თანამედროვე სკოლის ერთ-ერთი პრობლემაა ქართული ენისა და ლიტერატურის ინტეგრირება. პედაგოგებს უჭირთ გაკვეთილზე ლიტერატურისა და ენის საკითხებზე ერთდროულად მუშაობა. ისინი უჩივიან სახელმძღვანელოებში სავარჯიშოებისა და თეორიული მასალის ნაკლებობას, მის არასისტემურობას. უკეთესი შედეგის მისაღებად უმჯობესია, ქართული ენა ცალკე ისწავლებოდეს, მაგრამ ინტეგრირების პირობებში უნდა ვეცადოთ, ქართული ენის საკითხების სწავლება უფრო მოქნილი, პრაქტიკული და შედეგიანი იყოს.
ზოგს ინტეგრირება არასწორად ესმის და მიჩნევს, რომ ქართული ენის გრამატიკა აღარ ისწავლება. ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლის მოვალეობაა, მოსწავლეს გამოუმუშაოს მართლმეტყველებისა და მართლწერის საბაზისო უნარები. მე-20 საუკუნის 60-იანი წლებიდან მოყოლებული დღემდე სკოლაში ქართული ენის სწავლების სპეციფიკა რამდენჯერმე შეიცვალა. როგორ შეიძლება, მასწავლებელმა ლიტერატურასთან ერთად კარგად ასწავლოს ენის საკითხები და მართლწერაც ისე, რომ მათ ცალკე საათი არ დაუთმოს? ამისთვის, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა დროის სწორად განაწილება. გაკვეთილებზე ენის სწავლებისთვის დათმობილი 15 წუთი განსაზღვრულ შედეგს იძლევა. არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ ლიტერატურის სახელმძღვანელოებში ყოველ თემას მოსდევს გრამატიკული მასალა. როგორ შეიძლება გაკვეთილზე იმ პრობლემის მოგვარება, რომელზეც პედაგოგები საუბრობენ? უპირველეს ყოვლისა, აქცენტი უნდა დავსვათ მასწავლებლის როლზე. მან უნდა აირჩიოს სწავლების ისეთი სტრატეგია, რომლის გამოყენებითაც შეძლებს, მოსწავლეს განსაზღვრულ დროში გასაგებად და ხარისხიანად გადასცეს ინფორმაცია, რომლის ცოდნასა და გაგებას მომდევნო გაკვეთილზე ისევ განსაზღვრულ დროში შეამოწმებს ტესტური დავალებით. ვთქვათ, მასწავლებელი გაკვეთილის ბოლოს (თხუთმეტი წუთის განმავლობაში) საუბრობს ფონეტიკურ პროცესებზე, მაგალითად, კუმშვაზე. იმისთვის, რომ ინფორმაცია უფრო გასაგები გახდეს, მასწავლებელი დაფაზე წერს ან იყენებს წინასწარ გამზადებულ პლაკატს. პლაკატზე წერია მხოლოდ ის ბრუნვები, რომლებშიც იკუმშება სახელი ან მხოლოდ ის ხმოვნები, რომლებიც იკუმშება. გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებელი ამ პლაკატს კედელზე აკრავს და ტოვებს, რომ მხედველობით ინფორმაციის დამახსოვრება გაუმჯობესდეს. მომდევნო გაკვეთილზე მასწავლებელი გაკვეთილის ბოლოს გადაცემულ ინფორმაციას ამოწმებს ტესტით და პასუხების მიხედვით გეგმავს მომავალი გაკვეთილისთვის საჭირო აქტივობას. თეორიული მასალის ცოდნის შემოწმების შემდეგ ის მოსწავლეებს ასწორებინებს რამდენიმე წინადადებისგან შემდგარ ტექსტს, სადაც სიტყვებია შესაკუმში. ე.ი. სამი გაკვეთილის ბოლო 15 წუთი შეიძლება გამოვიყენოთ არსებითი სახელის კუმშვისა და სიტყვების მართლწერის სასწავლებლად. ასევე მოვიქცევით დანარჩენი საკითხების სწავლების დროსაც. ნაწარმოებებზე მუშაობისას ტექსტში ვხვდებით როგორც მორფოლოგიურ-ორთოგრაფიულ და სინტაქსურ შეცდომებს, ისე სტილისტურ ხარვეზებსაც. ტექსტის კითხვისას მოსწავლეს ვეუბნებით: იპოვე მოცემულ წინადადებაში მორფოლოგიურ-ორთოგრაფიული, ან სინტაქსური შეცდომა. ის ასახელებს შეცდომის ტიპს და ასწორებს. მაგალითად, მოსწავლე კითხულობს შემდეგ ფრაზას: ,,რიტორიკაში სწერია: ყველაფერი შესავალით უნდა დაიწყოს კაცმაო. ჭეშმარიტია. ჩვენც ისე დავიწყოთ“.
ამ შემთხვევაში მას ყურადღებას ვამახვილებინებთ შეცდომებზე, ვასწორებინებთ, ვასაუბრებთ მესამე ირიბობიექტური პირის ნიშნისა და მოქმედებით ბრუნვაში კუმშვადი სიტყვის მართლწერაზე და აღვანიშნინებთ, შეცდომა მორფოლოგიურია თუ სინტაქსური. ან ფრაზის წაიკითხვის დროს ვეუბნებით: „იპოვე მოცემულ წინადადებაში არსებითი სახელი და დაახასიათე იგი ჯგუფების მიხედვით“, ან „არის თუ არა ამ მონაკვეთში რომელიმე სიტყვა აღმატებით ხარისში? არის თუ არა ფრაზაში ფორმაუცვლელი სიტყვა? იპოვე კომპოზიტი და აღნიშნე, სწორად წერია იგი თუ არა“. ისიც შეიძლება, ტექსტის კითხვის დროს მოსწავლეს ვკითხოთ, როგორია მის მიერ წაკითხული წინადადება შინაარსის ან აგებულების მიხედვით, გავრცობილია თუ გაუვრცობელი და ა.შ. ამრიგად, ლიტერატურული ნაწარმოების კითხვისას შეგვიძლია, მოსწავლეები პარალელურად გრამატიკის საკითხებზეც ვამუშაოთ. თუ მასწავლებელი ასე იმუშავებს სისტემატურად, ორგანიზებულად და თანმიმდევრულად, ენისა და ლიტერატურის ინტეგრირებულად სწავლებასაც შეძლებს.
