელი სამუშაოს ჩატარების შემთხვევაში მასწავლებელს შეუძლია წარადგინოს ფოტო ან ვიდეოჩანაწერი, რაც დღესდღეობით დიდ სირთულეს ნამდვილად არ წარმოადგენს.
ცალკე საკითხია ის, თუ რამდენად მიზანშეწონილია შემაჯამებელი სამუშაოს ანალიზი იმ ფორმით, რა ფორმითაც დღეს მოეთხოვებათ მასწავლებლებს. რამდენად ამართლებს ეს საკმაოდ შრომატევადი სამუშაო მასზე დახარჯულ დროს, ენერგიას.
საინტერესო იქნებოდა კოლეგების გამოხმაურება ამ საკითხთან დაკავშირებით.
