პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

ფოკუს-ჯგუფი მოსწავლეებთან თემა – ჰაგიოგრაფიული ტექსტების სწავლების პრაქტიკა

 

ჩვენი ინტერნეტგაზეთის ერთ-ერთ წერილში ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის საბაზო და საშუალო საფეხურის საგნის ჯგუფის მასწავლებლის სამაგისტრო პროგრამის ფარგლებში ჩატარებული კვლევის რამდენიმე საინტერესო დაკვირვება შემოგთავაზეთ. იქვე დაგპირდით, რომ უშუალოდ კვლევის შედეგებს სამაგისტრო ნაშრომის დაცვის შემდგომ შემოგთავაზებთ. სამაგისტრო ნაშრომის დაცვა შედგა, მაგისტრანტებმა(ილონა აკობია, მარიამ დვალი, ლია ნარიმანიძე) წარმატებით გაართვეს თავი პრეზენტაციას და იმედი მაქვს, მომავალში თავიანთ პრაქტიკულ საქმიანობისვისაც ბევრი სასარგებლო და საინტერესო იდეაც გაიყოლეს უნივერსიტეტიდან. ვასრულებთ დანაპირებს და გთავაზობთ გაეცნოთ სამაგისტრო კვლევის ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო ნაწილს – ფოკუს-ჯგუფს მოსწავლეებთან.

მოსწავლეებთან ფოკუს ჯგუფის ჩატარების აუცილებლობა გამოიწვია მასწავ­ლებლების საუბრიდან გამოტანილმა დასკვნებმა, მათი უმეტესობა აღნიშნავდა, რომ ჰაგიოგრაფიული ტექსტების შესწავლისას მოსწავლეთა დიდი ნაწილი(2-3 მოს­წ­ავლის გარდა) მაღალ სააზროვნო უნარებზე გადის, მათ მოტივაციაზე უარ­ყოფითად არ აისახება ის, რომ პირველი სემესტრის განმავლობაში ერთნაირი თემა­ტიკისა და ჟანრის ნაწარმოებების გავლა უწევთ. ფოკუს ჯგუფის მიზანი იყო, გაგ­ვერკვია, მოსწავლეების აზრით, რამდენად მრავალფეროვანია, მეთო­დო­ლო­გიური თვალსაზრისით, ლიტერატურის გაკვეთილები, რა ეადვილებათ და რა უჭირთ განსაკუთრებულად ამ ტექსტების შესწავლის დროს. ფოკუს ჯგუფში მო­ნა­წილე ბავშვები შეირჩნენ შემთხვევითი პრინციპით, შესაბამისად, საშუალება გვქონდა, დავკვირვებოდით როგორც მაღალი აკადემური მოსწრების, ასევე და­ბალი აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლეთა დამოკიდებულებებს.

ფოკუს ჯგუფს ესწრებოდა 15 მოსწავლე და მიმდინარეობდა ორ საათზე მეტ ხანს. მოს­წავ­ლეები ინტერესით იყვნენ ჩარ­თულნი, ყველა მათგანი გამოთქვამდა აზრს, უმეტესეობა – აქტიურად და გულწრფელად.

 გამოიკვეთა შემდეგი დასკვნები:

შეკითხვაზე, როგორი დამოკიდებულება გაუჩნდათ, როცა პირველად წაიკითხეს ძველ­ქართული ტექსტი, უმეტესობამ აღნიშნა, რომ პირველი შთაბეჭდილება უარ­ყოფითი იყო, თუმცა გარკვეული დროის შემდეგ შეეცადნენ, აღექვათ ჩვეულებრივ ტექსტად. ,,პრინციპში, რელიგიას თუ ჩამოვაცილებთ, ჩვეულებრივი რომანი გა­მოვა“,- აღნიშნა ერთ-ერთმა მოსწავლემ იაკობ ხუცესის ,,შუშანიკის წამებაზე“.

ტექსტში ყველაზე დიდ სირთულეს მათთვის წარმოადგენს ლექსიკური მასალა. მოს­წავლეების აზრით, ისინი ძალიან დიდ დროს ანდომებენ სიტყვების გან­მარტებას და შინაარსის პერიფრაზირებას, თუმცა ძალიან მალე ავიწყდებათ მათი მნიშვნელობა. ,,რა საჭიროა ამ სიტყვების(არქაიზმები იგულისხმა) მნიშ­ვნე­ლობების ცოდნა, დღეს მაინც არც ერთი არ მახსოვს“,- აღნიშნა ერთ-ერთმა მოსწავლემ. რამდენიმეს აზრით, გაგებას ართულებას ის, რომ, მათი აზრით, ტექ­სტებს აკლიათ ლოგიკურობა. როდესაც ვთხოვეთ, დაეზუსტებინათ, რას გულის­ხ­მობდნენ ლოგიკურობის ნაკლებობაში, აღნიშნეს, რომ მათთვის გაუგებარია, რა­ტომ ეწამება შუშანიკი( ,,… იმიტომ წავიდა სინამდვილეში, რომ თავი შეურაც­ხყოფილად იგრძნო, როგორ ირთავს ვიღაცას ისე , რომ არც მკითხა, ეგ შურაცხ­ყოფის მომენტი უფრო იყო, ვიდრე რელიგიური“ – მოსწავლე), ან რატომ უნდა გასწირო თავი რელიგიის გამო. როგორც ირკვევა, მოსწავლეებს უჭირთ მიზეზ-შე­დეგობრივი კავშირების გაანალიზება ან მათთვის სრულიად აუხ­სნელია ის, რაც ამ ნაწარმოებებში ვითარდება, ერთულებათ მათი თანამედროვე ეპო­ქისთვის უცხო პრობლემატიკის აღქმა. აქვე იკვეთება ერთი მომენტიც, თანა­მედროვე ეპოქისთვისაც არაა უცხო ადამიანთა რელიგიური ნიშნით დევნის შემ­თხვევები, მაგრამ, როგორც ჩანს, საგაკვეთილო პროცესზე ნაკლებად ხერხდება პარა­ლელების გავლება.

კითხვაზე, რა დროის შემდეგ ახერხებდნენ დამოუკიდებლად  ტექსტის პერი­ფრა­ზი­რებას, გვიპასუხეს, რომ ტექსტის გარკვეული ნაწილი მათ ეძლევათ სა­ში­ნაო დავალებად და ამას ართმევენ თავს, თუმცა იქვე დაამატეს, რომ დღეს(ფოკუს-ჯგუფი აპრილში ჩატარდა) ის სიტყვები აღარ ახსოვთ. საგაკვეთილო პრო­ცესი, ძირითადად, ეთმობა ტექსტის პერიფრაზირებას, მოსწავლე აღნიშნავს: ,,თუ დრო დაგვრჩებოდა, ვიწყებდით საუბარს, რა და როგორ…“. ვთხოვეთ და­ესახელებინათ მეთოდი, რომელიც ყველაზე მეტად დაეხმარათ ტექსტის გაგებაში. მოსწავლეებმა აღნიშნეს, რომ შემაჯამებლის დაწერამდე მასწავლებელი უგ­ზავნიდა მათ ტექსტის ადაპტირებულ ვარიანტს, რომლიდანაც  სწავლობდნენ ში­ნაარსს.

კითხვაზე რა იყო საინტერსო მათთვის(21-ე საუკუნის მოსწავლისთვის) ამ ტექ­სტებში, აღნიშნავდნენ, რომ ,,თუ ცოტა ტექსტის გარეთ არ გავალთ“, მხოლოდ ის, რომ ვიღაცა გმირია, რადგან ეწამა, არ არის საინტერესო. აზრის უფრო დასაზუსტებლად, ვთხოვეთ წარმოედგინათ, იმ შემთხვევაში, თუ მათ რჩევას გაითვალისწინებდნენ მეა­თე კლასის ლიტერატურული პროგრამის შედგენაში, ამ სა­მი ნაწარმოებიდან რომელს მიიჩნევდნენ ყველაზე საინტერესოდ. კითხვამ დის­კუ­სია გამოიწვია. მოსწავლეთა უმეტესობამ დაასახელა იოვანე საბანისძის ,,აბოს წამება“. მათი აზრით, ,,აბოში მხოლოდ რელიგია არ არის, ეს უფრო პიროვნულ თა­ვი­­სუფ­ლე­ბაზეა“.  მოსაზრების დასაბუთებისას ისინი ყურადღებას ამახ­ვი­ლებ­დნენ იმა­ზე, რომ საკუთარი არჩევანის დაცვა დღესაც აქტუალური საკითხია. ერთ-ერთმა მოს­წავლემ აღნიშნა, რომ აბო, როგორც პერსონაჟი, სხვებზე(შუშანიკი, გრიგოლ ხანძთელი) მეტად მოსწონს, რადგან მან შეისწავლა ყველა რელიგია და შე­ძენილი ცოდ­ნის საფუძველზე მიიღო გადაწყვეტილება. მისი აზრით, განუს­ჯე­ლად, სხვი­სი გავლენით მიღებული გადაწყვეტილებები ადამიანს პი­როვ­ნე­ბად ვერ აქცევს და ეს 21-ე საუკუნის პრობლემაა.

რამდენიმე მოსწავლემ სასურველ ჰაგიოგრაფიულ ნაწარმოებად დაასახელა გი­ორ­გი მერჩულეს ,,გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება“. ისინი ფიქრობენ,  აღნიშნული ტექ­სტი საინტერესოა იმ თვალსაზრისით, რომ ,,შუშანიკის წამებისგან“ გან­სხვა­ვებით (,,შუშანიკში ის არის, რომ ღმერთს იმით მოვაწონებთ თავს, რაც უფრო  მეტად დავიტანჯებით“, – მოსწავლე), პერსონაჟი საქმით ამტკიცებს ღმერთის სიყ­ვარულს, ხალხის და ქვეყნის სამსახურშია. ამასთან, ერთმა მოსწავლემ აღნიშნა, რომ ტელევიზიით მოისმინა ტაო-კლარჯეთის ქრისტიანული ძეგლების შესახებ, რომ­ლებიც დღეს თურქეთის ტერიტორიაზეა და ამის შემდეგ უფრო დაფიქრდა ამ ნაწარმოების მნიშვნელობაზე. მისი აზრით, აჯობებს „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვ­რება“ ისწავლებოდეს, როგორც ისტორიული წყარო, რადაგან იმისთვის, რაც ამ ნაწარ­მოებში მთავარია, მთელი ტექსტის გავლა არაა საჭირო.

მხოლოდ ერთმა მოსწავლემ დაასახელა სასურველი ჰაგიოგრაფიული ტექსტად იაკობ ხუცესის „შუშანიკის წამება“. მისი აზრით, ის, როგორც ქართული მწერ­ლობის პირველი ნიმუში, აუცილებლად უნდა ისწავლებოდეს, რადგან სხვა­გვარად მას არავინ წაიკითხავს.

,,შუშანიკის წამების“ ეროვნულ მნიშვნელობაზე ერთ-ერთმა მოსწავლემ ამგვარი შეხე­დულება გამოთქვა: თუ ნაწარმოების ეროვნული და ესთეტიკური ღირე­ბულება უნდა გააცნობიერებინო მოსწავლეს, ის უნდა შეადარებინო იმავე ეპოქის სხვა ერების ლიტერატურასთანო. კითხვაზე, განუხორციელებიათ თუ არა გაკვე­თილ­ზე მის მიერ დასახელებული აქტივობა, ყველამ გვიპასუხა, რომ არა. ,,მაშინ იმ ორს ვერ მოვასწრებდით“, – აღნიშნეს ბავშვებმა.

გამოიკვეთა, რომ მოსწავლეებს მრავალფეროვანი და ჟანრობრივად განს­ხვავებული ლიტერატურა უფრო მოსწონთ, მათ შორის, როცა ლიტერატურული პროგრამა გაჯერებულია უცხოენოვანი ავტორებით და მათ ეძლევათ შედარების საშუ­ალება. ,,მეცხრე კლასი იყო ჩემთვის წიგნების შეყვარების წელი“, – აღნიშნა ერთ-ერთმა მოსწავლემ. მეცხრე კლასის პროგრამა ჟანრობრივი და თემატიკური თვალსაზრისით მრავალფეროვანია, თანაც, როგორც იმავე მოსწავლემ აღნიშნა, მასწავლებელი ახარისხებდა სახელმძღვანელოში ტექსტებს და დამატებით საკითხავად აძლევდა უცხოენოვანი მწერლების წიგნებსაც.

მოსწავლეების აზრით, ჰაგიოგრაფიული ლიტერატურა არ შეესაბამება მე-10 კლა­სელის ინტერესებს, ,,სჯობს ამ ასაკში ვიკითხოთ ისეთი ლიტერატურა, რომელიც ჩვენს პიროვნულ განვითარებას შეუწყობს ხელს“(მოსწავლე).

შეკითხვაზე, რამდენად იძლეოდა ჰაგიოგრაფიული ლიტერატურა მათი იმ თანა­კლასელების, რომლებიც, მაგალითისთვის, ტექნიკური საგნებისადმი განსა­კუთრებული დამოკიდებულებით გამოირჩევიან, ინტერესების გათვალისწინების საშუალებას, რამდენიმემ აღნიშნა, რომ ტექსტზე მუშაობის უნარები ყველასთვის საჭიროა, თუმცა უმეტესობის აზრით, ამ დოზით ჰაგიოგრაფიული ტექსტები, არა თუ  ლიტერატურით ნაკლებად დაინტერესებული მოსწავლეებისთვის, იმათ­თვი­საც კი მოსაბეზრებელია, ვისაც განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვს ამ საგნისადმი. ,,მე რომ ასტროფიზიკოსობას ვაპირებ, რაში დამჭირდება ამდენი ჰაგი­ოგრაფია?“- დასვა შეკითხვა ერთ-ერთმა მოსწავლემ.

მოსწავლეთა ფოკუს ჯგუფზეც გამოიკვეთა საკითხი, რომ ჰაგიოგრაფიული ტექ­სტები, თავიანთი მხატვრული ღირებულებისა და ეროვნულ-კულტურული მნიშ­ვნე­ლობის გამო, ყურადღების მიღმა ვერც სკოლაში დარჩება, მაგრამ მოსწავ­ლეების თვალთახედვით, ამის გასაცნობიერებლად სულაც არ არის სავალ­დე­ბულო, სამივე ტექსტი, თანაც ძველქართულად, ისწავლებოდეს. ,,მე უფრო ვი­ამაყებ ,,შუშანიკის წამებით“, თუ მეცოდნება, რამდენ ერს აქვს კიდევ მე-5 საუ­კუ­ნეში მხატვრული ნაწარმოები, ამიტომ, მირჩევნია, ერთი ვისწავლო და შევადარო სხვებს“, – აღნიშნა მოსწავლემ.

დასკვნები

  • მოსწავლეებთან ჩატარებული ფოკუს ჯგუფისა და ტესტირების(კვლევის შემდგომი ეტაპი იყო…ნ.ლ) ანალიზი, გვაძ­ლევს საფუძველს დავასკვნათ, რომ ქართული ლიტერატურის საგაკ­ვე­თი­ლო პროცესი მე-10 კლასის პირველ სემესტრში არ გამოირჩევა მე­თო­დუ­რი მრავალფეროვნებით. მოსწავლეების არ ეძლევათ საშუალება, განივითარონ და საგაკვეთილო პროცესში დაამუშაონ მაღალი სააზროვნო უნარები.
  • ძირითადი პრობლემა მდგომარეობს ტექსტების ენობრივ სირთულეში და მოს­წავლეთა რაოდენობას ნაკლები მნიშვნელობა ენიჭება მათი შეს­წავ­ლი­სას.
  • მე-10 კლასის ლიტერატურის პროგრამა ნაკლებად ითვალისწინებს მოს­წავ­ლე­თა ასაკობრივ თავისებურებებსა და ინდივიდუალურ ინტერესებს.
  • მოსწავლეები იმთავითვე რელიგიური დანიშნულების მქონედ  აღიქვამენ ჰა­გი­ოგრაფიულ ტექსტებს.
  • ლიტერატურის გაკვეთილებზე ჰაგიოგრაფიული ტექსტების სწავლების დროს არ/ვერ იყე­ნებენ ტექსტების შედარების მეთოდს, ეს ეხება როგორც ნაციონალურ ტექ­სტებთან პარალელებს, ასევე უცხოენოვან ლიტერატურას.
  • მოსწავლეებს აინტერესებთ და ავითარეთ იმ სახის ლიტერატურა, რომე­ლიც მათ თანამედროვე გარესამყაროსთან აკავშირებთ. ჩართულობა და­ბა­ლი ხარისხისაა იმის გამო, რომ ბავშვები ვერ ხვდებიან, რატომ უნდა ისწავ­ლონ ის, რაც აღარაა აქტუალური, პრობლემურობის თვალსაზრისით.
  • მასწავლებელების მიდგომებში(ნაციონალური ლიტერატურის კითხვის სა­გან­­მან­ათ­ლებლო ფუნქციასთან დაკავშირებით) განსხვავება არ შეიმჩნევა სა­ჯარო და კერ­ძო სკოლების მიხედვით. პირველ და მეორე შემთხვევაშიც გვხვდებიან პედა­გოგები აკადემიური პრინციპებით და პედაგოგები უტი­ლი­ტარული მიდ­გომით სწავლების პრინციპებით,თუმცა ეს უკანასკნელნი ძალზე მცირე რა­ოდენობით.
  • მოსწავლეებთან ჩატარებული ტესტირების შედეგებით, კერძო სკოლის მოს­წავლეთაგან მეტმა გამოავლინა გარკვეული უნარების ფლობა საჯარო სკო­ლის მოსწავლეებთან შედარებით, თუმცა რომელიმე განსხვავებული უნა­რი არც ერთ შემთხვევაში არ დაფიქსირებულა.

ჩვენმა კვლევამ გამოავლინა რამდენიმე უდავოდ საინტერესო და საყურადღებო პრობ­ლემა. რეკო­მენ­დაციები, რომლებიც ჩვენ მიერ განხორციელბული კვლევის შედეგად შეი­ძლე­ბა გამოვკვეთოთ, შემდეგია:

  • ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემა უნდა დაინტერესდეს, ჩაატაროს კომ­პე­ტენ­ტური კვლევა იმასთან დაკავშირებით, როგორ მიმდინარეობს ნაცი­ონა­ლური ლიტერატურის სწავლება და რამდენად ეფექტურია სკოლებისთვის შეთავაზებული საგნობრივი პროგრამები.
  • საგნობრივი პროგრამა უნდა ეყრდნობოდეს მოსწავლეთა საჭიროებების კვლე­ვას.
  • საგნობრივი პროგრამა უნდა ითვალისწინებდეს მოსწავლის ასაკობრივ თავი­სებურებებსა და ინტერესებს, რათა ხელი შეეწყოს მაღალი ხარისხის ჩარ­თულობას.
  • საგნობრივ პროგრამაში მეტად უნდა იყვნენ წარმოდგენილნი თანამედროვე ლიტერატურის სახეები(,,მეტი ქარჩხაძე“- ისურვეს მოსწავლეებმა).
  • ლიტერატურული პროგრამის შედგენაში მეტად აქტიურად უნდა ჩაერთონ მასწავლებლები. სა­სურველია მოსწავლეების ჩართვაც ამ პროცესში გარკვეული ფორმით.
  • უნდა გადაიხედოს საატესტატო გამოცდების შეფასების კრიტერიუმები, რად­გან, მასწავლებლებისა და მოსწავლეების თქმით, ისინი სწორედ ამ კრი­ტერიუმების გამო არიან ,,იძულებულნი“ საგაკვეთილო დროის უდი­დე­სი ნაწილი დაუთმონ შინაარსის ,,შესწავლას“.
  • მაშინ, როდესაც საერთაშორისო კვლევების შედეგების ანალიზი ქართველი მოს­წავ­ლეების უნარების შესახებ, არც ისე სახარბიელოა, სჯობს, არ არსე­ბობ­დეს ტაბუდადებული თემები და ყველა, ვისაც გარკვეული შეხება აქვს საგან­მანათლებლო სისტემასთან, ფიქრობდეს, როგორ გახდეს სწავლა-სწავლების პროცესი უფრო ეფექტიანი ლიტერტურული ტექსტის დახ­მა­რე­ბით.

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი