ფეისბუქი ყოველდღე მახსენებს:
– გახსოვს?
– შარშან ეს სურათი რომ გააზიარე, გახსოვს?
– შარშანწინ კი ეს პოსტი დაგიწერია, გახსოვს?
უჰ, მუსიკალური კლიპიც გამიზიარებია. ფრანგი მომღერალი მღერის: არ იტირო, ბულუ, ყველაფერი გაივლის, გაიზრდები და ბედნიერი იქნები, ოღონდ, ბულუ, ბავშვობა მაინც არ დაივიწყო, გახსოვდეს…
მეც მახსოვს, ყველა წვრილმანი მახსოვს…
მახსოვს, ნათესავ გოგოსთან ერთად როგორ შევექცევი კიტრს ბებიას ბოსტანში. ის გოგო ჩემზე უფროსია, მაგრამ ჩემი ჭკუისაა. უფროსებისგან გაურეცხავი კიტრის ჭამისთვის რომ მოგვხვდა, ისიც მახსოვს…
მახსოვს ბატკანი… ეზოში ერთად ვთამაშობთ, რაც ჩემი წაქცევით და მუხლში შუშის ნატეხის შერჭობით მთავრდება. მერე ბებოს ქოთქოთი ისმის:
– ჰოი, ქეთო, ქეთო (თავის თავს ელაპარაკება), ყველანაირი უბედურება ამ ბავშვმა როგორ უნდა დაიმართოსო.
ნეტავი იმ დროს…
მახსოვს, გაზეთ „მასწავლებლისთვის“ რომ ვწერდი… ნეტავი იმ დროს…
ოღონდ მეხსიერებას ხელის შეწყობა და ვარჯიში სჭირდება.
– ჩვენ ის ვართ, რასაც მივირთმევთო, – წერდა პარაცელსი, ამიტომ მეხსიერება უნდა ვკვებოთ.
პირველი, რაც გვჭირდება, ვიტამინი B12-ია, კობალამინი. ეს ვიტამინი კობალტის იონს შეიცავს და დღეში 10 გრამია საჭირო. კობალამინი ორგანიზმში მრავალ ფუნქციას ასრულებს, მაგალითად, ნერვული უჯრედების მიელინის გარსს დაშლისგან იცავს. მისი უკმარისობისას ანემია ვითარდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ სისხლი უჯრედებს საკმარისი რაოდენობის საკვებ ნივთიერებებს ვეღარ მიაწვდის.
ამ ვიტამინით მდიდარია ხორცი და ღვიძლი. რძესა და კვერცხშიც მოიპოვება, მაგრამ შედარებით ნაკლები.
ვიტამინ B12-ს ნაწლავებში არსებული მიკროფლორაც ასინთეზებს. ის ერთადერთი წყალში ხსნადი ვიტამინია, რომელიც შეიძლება ორგანიზმში დაგროვდეს. უმთავრესად – ღვიძლში.
კარგი მეხსიერებისთვის და, საზოგადოდ, ორგანიზმის სწორი ფუნქციობისთვის ჯანმრთელი ფარისებრი ჯირკვალია აუცილებელი. ეს ნიშნავს, რომ ის საჭირო რაოდენობის ჰორმონებს უნდა გამოიმუშავებდეს – არც მეტს და არც ნაკლებს, ამისთვის კი თუთიაა საჭირო.
თუთია აუცილებელია ლითონდამოკიდებული (ამ შემთხვევაში – თუთიადამოკიდებული) ფერმენტებისთვისაც. ეს ელემენტი ბევრია ზღვის პროდუქტებში, მარცვლეულში და… გოგრის თესლში. საჭირო რაოდენობის თუთიის მისაღებად, ასე, 140 გრამი თესლის ჩაკნატუნებაა საჭირო. ჰოდა, იოლი საქმეა, არა?
მეხსიერებას კიდევ ერთი ხელმისაწვდომი პროდუქტი სჭირდება – ოხრახუში უნდა მივირთვათ, დღეში, ასე, ერთი კონა. ის აპეგინინს შეიცავს.
აპეგინინი ფლავინების ჯგუფის ნივთიერებაა და უმთავრესად მცენარეების შემადგენლობაში შედის. ის უნგრელმა ბიოქიმიკოსმა ალბერტ სენტ-დიერდიმ აღმოაჩინა 1938 წელს და ვიტამინის მსგავს ნივთიერებებს მიაკუთვნა. ძლიერი ანტიოქსიდანტია და უჯრედს თავისუფალი რადიკალებისგან იცავს. რეგულარული მიღებისას აპეგინინი:
* მოქმედებს როგორც:
ანთების საწინააღმდეგო საშუალება;
ანტიოქსიდანტი;
ანტიალერგენი;
* სპაზმისგან იცავს კუნთებს;
* ეწევა:
ათეროსკლეროზის პროფილაქტიკას;
სიმსივნეების პროფილაქტიკას (მათ შორის – სარძევე ჯირკვლების, სწორი ნაწლავის, ფილტვების, ფარისებრი ჯირკვლის სიმსივნეებისასაც);
* ამცირებს სისხლში ე.წ. „ცუდი“ ქოლესტერინის რაოდენობას.
100 გრამი პიტნა 8,71 მგ აპიგენინს შეიცავს; ისპანახი – 62,2 მგ-ს; დაფნის ფოთლები – 2,84 მგ-ს; არტიშოკი – 4,7 მგ-ს; ერთი ჭიქა შავი ღვინო – 1,33 მგ-ს; ოხრახუში კი 225,93 მგ-ს. როგორც ხედავთ, ამ უკანასკნელში აპეგინინი ყველაზე მეტი და ყველაზე ხელმისაწვდომია.
„…ხომ ლამაზია ეს ჩემი ცოლი, მაგრამ მე უფრო ლამაზი მინდა,
ატმის ხესავით აფეთქებული და მოქნეული გავაზივითა…“ (ლადო ასათიანი)
სილამაზეს მოვლა და გაფრთხილება სჭირდება და მერე როგორი… მაგრამ ყოველდღე სამი პროდუქტიც რომ მივირთვათ, კანი მადლობას გვეტყვის. სილამაზე კანიდან იწყება.
პირველი მათგანი ბულგარული წიწაკაა. კანს ყოველგვარი წიწაკა უხდება, მაგრამ მწარე ნაღვლის ბუშტს და ნაწლავებს აღიზიანებს, ბულგარული – არა. ჰო, ის არ მითქვამს, რომ ერთი ცალი ბულგარული წიწაკა C ვიტამინის სამი დღის ნორმას შეიცავს – 390 მგ-ს.
ელასტიკურობას კანი ცილების – ელასტინისა და კოლაგენის ხარჯზე ინარჩუნებს. C ვიტამინი სწორედ ამ ცილების სინთეზისთვის არის აუცილებელი (თუმცა არაერთი სხვა ფუნქციაც აქვს). ამ ცილების გარეშე ეპიდერმისი ვარდება და კანი ბერდება.
C ვიტამინი იმ ხილსა და ბოსტნეულშია, რომელიც მწვანე, ყვითელი, წითელი ან ნარინჯისფერია, ბულგარულ წიწაკაში კი – ყველაზე მეტი.
მეორე აუცილებელი პროდუქტი მზესუმზირაა. ის E ვიტამინითაა მდიდარი. ეს ვიტამინი უძლიერესი ანტიოქსიდანტია. თავისუფალი რადიკალები დაბერების პროცესს უწყობენ ხელს, E ვიტამინი კი მათ ბოჭავს და ანეიტრალებს. ამ ვიტამინის ნაკლებობა, უპირველეს ყოვლისა, კანზე პიგმენტური ლაქების წარმოქმნით იჩენს თავს. 100 გ მზესუმზირა 182 მგ E ვიტამინს შეიცავს. ეს ორი დღის ნორმაა. თანაც რა მშვენიერი საკნატუნოა…
E ვიტამინს ასევე შეიცავს რძე, კარაქი, კვერცხი, ხორბალი, მწვანე ბოსტნეული, ლობიო, ასკილი, ღვიძლი, კუნთი, ელენთა…
ადამიანის ორგანიზმს E ვიტამინის დეპონირების უნარიც შესწევს. ის უმთავრესად ცხიმოვან ქსოვილში დეპონირდება. ასე რომ, მეტისმეტი არ მოგივიდეთ. ზედმეტი არაფერი ვარგა. თქვენ წარმოიდგინეთ, არც ვიტამინი E.
მესამე მნიშვნელოვანი პროდუქტი პომიდორია. ის უხვად შეიცავს წითელ პიგმენტ ლიკოპინს. თერმული დამუშავება ამ პიგმენტს ააქტიურებს და უფრო იოლად ასათვისებელს ხდის (დაწვრილებით წაიკითხეთ სტატიაში https://mastsavlebeli.ge/?p=11176).
ვწერ და დროდადრო ფეისბუქს ჩავცქერი… თურქი კოლეგა შინ მარტო დარჩენილა და იძულებული გამხდარა, სადილი თავად მოემზადებინა. მერე უფიქრია, ეს ამბავი მთელ ფეისბუქს უნდა გავაგებინოო, კერძისთვის სურათი გადაუღია და გამოუფენია. მოიცა, წარწერაც აქვს. ვკითხულობ, მესმის და მიხარია – თურქული ენა სულ უფრო უკეთ მესმის, ანუ ჩემი მეხსიერება კარგია და ახალი სიტყვების მარაგს საიმედოდ ინახავს. წერია, პომიდორი შევწვი, კვერცხი გადავასხი, მერე წიწაკა დავამატე და ახლა გემრიელად მივირთმევო.
…სოფლის ეზოში ვზივარ. გზაზე ვიღაც ბიჭი ხან აივლის, ხან ჩაივლის. მორიგი ავლის დროს ჯოხზე დაყრდნობილ სანდრო პაპას ხედავს და ხმამაღლა გასძახის:
– როგორა ხარ, ბებერო?
ასეთი მიმართვის მოსმენაზე უსიამოვნოდ ვიშმუშნები, ბიჭი კი აგრძელებს.
-ბებერო, გზაზე ხომ არ გინდა გადასვლა? გადაგიყვანო?
პაპამ ეტყობა თავი გაუქნია, არაო და ბიჭმაც:
– მაშ, კარგი, ჭკვიანად იყავი, ბებეროო.
ცოტა ხანში ბიჭი ისევ ქვემოთ მოდის, ჩემი ეზოსკენ უნდა გამოიაროს. თავს ვერ ვიკავებ და ვეუბნები:
– ბიჭო, პაპას ასე რატომ მიმართე?
– შენ რა, რო? – მივიღე ორიგინალური პასუხი.
– მე არც არაფერი, მაგრამ შენ რომ ასე მოგმართონ, მოგეწონება?
– მე ჯერ ახალგაზრდა ვარ!
– ააა, – ვპასუხობ მე.
ჰოდა, ახალგაზრდებო, იცოდეთ, რომ ეს დროებითი უპირატესობაა. სწორი კვებითა და ცხოვრების წესით შეგიძლიათ სიბერე ოდნავ შეაფერხოთ, ოღონდ ახლავე უნდა დაიწყოთ… წამზომი ჩართულია.
