უკვე რამდენი ხანია, რაც ჩვენი პატრიოტული თავმოწონების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზით, ქართული მრავალხმიანობით, ქართული მუსიკალური ფოლკლორით ვამაყობთ და ყველგან, სადაც კი განსაკუთრებული შთაბეჭდილების მოხდენა გვინდა, ქართულ სიმღერას ვმღერით და ცნობილი მომღერლების შესანიშნავ ჩანაწერებს ვამზეურებთ.
ამას წინათ, ჩემს მეგობრებთან ერთად სიმღერისას კიდევ ერთხელ მივხვდი, რომ ქართული მრავალხმიანობა ხშირად გაცილებით მეტად ორგანიზებულია, ვიდრე ჩვენ – ჩვენს ნებისმიერ მოქმედებასა და აქტივობაში. სწორედ მაშინ მომივიდა იდეა, როგორ შეიძლება ჩემს მოსწავლეებს ჯგუფური მუშაობის, ნებისმიერი საერთო საქმის სტრუქტურა და ორგანიზება ქართული პოლიფონიის საშუალებით ვასწავლო. მოვიმარაგე კარგი ჩანაწერები, სიმღერების ტექსტები, სამეცნიერო მასალა და დავგეგმე ქართული ხალხური სიმღერისა და პოეზიის გაკვეთილი ( იმისთვის, რომ ეს ყველაფერი ქართული ენისა და ლიტერატურის თემატურ ჩარჩოში მომექცია)
მაშ, ასე, თქვენც მოგიყვებით, როგორ საკითხებად გამოვყავი და როგორი საინტერესო ჩამონათვალი გამომივიდა.
მაშ, ასე, რას გვასწავლის ქართული მრავალხმიანობა:
- სხვის მოსმენას, სხვისი აზრის გათვალისწინებას, საერთო მიზნისკენ გეგმაზომიერ, თანადროულ სწრაფვას;
- იმას, რომ ნებისმიერ საზოგადოებაში ყველა ადამიანს აქვს უფლება თავისი აზრი ჰქონდეს და თამამად გამოთქვას იგი. (გურული სიმღერა, თავისი კრიმანჭულ-მოძახილიანად ამის საუკეთესო ილუსტრაციაა.)
- რომ ნებისმიერი ჩართულობა, აქტივობა მნიშვნელოვანია და მთავარია, მიუხედავად იმისა, პირველ ხმას მღერი თუ ბანს, პირველხარისხოვანია შენი როლი თუ არა.
- მნიშვნელოვანია გაცნობიერება, რომ საერთო საქმის კეთებისას იმაზე ფიქრი, რომ ვინმეს აჯობო, მიზანს დაგაშორებს და არც შედეგს წაადგება არაფრით. როდესაც რომელიმე მრავალხმიანი სიმღერის შესრულებისას ვინმე ცდილობს სხვებზე ხმამაღლა იმღეროს, პოლიფონიის საოცარი სრულყოფილება სადღაც იკარგება.
- რომ აზრის გამოთქმა სხვადასხვაგვარად შეიძლება, ზოგჯერ ეს მეგრული სიმღერის ტკბილი მინორი იქნება, ზოგჯერ-კახური სიმღერის მაჟორი და ომახიანობა, თუ გურული კრიმანჭულის საოცარი, ჯაზური მრავალფეროვნება.
- მნიშვნელოვანია, გამოხატო საკუთარი თავი, ამასთან ერთად სხვებსაც მისცე თვითგამოხატვის საშუალება.
- ის რაც ავთენტური და ბუნებრივია, ყველაზე კარგია, როგორი რთულიც არ უნდა იყოს.
- ის, როგორი იქნება მრავალხმიანობა დამოკიდებულია გუნდის ყველა წევრზე, ლოტბარიდან დაწყებული და თითოეული მომღერლით დასრულებული.
გაკვეთილის ბოლოს, აუცილებლად გავიხსენებ, რას წერს ქართული ხალხური მუსიკის შესახებ ილია ჭავჭავაძე, ვფიქრობ ეს ტექსტიც მშვენივრად გამოგვადგება კამათის, აზრების გაზიარებისა და დასკვნების გამოტანისათვის.
„ქართული სიმღერა, გალობა, სხვა არა არის რა, გარდა ბედნიერად შექსოვილის პოეზიისა და მუსიკისა. აქ, სიმღერაში, გალობაში მწყობრის ხმა ჰშველის წყობილ-სიტყვაობას და წყობილ-სიტყვაობა მწყობრს ხმასა, რათა მთლად და სავსებით ადამიანმა გამოსთქვას თვისის სულის მოძრაობა და თავისის გულის ძარღვისცემა. სიმღერა იგივე ცრემლია, რომელიც მაშინაც მოდის, როცა გულს მწუხარება ჰკუმშავს, და მაშინაც, როცა დიდი სიხარული ეწვევა. ჩვენებური “ზარი”, ეგ გლოვის მუსიკა, პოეზიასთან და-ძმასავით შეთვისხორცებული, იგივე სიმღერაა სევდა-მწუხარებისა, როგორც მაგალითებრ “მაყრული” – სიხარულისა და ბედნიერებისა, როგორც “ორ-პირი” – ვაჟკაცობისა, მედგრობისა და მხნეობისა”…
სიმღერა გულის-თქმაა, როგორც ცალკე კაცის გული, ისე მთელი ერისა ბევრში სხვა ცალკე ერის გულს არა ჰგავს… ამის გამო გულის-თქმაც, გულის გამომეტყველებაც სულ სხვა არის ხოლმე და ყოველს ერს თავისი კილო, თავისი ჰანგი აქვს ამ სხვადასხვაობისათვის. იგი უტყვი პოეზიაა, რომელსაც ლესსინგი მუსიკას ეძახის, იგივე ენაა, მხოლოდ ხორცთ-შეუსხმელი, სიტყვით არ-განსაზღვრული, სიტყვით არ-გამორკვეული, იგი მარტო ხმაა, კვნესაა, ხარებაა, იგი ძახილია აღფრთოვანებულის სულისა, ეს კვნესა, ეს ძახილი ქართველისა სულ სხვაა, სხვა ერისა სულ სხვა, როგორც სხვადასხვა ენა-მეტყველება. ქართველი, როცა ჰკვნესის, სხვა-გვარად, სხვა ხმით, სხვა კილოთი ჰკვნესის, ვიდრე ფრანგი ან გერმანელი…
ერთის ერის სიმღერა რომ მეორეს მოეწონოს, უნდა მისთვის გასაგები იყოს, და რომ გასაგები იყოს, ისე უნდა შეაჩვიოს ყური, როგორც ენა-მეტყველობას…“
