რომელ სახელმწიფოებს უწოდებდნენ თავდაპირველად „მესამე სამყაროს” ქვეყნებს?
დღეს ყველამ იცის, რომ „მესამე სამყაროს” ქვეყნებს, ძირითადად, ღარიბი განვითარებადი ქვეყნები მიეკუთვნება. თუმცა თავდაპირველად ტერმინი „მესამე სამყარო” იმ ქვეყნების აღსანიშნავად გამოიყენეს, რომლებიც არ მონაწილეობდნენ, ე.წ. „ცივ ომში” და, შესაბამისად, შეიარაღებისათვის „რბძოლაში”, ანუ მასში იმ სახელმწიფოებს მოიაზრებდნენ, რომლებიც არც „ პირველი სამყაროს” (კაპიტალისტური ქვეყნები და ნატოს ბლოკი) და არც „მეორე სამყაროს” (სოციალისტური ქვეყნები) ქვეყნებს არ მიეკუთვნებოდნენ. ცივი ომის დამთავრების შემდეგ „მესამე სამყაროს” ქვეყნებში ის ქვეყნები აღმოჩნდნენ, რომელთაც მშპ–ს დაბალი მაჩვენებელი ჰქონდათ და ტერმინის გამოყენებისას აქცენტი სწორედ ამ გარემოებაზე გამახვილდა. თუმცა შემდეგ, „მესამე სამყაროს” ბევრმა სახელმწიფომ განვითარებით „მეორე სამყაროს” ქვეყნებსაც კი გაუსწრო.
სად და როდის არსებობდა სახელმწიფო ბიზონია?
1947 წლიდან 1949 წლამდე ევროპის ტერიტორიაზე არსებობდა სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი ბიზონია, თუმცა ბიზონებთან მას არანაირი კავშირი არა ჰქონია. ასე ეწოდებოდა ბრიტანული და ამერიკული ზონების გაერთიანებას გერმანიის ოკუპაციის შემდეგ (წინსართი bi — ლათინურად „ორს” ნიშნავს). როცა მათ საფრანგეთის საოკუპაციო ზონაც შეუერთდა ბიზონია ტრიზონიად გარდაიქმნა, ხოლო შემდეგ უკვე გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა შეიქმნა.
შეიძლება თუ არა ავტომობილით მოგზაურობა ჩრდილოეთ ამერიკიდან სამხრეთ ამერიკაში?
მართალია არსებობს, ე.წ. პანამერიკული ტრასა, რომლის დანიშნულება მთელი ამერიკის (იგულისხმება ორივე კონტინენტი) გზების ერთ სისტემაში გაერთიანებაა, მაგრამ ჩვეულებრივი ავტომობილით ჩრდილოეთ ამერიკიდან სამხრეთში მაინც ვერ მოხვდებით. დამნაშავე კი ამაში პანამისა და კოლუმბიის საზღვარზე მდებარე ხმელეთის აუთვისებელი ნაწილი, დარენის უფსკრულია. მისი ზომებია 160 X 50 კმ–ზე და აქ გზები არა, მაგრამ სელვა და ჭაობები კი შეგხვდებათ. ამ მონაკვეთის ათვისების მცდელობა იყო 1970–იან წლებში, მაგრამ ინიციატორებს დიდი წინააღმდეგობა გაუწიეს ადგილობრივმა ინდიელებმა და ეკოლოგებმა. გარდა ამისა, პანამელები კოლუმბიიდან გზის გაყვანის შემთხვევაში ნარკოტრეფიკინგის საშიშროებასაც ხედავდნენ. ასე რომ, ეს ადგილი დღესაც „თეთრი ლაქაა” პანამერიკულ ტრასაზე.
რომელ სახელმწიფოსთან აქვს ყველაზე გრძელი საზღვარი საფრანგეთს?
გაგიკვირდებათ, მაგრამ ფაქტია, რომ ყველაზე გრძელი საზღვარი საფრანგეთს ბრაზილიასთან აქვს. ეს იმიტომ, რომ სწორედ ბრაზილიას ესაზღვრება მისი სამხრეთამერიკული სამფლობელო – საფრანგეთის გვიანა. საზღვრის სიგრძე 673 კმ–ია. მეორე ადგილას ესპანეთ–საფრანგეთის საზღვარია, რომლის სიგრძე 50 კმ–ით ნაკლებია.
რომელ კუნძულს ფლობენ ესპანეთი და საფრანგეთი მორიგეობით?
ესპანეთისა და საფრანგეთის საზღვარზე, რომელიც მდინარე ბიდასოაზე (ჩაედინება ბისკაის ყურეში) გადის, ე.წ. ხოხბების პატარა კუნძული მდებარეობს. კუნძულის ფართობი სულ რაღაც 6820 კვ.მ–ია. 1659 წელს აქ ხელი მოეწერა მშვიდობიან შეთანხმებას ამ სახელმწიფოებს შორის და ამით დასრულდა მრავალწლიანი ომი. მას შემდეგ კუნძულს კონდომინიუმის სტატუსი აქვს, ანუ ერთდროულად ორივე სახელმწიფოს მმართველობის ქვეშაა. ამასთან ფაქტიური ადმინისტრატორის ცვლილება პერიოდულად ხდება. 6 თვე კუნძულს ესპანეთის ქალაქ ირუნის მუნიცილაპიტეტი მართავს, ხოლო შემდეგ 6 თვე – საფრანგეთის ქალაქ ანდაის მუნიციპალიტეტი. თავად კუნძულზე არავინ ცხოვრობს და მნახველებიც არ დაიშვებიან.
სად მდებარეობს თანამედროვე ქალაქი, რომლის მცხოვრებთა უმეტესობა მღვიმეებში ცხოვრობს?
ავსტრალიის ქალაქი კუბერ–პედი (coober pedy), რომელიც მსოფლიოში ცნობილია, როგორც ოპალის მოპოვების უმსხვილესი ცენტრი, უდაბნოში ძალიან ცხელ ადგილას მდებარეობს. ქალაქის 2000 მცხოვრებიდან უმეტესობა მიწისქვეშა მღვიმეებში ცხოვრობს, რომლებიც რეალურად გამოყენებული და უკვე მიტოვებული მაღაროებია. მათ იქ სრულფასოვანი ბინები აქვთ მოწყობილი და გაყვანილია კომუნიკაციები. გარდა ამისა, ამ მღვიმეებში ბევრი საქალაქო ობიექტი, მათ შორის, სასაფლაო და ეკლესიაა.
სად მდებარეობს აფრიკაში მიწა, რომელიც არც ერთ სახელმწოფოს არ ეკუთვნის?
ეგვიპტისა და სუდანის საზღვარზე მდებარეობს 2060 კვ.კმ. ფართობის ტერიტორია ბირ–ტავილი, რომელიც არცერთ სახელმწიფოს არ ეკუთვნის. საქმე ის გახლავთ, რომ 1902 წელს ბრიტანეთმა ამ ქვეყნებს შორის ახალი ადმინისტარციული საზღვარი გაავლო და ეგვიპტეს ბირ–ტავილი გადასცა, ხოლო სუდანს – ჰალაიბის სამკუთხედი – შედარებით უფრო დიდი ფართობის ტერიტორია. მაგრამ ეგვიპტემ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ძველ საზღვრებში მოითხოვა დაბრუნება და უარი განაცხადა ბირ–ტავილზე. სუდანსაც არაფრის შეცვლა არ სურს და ამიტომაც არც ის მიიჩნევს მას თავისად. ასე რომ, აფრიკის კონტინენტის ეს ნაწილი ჯერაც არცერთი ქვეყნის საკუთრება არაა.
სად და როდის მდებარეობდა ევროპული სახელმწიფოს დედაქალაქი ევროპის საზღვრებს გარეთ?
1808 წელს პორტუგალიის სამეფო ოჯახი ნაპოლეონის ჯარებისგან თავდაცვის მიზნით რიო–დე–ჟანეროში გაიქცა და ეს ქალაქი თავისი ქვეყნის, ანუ პორტუგალიის დედაქალაქად გამოაცხადა. ამიტომაც რიო–დე– ჟანერო იყო და რჩება ისტორიაში ერთადერთ ქალაქად, რომელიც იყო ევროპული სახელმწიფოს დედაქალაქი, მაგრამ არ მდებარეობდა ევროპაში. ასე გაგრძელდა 1822 წლამდე, ბრაზილიის დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე.
რისთვის იყო გამიზნული მსოფლიოში პირველი ფაზლი?
მსოფლიოში პირველი ფაზლი 1760 წელს ინგლისელმა კარტოგრაფმა ჯონ სპილსბურმა გამოიგონა. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ მას გასართობი დანიშნულება კი არა, არამედ საგანმანათლებლო მიზანი ჰქონდა, რადგან ის იმდროინდელი ევროპის ქვეყნების დაჭრილ რუკას წარმოადგენდა. სწავლების ასეთი მეთოდი საკმაოდ თვალსაჩინო იყო და ბავშვებს ძალიან მოეწონათ. უკვე მრავალი წლის შემდეგ სხვა ადამიანებმა სათამაშო ფაზლების გამოშვება მოიფიქრეს.
