ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

უკუკავშირი წინსვლისთვის

მასწავლებლის მართებული უკუკავშირი თითოეული მოსწავლის წინსვლის საწინდარია. მთავარია, ვიცოდეთ, როგორ ვუწინამძღვროთ აღსაზრდელთა წარმატებას. ხშირად გვავიწყდება, რომ მოწაფეთა შეცდომების ხაზგასმა უმნიშვნელოა იმასთან შედარებით, თუ რა ისწავლეს მათ. აღიარებულია, რომ მოსწავლის სწავლისთვის, მისი წინსვლისთვის გადამწყვეტია სწორი, მართებული უკუკავშირი.

არსებობენ პედაგოგები, რომელთა მოსწავლეები დამოუკიდებლად ახერხებენ სწავლას. ეს კი, ჩვენი დაკვირვებით და აღიარებული თეორიების თანახმად [ენგი და როუზი, 2012], სწორედ უკუკავშირის დამსახურებაა. მოსწავლეებს სჭირდებათ დრო და ხელშეწყობა   სირთულეების დასაძლევად. მასწავლებლის ყურადღება, დახმარება და გამოცდილება მოსწავლეთათვის სარგებლობის მომტანი უნდა გახდეს, რადგან დღესდღეობით ჩვენი მთავარი გამოწვევა მოსწავლის ცოდნის შესახებ მოპოვებული ინფორმაციის მათი დახმარებისთვისვე გამოყენებაა.

ცხადია,  მოსწავლეებს გარკვეული მოთხოვნები აქვთ მასწავლებლების მიმართ,  ამიტომ მნიშვნელოვანია ასეთ ბავშვებს  დავანახოთ  სასწავლო მიზნები  და  ვასწავლოთ მათი მიღწევის გზები. თუ ასე არ მოვიქცევით,  ჩავაქრობთ მათ  შთაგონებას და შინაგან მოტივაციას [გოდუაძე, 2016].  განათლების ექსპერტები ამაოდ როდი გვირჩევენ,  კომენტარები მხოლოდ მოსწავლის აზრებზე დაყრდნობით გავაკეთოთ.

გულდასაწყვეტია, როდესაც ნიჭიერი თაობები (ყოველშემთხვევაში, მათი უმრავლესობა) სკოლაში დროის გასაყვანად დადიან ან იმიტომ, რომ შინ სკოლის დირექცია ურეკავს  და ბევრი გაცდენის გამო სკოლაში მოსვლას ავალდებულებს. როდის ვუშვებთ შეცდომას? დაწყებით კლასებში წარჩინებული მოსწავლეები ხშირად ზედა საფეხურზე გადასვლისას კარგავენ მოტივაციას. მათი სასწავლო პროცესში მონაწილეობა აღარ არის აქტიური. მასწავლებელი, რომელიც  ასახსნელი მასალის მხოლოდ და მხოლოდ გადმოცემაზეა ორიენტირებული, მათთან ერთად ვეღარ განიხილავს საგნის თემას და ამოცანებს, ბავშვებს არ რჩებათ დრო სხვადასხვა სტრატეგიების გაცნობისა და ექსპერიმეტებისთვის. მოსაუბრე პარტნიორების როლი კნინდება და სულაც განილევა. ამას ემატება სოციალური აქტივობების დეფიციტიც, თანამშრომლობითი სამუშაო მეთოდების ინიციატივის კლება და, შესაბამისად, ისეთი სასწავლო აქტივობები, რომლებიც ინკლუზიურ კლასებში აზროვნების უმაღლეს უნარებს აამოქმედებს, მცირდება. ოდესღაც წარჩინებული, ნიჭიერი მოსწავლე თამაშს გარე რჩება. ასე გრძელდება მანამ, სანამ მშობელი ბავშვს საგნის პედაგოგთან არ მოამზადებს და თუ ეს არ მოხდა, მოსწავლე განწირულია. ამგვარი დამოკიდებულება კონკრეტული პედაგოგის, დირექციის კრახია, თანამედროვე სკოლას კი ამის აღიარება არ უნდა უჭირდეს.

მერვეკლასელი ბიჭი, რომელიც შინ გულით სწავლობს ორგვერდიან ლექსს, გააზრებული აქვს თითოეული სიტყვა, ფრაზა და გრძნობს ტექსტურ ქსოვილს, შინ გულდაწყვეტილი ბრუნდება იმის გამო, რომ გაკვეთილზე მოყოლისას ერთხელ შეფერხდა და ამის გამო თხრობა შეაწყვეტინეს. თუკი არ არსებობს უკუკავშირი, თუკი სახელმძღვანელოში მოცემული ფაქტების დაზეპირებით და ჩვენეული მეთოდების კოპირებით შემოვიფარგლებით, მოსწავლეები ვერ შეძლებენ ცოდნის ტრანსფერს, რაც იმთავითვე გააზრებული უკუკავშირის ნაწილად მოიაზრება.

გაკვეთილსა თუ ლექციაზე ბავშვების აქტიურობა ინფორმაციის წყაროდ ფასდება. მიგვითითებენ, რომ ამაზე დაყრდნობით მოვახდინოთ სწავლების ადაპტაცია და დავაკმაყოფილოთ სტუდენტთა/მოსწავლეთა განსხვავებული საჭიროების სპექტრი [როუზი და ენგი, 2012]. მოსწავლეთა გადაწყვეტილება სასწავლო მიზნებისა და ნასწავლის გადმოცმის შესახებ, მასწავლებლმა მათი დაკვირვების, მიზნებისა და სტრატეგიების კრიტიკულად განხილვის განსავითარებლად უნდა გამოიყენოს, რაც კლასში ინკლუზიური გარემოს შექმნის წინაპირობად მოიაზრება.

მოსწავლისაკენ მიმართული მასტიმულირებელი უკუკავშირი    განათლების, წინსვლის წინაპირობაა და იგი სასწავლო შედეგზე გადამწყვეტ გავლენას ახდენს. თუკი პედაგოგი ავლენს სასწავლო სტანდარტით გათვალისწინებული კომპეტენციის ღრმა ცოდნას,  ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, თუ როგორ სწავლობენ მისი მოსწავლეები/სტუდენტები,  იცის, როგორ განავითაროს თბილი და პოზიტიური ურთიერთობა ყველა მოსწავლესთან, ამავდროულად კარგად ერკვევა, ცოდნის რა ეტაპზე არიან ისინი და არასოდეს დაუშვებს ჩამორჩნენ, ამოვარდნენ სასწავლო პროცესიდან, ასეთი პედაგოგი მისაბაძია, რადგან იცის, როგორ უხელმძღვანელოს  თითოეული მოსწავლის წინსვლას. როგორ დავემსგავსოთ მას?

არსებობს რამდენიმე რჩევა, რომელიც ეფექტური უკუკავშირის საშუალებას მოგვცემს და მოსწავლეთა/სტუდენტთა წინსვლაშიც დაგვეხმარება.

  • ეფექტური უკუკავშირი დაბალანსებული, სპეციფიკური და კონკრეტულია და არა – ზოგადი. იგი კარგად შესრულებული ქცევის აღწერას მოიცავს, ამავდროულად, გვაძლევს მიღწეული შედეგების გაუმჯობესების საშუალებას.  ყურადღებას ვამახვილებთ ადამიანის სიძლიერის მაჩვენებელ ასპექტებზე. ასპექტები არ შეიცავს მხოლოდ ქებას, ბუნებრივია და რეალობის ამსახველი. თუკი მოწაფეს/სტუდენტს ვთხოვთ, თავად აღწეროს სამი ასპექტი, რა გამოუვიდა კარგად, ხოლო შემდეგ მიუთითოს 2 სფერო, რომელშიც საჭიროა გაუმჯობესება, ის უმეტესად სწორად ასახავს რეალობას და ობიექტურად შეაფასებს თავის საქმიანობას.
  • ეფექტური უკუკავშირი ობიექტურია, ეყრდნობა კონკრეტულ ფაქტებსა და ქცევებს, რომლებიც შეიძლება შეიცვალოს. უფრო ადვილია კონკრეტული ქცევის შეცვლა, ვიდრე ზოგადი დამოკიდებულებების, ამიტომ უკუკავშირი არ უნდა ახდენდეს ფოკუსირებას თვალსაზრისებზე, მოსაზრებებსა და დამოკიდებულებებზე მოვლენათა თუ ადამიანთა მიმართ.
  • ეფექტური უკუკავშირი უნდა ფოკუსირდეს იმ საგანსა ან უნარზე, რომელიც კონკრეტულ სიტუაციაშია წარმოდგენილი. მაგალითად, თუ უკუკავშირს ტრენინგის სესიაზე ვაძლევთ და იგი ეხება ასერტიულობას, შეუსაბამოა კომენტარები მოსმენის უნარის შესახებ.
  • უკუკავშირი გასაგები უნდა იყოს და არ უნდა ჩამოყალიბდეს სამეცნიერო ტერმინებისა ან ჟარგონის გამოყენებით. რომ დავრწმუნდეთ, რამდენად სწორად იქნა გაგებული ჩვენი ნათქვამი, ვთხოვოთ უკუკავშირის სამიზნეს, მოახდინოს ჩვენი მიმართვის პერიფრაზირება  ან მაგალითი მოიყვანოს იმისა, თუ როგორ მიუსადაგებს ჩვენს უკუკავშირს სიტუაციას.
  • უკუკავშირი თანამონაწილეობის შესაძლებლობას უნდა ქმნიდეს. ამისათვის შეიძლება შევთავაზოთ, მოგვაწოდონ იდეები, თუ როგორ განხორციელდეს ცვლილება ჩვენი ნათქვამის შესაბამისად.
  • უკუკავშირის ეფექტურობისათვის კარგია, თუ ის შეიცავს შედარებას წინა საქმიანობასთან.
  • უკუკავშირი უნდა გულისხმობდეს კონკრეტულად შესასრულებელ ქმედებას, რომელიც ჩვენს უნარებს და ძალას შეესაბამება. ფრაზას „უფრო თვითდაჯერებულად მოიქეცით!“ – ნამდვილად სჯობს კონკრეტული მოქმედების შეთავაზება: „ უფრო ასერტიულად (თავდაჯერებულად) რომ  მოიქცეთ, დაასრულეთ საუბარი საკვანძო საკითხების შეჯამებით“.
  • უკუკავშირი უნდა იყოს აღწერითი და არა შეფასებითი. შეფასებითი პოზიცია განაპირობებს თავდაცვით რეაქციას და ნაკლებ თანამშრომლობას, ამასთან ფოკუსირებული უნდა იყოს ჩვენს განცდაზე და არა პიროვნებაზე.
  • უკუკავშირი უნდა იყოს იერარქიულად დალაგებული. ადამიანს შეუძლია კრიტიკის მხოლოდ გარკვეული ოდენობა მიიღოს. ერთ სესიაზე მხოლოდ 3-4 ასეთი დებულებაა ეფექტური. დაბალი სასკოლო ასაკის მოსწავლეებს თითო ჯერზე ერთი ან ორი ასეთი დებულება შევთავაზოთ. მათ შორის, ყველაზე მნიშვნელოვანი მომენტები – პირველ ნაწილში. სასურველია გავითვალისწინოთ და გულდასმით ვადევნოთ თვალყური, არ იქნეს გადაჭარბებული თითოეული პიროვნებისთვის კრიტიკის მიღების ზღურბლი.

უარყოფილია ძალიან კრიტიკული უკუკავშირიც. სასურველია მოვერიდოთ „დადებითი შეფასება/კრიტიკა/დადებითი შეფასება“ – სენდვიჩის გამოყენებას, როდესაც დამკვირვებელი ეუბნება ადამიანს რაიმე კარგს, შემდეგ – არასასიამოვნოს
და ბოლოს ამთავრებს ისევ დადებითით. ასეთ ვითარებაში როგორც შექება, ისე კრიტიკა უარყოფილია, ამ ადამიანს უჩნდება მანიპულირების განცდა, ფიქრობს, რომ მხოლოდ კრიტიკის შესარბილებლად აქებენ. ხშირად დადებითი შენიშვნები ძალიან ზოგადი და ბუნდოვანია, ჟღერს არაგულწრფელად და მცირე ინფორმაციას აწვდის ადამიანს. ამიტომ პოზიტიური კომენტარები კონკრეტული და ბუნებრივი უნდა იყოს.

რადგან უკუკავშირი მართავს სწავლა/სწავლების რთულსა და ხანგრძლივ პროცესს, იგი იმ პრეპარატივითაა, რომელსაც ერთდროულად შეუძლია წამლისა და საწამლავის ფუნქციის შესრულება. მთავარია, ისეთი მასწავლებლის ხელში აღმოჩნდეს, რომელიც მოსწავლის წინსვლას უწინამძღვრებს და არა პირიქით  – მის მოკვდინებას შეუწყობს ხელს.

გამოყენებული ლიტერატურა და ელ-რესურსები:

  1. გოდუაძე, მ., მოტივაცია და შთაგონება, გაკვეთილი, როგორც ჰიპნოტური სტიმულაცია, ინტერნეტჟურნალი „მასწავლებელი“, 2016.
  2. ენგი კ. რ., და როუზი რ., შეფასება სწავლისთვის ინკლუზიურ სკოლებში, 2012.
  3. Cohen, G. L., & Steele, C. M. (2002). A barrier of mistrust: How negative stereotypes affect cross-race mentoring. In J. Aronson (Ed.), Improving academic achievement: Impact of psychological factors on education (pp. 303-328). San Diego: Academic Press.
  4. Dweck, C. (2002). Messages that motivate: How praise molds students’ beliefs, motivation, and performance (in surprising ways). In Aronson, J. (Ed.), Improving academic achievement: Impact of psychological factors on education (pp. 37-60). San Diego, CA: Academic Press.
  5. Jackson, P.& McKergow, M. (2002). The Solutions Focus, the SIMPLE way to positive change. Nicolas Brealy Publishing
  6. https://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90/58822-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90/93/user:%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D%20%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:show:channel

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი