წელიწადის დროებიდან ზამთარი ყველაზე ძალიან იმიტომ მიყვარს, რომ გარე სამყაროს მომაბეზრებელი ერთფეროვნება ძველ ვარაუდს მიდასტურებს: ყველაზე მნიშვნელოვანი, ყველაზე ამაღელვებელი ამბები სადღაც სხვაგან კი არ ხდება, არამედ აქ, სადაც ჩემი ძვირფასი ნივთებია: წიგნები, კომპიუტერი, ჩაის ფინჯანი, წითლად შეღებილი ხის მელია. ამინდის გამოსვლა და ამ რწმენის შერყევა ერთია ხოლმე – იქნებ ვცდები და ზამთრის თვეებით აღფრთოვანებით რაღაც ისეთის გადაფარვას ვცდილობ, რაც ყველა ინტროვერტისთვის კარგად ნაცნობია?
ასეა თუ ისე, წიგნების თაობაზე არ ვცდები: სადაც წიგნებია, იქ სიცოცხლეა. ბევრად უფრო სავსე ცხოვრება. გარდაუვალი დრამატიზმი. ვნებები.
ზამთარი დადგა და მეც დავიწყე ფიქრი იმ მწერლებზე, გრძელ საღამოებს სახეს რომ უცვლიან და რაღაც ისეთად აქცევენ, დაუვიწყარი გამოცდილებების გამო, სიცოცხლის ბოლომდე რომ გვამახსოვრდება. რამდენიმეს დავასახელებ, რომლებმაც თავის დროზე სხვა შუქით გაანათეს ჩემი ოთახი, ძვირფასი ნივთების ჩრდილები კი უცნაურად აამოძრავეს.
მაშ, ასე – ჩარლზ დიკენსი. ბოლოს როდის წაიკითხეთ? მე – 1991 წლის იანვარში, სანთლისა და სამზარეულოს ნათურის შუქზე, მონაცვლეობით. ენერგოკრიზისი, მთელი თავისი მშვენიერებით, ჯერ კიდევ წინ იყო. მახსოვს, როგორ უხალისოდ ვაქრობდი სანთელს, როცა შუქი მოდიოდა და მაცივრისა და ტელევიზორის უცაბედი ახმაურება გულს მიხეთქავდა. მახსოვს ახლად გამოღვიძებული ბებიაჩემის ბუტბუტიც – სულ გაიუბედურებს თვალებს ეს ბავშვიო. და რა უნდა მომხდარიყო ჩემს მაშინდელ ცხოვრებაში იმაზე უკეთესი, ვიდრე ზამთრის საღამოებში „დევიდ კოპერფილდის“ ეპოქაში მოგზაურობა იყო?
დიკენსი სწორედ ასეთ დროს წასაკითხი მწერალია. გარე სამყარო არ არსებობს. ოთახში შენ და ჩრდილები ხართ, რომლებიც სულის ჩადგმას ელიან – შენგან, ყოვლისშემძლე მკითხველისგან. ნაახალწლევს, როცა ძველი და ახალი ფილმებით თავის შექცევაც მოგწყინდებათ და თვალიც აღარ გაგეპარებათ წინა დღის კერძებისკენ, გადაშალეთ დიკენსის რომელიმე წიგნი – დიდი და მძიმე. თაროზე წლების წინ შემოდებული და დავიწყებული. ან სულაც იაფფასიანი, თხელყდიანი გამოცემა – შედარებით მსუბუქი. „პიკვიკის კლუბის ჩანაწერები“, „ოლივერ ტვისტი“, „ნიკოლას ნიკლბი“, „ორი ქალაქის ამბავი“, „საშობაო მოთხრობები“. რომელიც ხელში მოგხვდებათ. შეამოწმეთ, მართლა ზამთრისაა თუ არა.
ჰენრი ჯეიმსი – ვიცი, რომ ფრთხილად უნდა ვახსენო, სწორად შერჩეულ დროს. სიამოვნება, რომელიც მისი მოთხრობებისა თუ რომანების კითხვას ახლავს, შესაძლოა მხოლოდ და მხოლოდ ჩემს ახირებას უკავშირდებოდეს – მწერლის ამოჩემებისა და მისი ნაწერისთვის თავის შეფარების ძველ ჩვევას. საქმეს ისიც ართულებს, რომ ქართულად ბევრი არაფერია ნათარგმნი – ორი მოთხრობა და ერთიც მცირე რომანი. როცა ჰენრი ჯეიმსს ვახსენებ, იქვე აღვნიშნავ, რომ შესაძლოა თავი და ბოლო ვერ გაუგონ, მოსაწყენად მოეჩვენოთ, მის გმირებთან თვითიდენტიფიკაცია ვერ მოახდინონ, ან სულაც ძველმოდურ, ლიტერატურის ისტორიისთვის მისაბარებელ მწერლად მიიჩნიონ. მაინც ვურჩევ ყველას, ვინც ორიენტირებს ეძებს თვალუწვდენელ სივრცეში; ვისაც რაღაც ნამდვილის, ღირებულის გაცნობა უნდა. მოთხრობები, „The Turn of the Screw“ (სათაურის სახელდახელოდ თარგმნისგან თავს შევიკავებ) – ჟანრის შედევრი, „ქალის პორტრეტი“, „ელჩები“, „ვაშინგტონ-სკვერი“… მოგზაურობა დროში. მოგზაურობა ევროპასა და ამერიკაში. აწონილი სიტყვები. ჩუმი სიგიჟე.
პოლ ოსტერი – იოლად წასაკითხი და ძნელად დასავიწყებელი წიგნების კაცი. შესაძლოა მისი სახელი ენაზე იმიტომ მომადგა, დეკემბრის ბოლოს ჩემი მეგობრები სწორედ „ოგი რენის საშობაო ამბავს“ რომ იხსენებენ ხოლმე, და კიდევ იმ სულისშემძვრელ ფილმს – უეინ ვანთან ერთად გადაღებულ „ბოლს“. ისეთი განცდა მაქვს, იანვრის პირველი დღე არ გათენდებოდა ამ ტექსტისა და ამ ფილმის გახსენების გარეშე. თითქოს სანტა კლაუსის ფორმაში გამოწყობილი პოლ ოსტერი ჯიბიდან ვეება გასაღებს იღებს და იმ ჭრიალა ჭიშკარს უახლოვდება, რომლის გაღების მოლოდინშიც მთელი წელი გავატარეთ. „ნიუიორკული ტრილოგია“, „მისნის ღამე“, „ილუზიების წიგნი“ – ესეც ქართულად ნათარგმნი წიგნები. თუ მაინცდამაინც სანტა კლაუსის ხილვა გსურთ, მაშინ „ტიმბუქტუ“ – გულისამაჩუყებელი რომანი ძაღლურ ცხოვრებაზე, ძაღლურ ერთგულებაზე. მოკლედ, ყველაფრის წაკითხვა ღირს, რაც ხელში ჩაგივარდებათ. 1995 წელს გადაღებული „ბოლი“ (Smoke) კი აუცილებლად უნდა ნახოთ – თუნდაც მეორედ, თუნდაც მეთორმეტედ.
ზამთარი აქაა. საბედნიეროდ, ჩვენც აქ ვართ.
