პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

„ბიჭო ბიჭო“

ერთ ქალაქში ერთი შენობა იდგა. შენობაში რაღაცეები იყო განთავსებული, მათ შორის ერთი პატარა კლინიკა. უფრო სწორედ, თავად ფიქრობდნენ და ამბობდნენ კლინიკა ვართო. კლინიკაში ერთი ექიმი მუშაობდა. უფრო სწორედ, თავად ფიქრობდა და ამბობდა ექიმი ვარო. ამ ექიმს სტატიაში  „ბიჭო ბიჭო“-ს დავარქმევ. ჩემი აზრით, ეს სახელი მოუხდება.

ერთხელ „ბიჭო ბიჭო“-სთან დედა-შვილი მივიდა. დედა ავად იყო, შვილი გულშემატკივრობდა. ადრე ასე ხდებოდა, რომ შვილი ხან გაცივდებოდა, ხან მორიგ გრიპს შეიხვედრებდა და დედა გულშემატკივრობდა. დედა სიცხიანი იყო და სუსტად გრძნობდა თავს, ამიტომ მანამდე შვილმა ამ კლინიკაში დარეკა და სთხოვა, იქნებ „ბიჭო ბიჭო“ სახლში მოვიდესო. იუარეს, „ბიჭომ“ უცხოური აპარატურით უნდა გაგსინჯოთ და აქ არის დამონტაჟებულიო. „ბიჭოს“  ოთახში აპარატურა არ იდო, ან შეიძლება იდო კიდეც და სადმე კუთხეში იდგა, პაციენტების თვალს მოფარებული. „ბიჭომაც“ დიდი ხვეწნის შემდეგ, მხოლოდ ხელით გასინჯა პაციენტი. სავარაუდოდ სწორედ „ბიჭოს“ ხელი იყო უცხოეთში  ჩამოსხმული და შემდეგ მასზე დამონტაჟებული.

იმასაც დავწერ, რომ ამ კლინიკაში დაზღვევა არ მოქმედებდა და „ბიჭოს“ ნახვა არც თუ იაფი ღირდა.

„ბიჭომ“ პაციენტი გასინჯა და თავი გადაიქნია, შორს წასული პროცესიაო. ახლა ერთად სხვაგან მივდივართო და ოპერაციას ვაკეთებთო. შორს წასული პროცესი მართლაც იყო, ოღონდ „ბიჭოს“  შემოთავაზებაში, მაინც რაღაც უცნაურობები იკვეთებოდა. პირველი უცნაურობა ის იყო, რომ ოპერაცია იმ საღამოსვე უნდა გაკეთებულიყო, უფრო სწორედ, იმ ღამესვე (გვიანი იყო უკვე) და ასეთ დამძიმებულ სურათზე ანალიზების გარეშე ოპერაცია რანაირად ჩატარდებოდა? არადა, იმ შუაღამისას მეეჭვება მთელი გუნდი იქ  ყოფილიყო, სადაც „ბიჭოს“  თქმით ოპერაცია უნდა ყოფილიყო.  „ბიჭოს“ მიერ შემოთავაზებული ოპერაციის სხვა სავარაუდო  დრო, მეორე დღის დილის ექვსი საათი გახლდათ. აქაც იგივე შეკითხვა ჩნდებოდა, ვინ გააკეთებდა დილაუთენია ანალიზებს, ვინ გააკეთებდა გადასხმებს და საერთოდ ვინ მოამზადებდა პაციენტს ოპერაციისთვის? შვილს ეს შეკითხვები მაშინვე გაუჩნდა, მაგრამ აღარ  დასვა. რა აზრი ქონდა, ზუსტად გრძნობდა, რომ „ბიჭო ბიჭო“-სთან ერთად არსად წასვლა არ შეიძლებოდა.

