სკოლის დირექტორები, სასკოლო რეფორმის გასაღები?

თომას პეიზანტი, ბოსტონის საჯარო სკოლის დირექტორი, საუბრობს იმაზე თუ როგორ მოვიზიდოთ და შევინარჩუნოთ სასკოლო ლიდერები.

 დილაუთენია, დედა შვილს აღვიძებს: „შვილო, ადექი. სკოლაში წასვლის დროა!“

“კი დედა, მაგრამ რატომ? არ მინდა სკოლაში წასვლა“.

“მაშინ მითხარი ორი მიზეზი, თუ რატომ არ გინდა სკოლაში წასვლა?“
„პირველი- ის რომ ბავშვები ვერ მიტანენ. მეორე კი- ის რომ მასწავლებლებსაც ვეზიზღები“.
„არა შვილო, კარგი რა…ეს არ არის საკმარისი მიზეზები სკოლაში არწასასვლელად“.
„კარგი. მაშინ შენ მითხარი ორი მიზეზი, თუ რატომ უნდა წავიდე სკოლაში?“

“კარგი შვილო, გეტყვი: პირველი-ის რომ 52 წლისა ხარ და მეორე – შენ სკოლის დირექტორი ხარ!“  

ამერიკული სასკოლო ანეკდოტი

თომას პეიზანტი დარწმუნებულია, რომ „ჩვენ ვერასდროს გავაუმჯობესებთ განათლების სისტემას ამერიკის სკოლებში თუ ამას ერთი სკოლით დავიწყებთ“.

როდესაც ბატონმა პეიზანტმა ბოსტონის საჯარო სკოლების ერთ-ერთი ოლქის მართვის სადავეები ჩაიბარა – ოლქისა, რომელიც 58,000 მოსწავლესა და 4,700 მასწავლებელს აერთიანებს და მოსწავლეების 73% სიღარიბეში ცხოვრობს – იგი საქმეს ფართო ხედვით მიუდგა.

მისი თერთმეტწლიანი სამსახური, ოლქის განათლების სუპერინტენდანტად,  გადაიქცა მისივე დაწყებული რეფორმის („ფოკუსი ბავშვებზე“) განხორციელების წლებად.

პირველივე წელს, პეიზანტმა შექმნა ლიდერთა გუნდი, რომელშიც მიიწვია ერთი დირექტორი, ბოსტონის ცხრა სასკოლო უბნიდან.

ორ კვირაში ერთხელ ჯგუფის რეგულარულმა შეხვედრებმა პეიზანტს მისცა საშუალება უფრო მჭიდროდ ემუშავა თითოეული უბნის სასკოლო ლიდერთან და უკეთ გაეაზრებინა, თუ რა შეუძლია მის ოფისს სკოლებისა და სასკოლო უბნების მუშაობის გასაუმჯობესებლად.

ლიდერთა ჯგუფის წევრები, მალევე გადაიქცნენ  სხვა უბნების სკოლების დირექტორების „მწვრთნელებად“, რამაც სკოლის დირექტორებს პროფესიული ზრდის საშუალება მისცა.

ბატონმა პეიზანტმა ასევე ჩაუყარა საფუძველი  „ბოსტონის სასკოლო ლიდერთა ინსტიტუტს“, ორგანიზაციას, რომელიც ქირაობს და სწავლებებს უტარებს ისეთ ხალხს, ვისაც ლიდერთა თვისებები გააჩნია.  ინსტიტუტი დახმარებას უწევს სკოლის დირექტორებს მათი სამსახურის პირველი ორი წლის განმავლობაში; ინსტიტუტის ერთწლიანი სასტიპენდიო კურსების დამთავრების შემდეგ, კურსდამთავრებულნი იღებენ მასაჩუსეტსის სასკოლო დირექტორის პირველად ლიცენზიას, იმ პირობით, რომ ისინი, სულ მცირე, სამი წლის განმავლობაში ბოსტონის საჯარო სკოლებში იმსახურებენ.

აღნიშნულ რეფორმებთან ერთად, პეიზანტმა შეცვალა სასწავლო პროგრამები და დაარწმუნა სასკოლო კომიტეტები, რომ დამამთავრებელი კლასების სასკოლო გეგმები უფრო პერსონალიზებული და მოსწავლეთა საჭიროებებზე მორგებული გამხდარიყო.

პეიზანტის ენერგიული ხელმძღვანელობის შედეგად,მასაჩუსეტსის შეფასების სისტემის მონაცემებით, სხვადასხვა კატეგორიების მიხედვით, მოსწავლეთა მაჩვენებლები  გაუმჯობესდა. ბოსტონმა კი ურბანული განათლების ბროუდის პრიზისთვის შეჯიბრში ზედიზედ მეხუთედ მიიღო ფინალში ასპარეზობის უფლება.

თვითონ თომას პეიზანტი, მისი დაუღალავი რეფორმებისა და შრომისათვის ბევრჯერ დააჯილდოეს განათლების სფეროს პრესტიჟული და აღიარებული წოდებებით. კერძოდ, 2004 წელს, პეიზანტს გადაეცა რიჩარდ რ. გრინის Great City Schools-ის დიდი საბჭოს ჯილდო საქალაქო განათლებაში მიღწეული წარმატებისათვის. ბროუდის ფონდი მას „გმირს“ უწოდებს: „მართალია პეიზანტი ტოვებს საჯარო განათლების სფეროს, მაგრამ კვლავ რჩება მთავარ მოთამაშედ  სასკოლო რეფორმაში: ივლისის დასაწყისიდან, იგი ჰარვარდის უნივერსიტეტის განათლების საასპირანტო სკოლის (Graduate School) ლექტორი გახდება”.

გთავაზობთ თომას პეიზანტის ხედვას სკოლების დირექტორების, როგორც წარმატებული სასკოლო რეფორმის მთავარი მამოძრავებლების შესახებ:

რატომ არის სკოლის დირექტორის როლი ასეთი მნიშვნელოვანი?

ჩვენ მივეჩვიეთ ვიფიქროთ სკოლის დირექტორებზე როგორც მენეჯერებზე.  მაგრამ სასკოლო დონეზე დღეს  მთავარი მნიშვნელობის ამოცანებია მოსწავლეთა მაჩვენებლების (რეზულტატების) გაუმჯობესება და ჩამორჩენის პრობლემების დაძლევა. ეს კი სკოლის დირექტორების მთავარი საქმე გახლავთ. ამ პროცესს ისინი უნდა უძღვებოდნენ.

დირექტორის ლიდერობა (ან ლიდერშიპი, როგორც სახელძღვანელო ფუნქცია), სკოლის ძალისხმევის მეორე მნიშვნელოვანი კომპონენტია, რომელსაც შეუძლია შედეგების გაუმჯობესება და კლასში სწავლების ხარისხის გაზრდა.  დირექტორი, მასწავლებელთა მასწავლებელი უნდა იყოს.

რას ნიშნავს ეფექტური დირექტორობა?

ეს ნიშნავს შეგეძლოს ურთიერთობა ყველანაირ ადამიანთან, პატივი სცე პიროვნებას ისეთს, როგორიც ის არის, მხარი დაუჭირო მრავალფეროვნებას. დირექტორი თანამშრომლებთან ერთად წარუძღვება ერთობლივ ძალისხმევას, რათა ყოველმა ბავშვმა შეძლოს მაღალი სასკოლო სტანდარტით სწავლა.

როგორ ვიპოვოთ კარგი დირექტორი?

ჩვენ თვითონვე ვზრდით ასეთებს. დირექტორებს შორის კონკურენცია საქალაქო სივრცეში და მეტროპოლიებში მაღალია და ხშირად, ეს პაექრობა სახელფასო შეთავაზებების შეჯიბრად გადაიქცევა ხოლმე. ჩვენი ერთლიანი სასწავლო პროგრამის გავლის შემდეგ,  სადირექტორო კანდიდატები, უმეტესწილად, მზად არიან მოირგონ დირექტორის ან მისი მოადგილის პოსტი. ეს ჩვენი სასწავლო ინსტიტუტის მთავარი მიმართულებაა, რომელიც ბოსტონის საჯარო სკოლებისთვის  მომავლის ლიდერების გაზრდაში გვეხმარება.

რა დონის ავტონომია უნდა გააჩნდეს სკოლის დირექტორს?

პირველ რიგში, დირექტორს უნდა ჰქონდეს უფლება თვითონ დაიქირაოს მასწავლებელი. დირექტორმა  უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა მის მიერ დაქირავებულ მასწავლებლებზე და მხარი დაუჭიროს მათ, ამავე დროს შეამოწმოს მათი შესაბამისობა სკოლის სტანდარტებთან.

სკოლის ავტონომიასა და მის მიერ ნაჩვენებ შედგებს შორის საჭიროა არსებობდეს გარკვეული ურთიერთდამოკიდებულება. რაც უფრო კარგი მონაცემები აქვს სკოლას, მით უფრო მეტი ავტონომიის მორგება შეუძლია მას.

როგორ შეუძლია დირექტორს სასკოლო კოლექტივის მოტივაცია რეფორმებისთვის? შესაძლოა კი ეს მასწავლებელთა ყოველდღიური გამოწვევების პირობებში?

ეფექტური დირექტორები სკოლაში აქტიურად  ურთიერთობენ  როგორც ზრდასრულ პერსონალთან და მშობლებთან, ისე – მოსწავლეებთან. ორიენტირი  უნდა იყოს  ბავშვებისთვის საუკეთესო გარემოს შექმნა და არა მოზრდილი პერსონალის კეთილდღეობა.

როგორ შეუძლია ტერიტორიული ერთეულის სასკოლო ადმინისტრაციას დაეხმაროს სკოლის დირექტორებს?

იდეალურ პირობებში, რაიონის (საგრაფოს, უბნის, სხვა ტერიტორიული ერთეულის) სასკოლო ადმინისტრაციის ოფისები მხოლოდ იმისთვის უნდა მუშაობდნენ, რომ დაეხმარონ და მოემსახურონ მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს სკოლებში.

ადმინისტრაციის სუპერინტენდანტები მიზანმიმართულად უნდა ცდილობდნენ  რაიონის სკოლებისათვის მხარდაჭერის აღმოჩენას. სამუშაო უნდა მოიცავდეს სკოლაში მომუშავე ადამიანების გამოკითხვებს ცენტრალური ოფისის მიერ  გაწეულ სამუშაოზე, რა მუშაობს  და რა არ მუშაობს ცენტრალური ადმინისტრაციის მოწოდებული ინსტრუქციებიდან.

სტატისტიკური მონაცემები  მძლავრი და ფასეული ინფორმაციაა. ამიტომაც ლიდერებს  თვითონვე უნდა სურდეთ შეკითხვების დასმა და მათზე გულწრფელი პასუხების მიღება, მიუხედავად მოსალოდნელი არასასურველი პასუხებისა.

რა ესაჭიროებათ დირექტორებს ცენტრალური ადმინისტრაციისგან წარმატების მისაღწევად?

სასკოლო ოლქების ბიუჯეტების 80 პროცენტი, პერსონალის ხარჯებია. დირექტორთა უმეტესობას ესაჭიროება დახმარება თავიანთი სკოლებისთვის მასწავლებლობის კანდიდატებიდან საუკეთესოთა შესარჩევად. ასევე აუცილებელია დამწყები  მასწავლებლის   ხელშეწყობა სამსახურის პირველ წლებში, სასწავლო რესურსებით მომარაგება  პროფესიული განვითარებისთვის.

რატომ არის ძნელი კარგი დირექტორების შენარჩუნება? როგორ შევუნარჩუნოთ ისინი სკოლას?

აუცილებელია სკოლის დირექტორების მხარდაჭერა მათი პროფესიული განვითარების მიმართულებით.

ყველა ახალ დირექტორს, მუშაობის  პირველ წელს, ჰყავს მენტორი – გამოცდილი დირექტორი, რომელიც მასთან მუშაობს. პირველი წლის დირექტორების ჯგუფი ყოველთვიურად რამდენიმე გამოცდილ ფასილიტატორთან ერთად  იკრიბება და  საუბრობენ სკოლაში არსებული გამოწვევების შესახებ, განიხილავენ პრობლემების მოგვარებისა და გადაჭრის გზებს.

რამდენიმე წლის წინ ჩამოყალიბებული პირველი ჯგუფი იმდენად მოწადინებული იყო მხარდაჭერისთვის , რომ მათ ისურვეს შეექმნათ მსგავსი ჯგუფი მეორე წელს მომუშავე დირექტორებისათვის. დღეს ასეთი მხარდაჭერის ჯგუფი უკვე არსებობს.სასკოლო წლის მიმდინარეობისას ასევე არსებობს პროფესიული განვითარების პერიოდული კურსები.

ფიქრობენ რომ სკოლის დირექტორების ტრენინგები ცოტა უცნაური საქმეა; მათ ხომ ისედაც უამრავი სწავლება აქვთ გავლილი?

დირექტორებისგან, როგორც წესი, ელიან რომ ისინი სამენეჯერო ფუნქციებს იკისრებენ და შეასრულებენ. ამის გამო, მათ თითქმის არ რჩებათ დრო სასწავლო პროგრამასა თუ სწავლებაზე კონცენტრირებისთვის.

დღეს, ამ მიმართულებით უამრავი ცვლილება მოხდა და მიმდინარე წესები დირექტორებისგან უკვე მოითხოვს სასწავლო პროგრამის კარგად ცოდნას, დროს საკლასო სწავლებისთვის და მასწავლებლებთან ერთად, პროფესიული განვითარების კურსების გავლას.

ათი წლის წინ, ასეთი რამ არ ხდებოდა. დღეს, ყველას მოეთხოვება ჰყავდეს ლიდერშიპის გუნდი, მასწავლებელებისა და დირექტორის მონაწილეობით, რომელიც იზრუნებს სკოლის გაუმჯობესებაზე და ძალიან ზუსტად გაწერილი გეგმით იმუშავებს მოსწავლეთა მოსწრებისა და საერთო შედეგიანობის გაზრდაზე.

ეს კარგია თუ ცუდი?

ჩემთვის ძნელი წარმოსადგენია ისეთი ორგანიზაცია, რომლის ლიდერს არ აქვს ნათელი წარმოდგენა ორგანიზაციის მისიაზე და ვერ განსაზღვრავს  მოსალოდნელ შედეგებს. სამუშაოს გაძღოლისთვის უნდა იცოდე საქმე, რომელსაც აკეთებ.

წყარო: https://www.edutopia.org/payzant-principals

ავტორი: გრეის რუბინშტეინი (Grace Rubenstein, Edutopia-ს გუნდის ჟურნალისტი)