გეოგრაფიის თანამედროვე გაკვეთილის განუყოფელი ნაწილია მოსწავლეთა დამოუკიდებელი პრაქტიკული საქმიანობა – შემეცნებითი და შემოქმედებითი ძიება, პრობლემების ფორმულირების სწავლება, პრობლემის გადაჭრის გზების დასახვა და გადაჭრა, საკუთარი პოზიციების დაცვა და არგუმენტირება. ამ კუთხით ქეის- მეთოდი ე.წ. case-study წარმატებით გამოიყენება.
ქეისს რამდენიმე განსაზღვრება აქვს: ქეისი – რეალური სიტუაციის აღწერაა; ქეისი – რეალობის მომენატალური სურათია, მყოფადობის, არსებობის ფოტოგრაფიაა; ქეისი – არა მარტო მოვლენის რეალური აღწერაა, არამედ ერთიანი ინფორმაციული კომპლექსია, რომელიც საშუალებას გვაძლევს გავეცნოთ სიტუაციას.
ქეის- მეთოდი ინსტრუმენტია, რომელიც საშუალებას გვაძლევს თეორიული ცოდნა გამოვიყენოთ პრაქტიკული ამოცანების შესრულებისას. მეთოდი მოსწავლეებს უვითარებს დამოუკიდებელ აზროვნებას, სხვისი აზრის მოსმენისა და ალტერნატიული შეხედულების გაზიარების უნარებს, საკუთარი აზრის არგუმენტირებულად წარმოდგენას. ამ მეთოდის წყალობით მოსწავლეებს საშუალება აქვთ გამოამჟღავნონ და განავითარონ ანალიტიკური და შეფასებითი უნარები, ისწავლონ ჯგუფური მუშაობა, იპოვონ დასმული პრობლემის გადაჭრის რაციონალური გზები.
ქეის-მეთოდის ძირითადი ფუნქციაა ასწავლოს მოსწავლეებს რთული არასტრუქტურული პრობლემების გადაწყვეტა, რომელთა გადაჭრა ვერ ხერხდება ანალიტიკური ხერხით. ქეის-მეთოდი ააქტიურებს მოსწავლეებს, ავითარებს ინფორმაციულ და კომუნიკაციურ კომპეტენციებს. იგი განსაკუთრებით კარგად გამოიყენება საზოგადოებრივი გეოგრაფიის საკითხების შესწავლისას, რადგან ამ სფეროში მუდმივად ხდება შინაარსის განახლება, რაც მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს მოახდინონ სიტუაციის შედარებითი ანალიზი.
ქეისებზე მუშაობა შემდეგ ეტაპებს მოიცავს: ინფორმაციის კრიტიკული გააზრება, პრობლემის გამოკვეთა, პრობლემის გამომწვევ მიზეზებზე ორიენტირებული ანალიზი, პრობლემის გადაჭრაზე მიმართული იდეების ძიება ან სამოქმედო გეგმის შემუშავება.
ქეისებით მუშაობა გაკვეთილზე 3 ეტაპად მიმდინარეობს:
1-ლი ეტაპი – გაცნობითი ეტაპი – ინდივიდუალური მომზადება. ამ ეტაპზე ხდება ქეისის გაცნობა და მოსწავლეთა ჩართვა რეალური სიტუაციის განხილვაში. პრაქტიკა აჩვენებს, რომ გაკვეთილზე ყველაზე კარგია 1-3 გვერდიანი ნაბეჭდი ქეისის გამოყენება, რომლის წაკითხვაც შესაძლებელია 5-10 წუთის განმავლობაში.
მე-2 ეტაპი – ძირითადი ეტაპი – მუშაობა მცირე ჯგუფებში. ამ დროს ფორმირდება პრობლემის გადაწყვეტის სხვადასხვა მიდგომები. ჯგუფის წევრებმა უნდა შეიმუშაონ საერთო მოსაზრება, რომელსაც შეიძლება თან დაერთოს სქემები, თეზისები. უნდა აღინიშნოს, რომ საერთო აზრის შემუშავება მასწავლებლისათვის თვითმიზანი არაა. იგი სასურველია, მაგრამ თითოეულ მოსწავლეს შეუძლია ჰქონდეს საკუთარი, განსხვავებული აზრი და გამოთქვას იგი დისკუსიის დროს ანუ მესამე ეტაპზე. მეთოდი case-study აღნიშნულ სიტუაციაში კოლექტიური სწავლების მეთოდის როლშია, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილია სწორედ ჯგუფებში მუშაობა და ინფორმაციის ურთიერთგაცვლა. ჯგუფების საქმიანობის პროდუქტები განხილვის საკითხია. მნიშვნელოვანია ერთიანი აზრის შემუშავება ქეისის დავალებაზე.
მე-3 ეტაპი – ჯგუფის საავტორო პროდუქტის პრეზენტაცია თანმხლები დისკუსიით. თითოეული ჯგუფი წარმოადგენს პრობლემის გადაწყვეტის თავის ვარიანტს მოკლედ და მკაფიოდ. ჯგუფის პრეზენტაციას უნდა დაეთმოს 3 წუთი. შემდეგ იწყება დისკუსია ჯგუფებს შორის, რომლითაც სრულდება კონკრეტულ სიტუაციაზე მუშაობა და ამავე დროს აქვს დიდი განმავითარებელი პოტენციალი. დიკუსიის დამთავრების შემდეგ მასწავლებელი გამოთქვამს თავის მოსაზრებას, თუმცა არ ამტკიცებს, რომ იგი ერთადერთი და სწორია, რითაც ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ ის და მოსწავლეები პარტნიორები არიან. ამავე ეტაპზე ხდება მოსწავლეთა ნამუშევრების შეფასება. მაგალითისთვის განვიხილოთ თემა ”საქართველოს ტურისტულ- რეკრეაციული რესურსები და ტურიზმის განვითარება“. გაკვეთილზე უნდა მოხდეს ტურისტულ-რეკრეაციული რესურსების პოტენციალის განხილვა და საქართველოში ტურიზმის განვითარების პრობლემის ფორმირების მიზეზების დადგენა და გადაჭრის გზების ძიება ქეისების საფუძველზე. ქეისმა, მოქმედების ეფექტური ვარიანტების გასააზრებლად, ერთდროულად უნდა შეასრულოს ტექნიკური დავალებისა და ინფორმაციის წყაროს ფუნქცია.
განვიხილოთ ერთი გაკვეთილის ნიმუში.
თემა: ტურიზმი საქართველოში, მე-9 კლასი.
მიზანი: საქართველოში ტურიზმის განვითარების პრობლემებისა და პერსპექტივების გამოვლენა; მოსწავლეთა ინფორმაციული და კომუნიკაციური უნარების განვითარება;
რესურსები: სლაიდ-შოუ ან სარეკლამო ვიდეორგოლი საქართველოს შესახებ, დიაგრამა, ქეისი – ტექსტი ან ინტერვიუ საქართველოს ტურიზმის შესახებ, ინტერნეტი, პროექტორი, კომპიუტერი.
გაკვეთილის მსვლელობა:
სლაიდ-შოუს ან სარეკლამო ვიდეორგოლის ”კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება საქართველოში“
ნახვის შემდეგ მასწავლებელი ეკითხება მოსწავლეებს: თქვენი აზრით რა მიზნით შეიძლება იქნეს გამოყენებული მოცემული მასალა?
მოსწავლეთა პასუხი: რეკლამის სახით, რათა რაც შეიძლება მეტი უცხოელი ტურისტი ჩამოვიდეს საქართველოში.
მასწავლებელი აჩვენებს დიაგრამას და სვამს კითხვას: რაზე მეტყველებს დიაგრამა: „უცხოელი ტურისტების დინამიკა საქართველოში“.
მოსწავლეთა სავარაუდო პასუხი: დიაგრამის მიხედვით- ადგილი აქვს ტურისტთა რიცხვის ზრდას ან შემცირებას.
მასწავლებელი: თქვენი აზრით ეს დადებითი თუ უარყოფითი მომენტია? რატომ?
მოსწავლეებს ეძლევათ დრო არგუმენტირებული პასუხებისთვის. შემდეგ ხდება განხილვა.
მასწავლებელი: უცხოელ ტურისტებს ქვეყანაში შემოაქვთ დამატებითი კაპიტალი და ასეთი სურათი გვაქვს: ა) გვაქვს რესურსული პოტენციალი, რითაც შეგვიძლია ტურისტების მოზიდვა; ბ) მცირეა ტურისტების რიცხვი, ვისაც მათი მონახულება ან დასვენება უნდა.
მოცემული პრობლემის გადასაწყევტად მოსწავლეებს ეძლევათ ქეისი: საქართველოს ტურისტულ რეკრეაციული პოტენციალი და ტურიზმის განვითარების პერსპექტივები. (ქეისს მასწავლებელი წინასწარ ამზადებს.)
მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში 20 წუთის განმავლობაში. მათი დავალებაა: 1. ჩამოაყალიბონ საქართველოს ტურიზმის ძირითადი პრობლემა; 2. განსაზღვრონ მიზეზები, რამაც გამოიწვია ეს პრობლემა; 3. დასახონ მათი გადაჭრის გზები.
დროის გასვლის შემდეგ თითოეული ჯგუფი წარმოადგენს შესრულებულ სამუშაოს, მიმდინარეობს განხილვა.
გაკვეთილის საქმიანობის პროდუქტი: საქართველოს ტურიზმის პრობლემის ერთიანი ფორმულირება და მათი გადაჭრის გზების დასახვა.
პრობლემა: ტურიზმის განვითარების შემაფერხებელი გარემოებები.
პრობლემის გამომწვევი მიზეზები:
- ნეგატიური ინფორმაცია საქართველოს შესახებ მსოფლიოს მასობრივი ინფორმაციის წყაროებში (ბუნებრივი კატაკლიზმები, არასტაბილური გარემო და სხვ.)
- უცხოელთა პირადი უსფრთხოების გარანტიების არ არსებობა;
- ტურებისა და მომსახურების სიძვირე.
პრობლემის გადაჭრის გზები: საქართველოს ტურისტული ბიზნესის
განვითარებისათვის სახელმწიფო პროგრამის შემუშავება.
რეფლექსია: მოსწავლეებმა გაკვეთილი უნდა შეაფასონ სამი პოზიციის მიხედვით:
- შინაარსისადმი ინტერესი
- გაკვეთილის მნიშვნელობა
- მოსწავლეთა აქტიურობა
საინტერესოა 7 6 5 4 3 2 1 0 არ არის საინტერესო
სასარგებლოა 7 6 5 4 3 2 1 0 არ არის სასარგებლო
ვიყავი აქტიური 7 6 5 4 3 2 1 0 არ ვიყავი აქტიური
საშინაო დავალება:
მოსწავლეებმა უნდა მოამზადონ სარეკლამო ბუკლეტი ან ფურცელი საქართველოს რომელიმე მხარის ან ადგილის შესახებ, ისე რომ დააინტერესონ და შეძლონ უცხოელი ტურისტების მიზიდვა.
ქეის-მეთოდის გამოყენება ეფექტურია განვლილი მასალის გამეორებისას და განმტკიცებისას. თუმცა პრაქტიკამ აჩვენა, რომ იგი ასევე პროდუქტიულია ახალი მასალის შესწავლის დროსაც.