თუმცა, საუბარი რატომღაც გრძელდებოდა…

და ჯერი ანესთეზიაზე მიდგა. „ბიჭო ბიჭო“-მ ორი ტიპის ანესთეზია შესთავაზად: სპინალური და ზოგადი. სპინალურზე იქვე გააფრთხილათ, რომ ტექნიკური პრობლემები შეიძლება ყოფილიყო. აი, ზოგადზე კი პაციენტს ქონდა ადრინდელი ცუდი გამოცდილება. წლების წინ, რაღაც პატარა ოპერაციულ ჩარევაზე დააძინეს და გამოღვიძება გაჭირდა ოდნავ. ჰოდა, კითხვაზე, ასეთი გამოცდილების ფონზე, ახლა დარწმუნებული ხართ გამაღვიძებთ თუ არაო, „ბიჭომ“, მხრები აიჩეჩა. მე რა ვიციო, ყოვლის შემძლე კი არ ვარო…ვერ გაიღვიძებ და მე რა უნდა ვქნაო?

„ბიჭო ბიჭო“…?  ვაჰ, ბიჭოს?…

 

კიდევ ისო, რომ მერე კიდევ ერთი ოპერაცია უნდა გავაკეთოო და მაქედან „ბუდე“ ამოვიღოო. შეკითხვაზე, რატომ არ შეიძლებოდა „ბუდის“ პირველივე ჯერზე ამოღება, „ბიჭომ“ რაღაც გაურკვეველი თეორიები მოიშველია. შვილს მაშინვე კითხვის დასმა მოუნდა, ე.წ. „ბარტყების“ შესახებ, რომლებიც ლოგიკურად „ბუდეში“ უნდა ყოფილიყვნენ და ალბათ მათ მოძებნას მესამე გაჭრა დასჭირდებოდა, მაგრამ თავი შეიკავა.

დედა-შვილი საბოლოოდ დარწმუნდა, რომ „ბიჭოსთან“ ოპერაცია არ შეიძლებოდა. წასვლისას უთხრეს, მოვიფიქრებთო.

ოპერაცია მეორე დღეს მართლაც შედგა, ოღონდ სულ სხვაგან. დიდ და ნათელ კლინიკაში, რომელიც მართლაც კლინიკა იყო. პაციენტი რამდენიმე ექიმმა ერთად გასინჯა (მართლაც ექიმებმა) და ოპერაციაც ერთად ჩაუტარეს. მანამდე ყველა საჭირო ანალიზი აიღეს, სათანადო გადასხმები გაუკეთეს და სპინალური  გაუტკივარებაც ყოველგვარი ტექნიკური პრობლემების გარეშე მოუგვარეს.

ჰო… აქ დაზღვევაც მოქმედებდა და პაციენტზე ზრუნვაც.

დიახ, ეს მართლაც კლინიკა და მართლაც ექიმები იყვნენ თავისი გუნდით.

კარგად გაკეთებული ოპერაცია ერთი საქმეა, მაგრამ კარგ ქირურგიულ ჩარევას შემდეგ კარგი მოვლაც სჭირდება. გაწერისას შვილს მოვლის წესების ერთი სავსე ფურცელი გადასცეს. პირველ ნომრად კალიუმის პერმანგანატის აბაზანებით ჭრილობის დამუშავება იყო.

მაშ ასე, დავიწყოთ… არა, აბაზანა კი არა, პერმანგანატზე საუბარი დავიწყოთ.

მედიცინაში, ვეტერინარიაში და ლაბორატორიებში იყენებენ. მართალია, ბოლო პერიოდია მის შეძენასთან დაკავშირებით გარკვეული შეზღუდვებია დაწესებული, მაგრამ პაციენტის შვილს  რამდენიმე გრამი ადრინდელი დროიდან ჰქონდა შემორჩენილი. შეზღუდვები კი იმიტომ არის დაწესებული, რომ უცნაური ხალხი, ვინც თავის ჯანმრთელობას არად დაგიდევს, მას ყოვლად უცნაურად იყენებენ (მოდი, არ დავმალოთ და ვთქვათ, რომ თავისი ჯანმრთელობისთვის ცუდი მიზნებისთვის იყენებენ).

ჯერ კიდევ ადრეულ წლებში, მაშინ ახლანდელი წამლების ნახევარზე მეტი გამოგონილიც არ იყო, ეს მარილი ერთ-ერთ ძირითად წამლად ითვლებოდა. პირველი მსოფლიო ომის დროს ინფექციების  დაუძინებელ მტრად იქცა. მანგანუმის ერთ-ერთი ნიშვნელოვანი ნაერთია. ბუნებაში მანგანუმი ძირითადად მინერალ პიროლუზიტის სახითაა გავრცელებული. ყურადღება მიაქციეთ, რას ვწერ- ძირითადად თქო. ეს კი ნიშნავს, რომ სხვა მინერალებშიც შედის, მაგრამ უფრო უმნიშვნელო რაოდენობით (განმარტება ე.წ. „ჩასაფრებული“ მკითხველებისთვის დავწერე, რომლებიც ალბათ არიან და ღმერთმა ამრავლოთ).

1774 წელს შვედმა ქიმიკოსმა კარლ შეელემ დაადგინა, რომ მინერალი პიროლუზიტი, აქამდე უცნობ მეტალს შეიცავდა. ამ მეტალს მოგვიანებით მანგანუმი უწოდეს. კარლ შეელე უბრალო აფთიაქარი იყო, მაგრამ თავისი ცოდნით იმ დროის ბევრ სწავლულს აღემატებოდა. სხვათა  შორის, შვიდი ქიმიური ელემენტი აღმოაჩინა: მანგანუმი, ჟანგბადი (ეს ელემენტი პრისტლიმაც აღმოაჩინა შეელესგან დამოუკიდებლად), ფთორი, ქლორი, მოლიბდენი, ვოლფრამი, ბარიუმი.

44 წლის გარდაიცვალა, მაშინ ქიმიკოსებს ერთი ცუდი ჩვევა ქონდათ, რასაც კი აღმოაჩენდნენ, ან რასთანაც მუშაობდნენ, ყველაფერს გემოს უსინჯავდნენ. შეელემ პირველმა გამოყო  კალიუმის პერმანგანატი.  პატარა ზომის მუქი იისფერი კრისტალებია. კარლ შეელემ მას მინერალური ქამელეონი დაარქვა. რატომ? ახლავე გავიგებთ.

მანგანუმის შემცველი ყველა მარილი მკვეთრადაა შეფერილი.  კოლბაში მცირე რაოდენობით წყალი ჩავასხათ და მასში პერმანგანატის რამდენიმე კრისტალი გავხსნათ, წყალი ღია ვარდისფრად შეიფერება. თუმცა, როდესაც ყველა კრისტალი გაიხსნება, ფერი უკვე იისფერს მიიღებს. პერმანგანატის მცირე რაოდენობა, რომ სინჯარაში ჩავყაროთ და სპირტქურის ალზე გავაცხელოთ, გამოიყოფა გაზი-ჟანგბადი. სინჯარაში რაღა დარჩება?  უნდა დარჩეს  შავი ფერის მანგანუმის დიოქსიდი და კალიუმის მანგანატი-K2MnO4. ეს უკანასკნელი მუქი მწვანე შეფერილობისაა. თუმცა, კალიუმის პერმანგანატის დაშლის შემდეგ მიღებულ ფხვნილს, სადაც ერთად არის მანგანუმის დიოქსიდი და მწვანე ფერის კალიუმის მანგანატი, წყალი რომ დავასხათ, ჯერ მწვანე შეფერილობა გაიელვებს, რომელიც დიოქსიდის გამო სიშავეში გადადის და ბოლოს ისევ კალიუმის პერმანგანატისთვის დამახასიათებელი იისფერი მიიღება. რატომ? იმიტომ, რომ მანგანატისგან კვლავ პერმანგანატი წარმოიქმნება. ესეც ჩვენი მინერალური ქამელეონი.

მანგანუმი დიდი რაოდენობით გამოიყენება მეტალურგიაში. ფოლადს, რომ მანგანუმი დაუმატოთ, მისი მდგრადობა საოცრად გაიზრდება.

მანგანუმის დიოქსიდზე საინტერესო ამბავი მაქვს. ორ ქიმიკოსს დაავალეს, წყალბადის პეროქსიდი იმ ორ ჭურჭელში ჩაასხით, ხვალ  დამკვეთს უნდა  გაუგზავნოთო. ერთი მათგანი ცოტა ხნით ადრე ლაბორატორიაში მანგანუმის დიოქსიდთან მუშაობდა, ჰოდა ეტყობა მისი ნაწილაკები ხალათზე აეკრა. თან პეროქსიდს ჭურჭელში ასხამდა, თან მეგობარს ესაუბრებოდა, ეტყობა საუბრის დროს ხელებსაც ძალუმად იშველიებდა და ხალათიდან დიოქსიდის ნარჩენები შეუმჩნევლად პეროქსიდიან ჭურჭელში ჩაეყარა. დილით აღმოჩნდა, რომ მთელი ეს პეროქსიდი წყლად იქცა.

რა მოხდა?

წყალბადის პეროქსიდი დაიშალა, გამოიყო ჟანგბადი და წყალი წარმოიქმნა. მანგანუმის დიოქსიდი კი ამ რეაქციის კატალიზატორია. აქვე ლინკს დავდებ ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ადრინდელი სამეცნიერო პიკნიკიდან, სადაც ამ ცდას ვატარებ. სტუდენტის გადაღებულია და ფირი სამოყვარულო დონის არის.

https://www.youtube.com/watch?v=zRYBeejjNH8

მანგანუმის დიოქსიდი, როგორც მჟანგავი, გამოიყენება ტექნიკასა და ლაბორატორიულ პრაქტიკაში. მინის წარმოებაში იყენებენ, როგორც გამაუფერულებელს, გამოიყენება აგრეთვე ასანთის წარმოებაში.

პერმანგანატზე ათასგვარი საინტერესო და სანახაობითი ცდის მსვლელობა შემიძლია ჩაგაწერინოთ, მაგრამ შეგნებულად არ დავწერ. შეზღუდულია მისი შეძენა და ამიტომ ჩვენც წესებს დავემორჩილოთ.    თუ სადმე რამდენიმე კრისტალი მაინც გაქვთ შემორჩენილი,  წმინდა სამედიცინო მიზნებისთვის, ანუ დეზინფექციისთვის გადაინახეთ. მე გულწრფელად გისურვებთ, რომ არასდროს დაგჭირდეთ.

გახსოვთ ხომ, საერთოდ რატომ დავიწყე კალიუმის პერმანგანატზე საუბარი? ექიმმა პაციენტს ოპერაციის შემდგომ ჭრილობის დამუშავება ამ მარილის ძალიან განზავებული ხსნარით ურჩია.

ჭრილობა  ნელ-ნელა შუშდება, ერთ დღესაც აღარ იქნება. მერე დრო გავა და პაციენტსაც დაავიწყდება და მის შვილსაც.

აი,  ექიმებმა კი, ნეტავ,  არ დაივიწყონ, რომ  ცხოვრებაში უზარმაზარი მისია აირჩიეს-ადამიანების მკურნალობა და მათზე ზრუნვა.

კიდევ იცით რა მინდა დავწერო? ნეტავ, ყველა ექიმს გულწრფელად უნდოდეს პაციენტის მშვიდობიანი გამოღვიძება და ამაზე ზრუნავდეს.

ისე იქცეოდეს,  როგორც  იქ ხდება… დიდ და ნათელ კლინიკაში, რომელიც მართლაც კლინიკაა… იქ მომუშავე ექიმები კი, მართლაც ექიმები არიან…

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი