გეოგრაფიის ყოველ გაკვეთილზე ხდება სხვადასხვა კომპეტენციის განვითარება. ერთ-ერთი მათგანი – რაოდენობრივი კომპეტენციაა. ის მათემატიკური კომპეტენცია, ცოდნის, უნარისა და დამოკიდებულების ერთობლიობაა, რომელიც ხელს უწყობს მათემატიკური აზროვნების განვითარებას; ლოგიკური და არგუმენტირებული მსჯელობის გაღვივებას; მოვლენებისა და ფაქტების ანალიზის საფუძველზე დასკვნების გამოტანას და გადაწყვეტილებების მიღებას. ასევე, ხელს უწყობს მოსწავლეს გახდეს მიზანმიმართული, ეხმარება კრიტიკული აზროვნებისა და ინტელექტუალური განვითარების ფორმირებაში, ინფორმაციის აღქმაში, პრობლემების ანალიზისა და გადაჭრის გზების ძიებაში.
„რაოდენობრივი წიგნიერება იმ უნარ-ჩვევების ერთობლიობაა, რომელთა დაუფლება მოსწავლეს უადვილებს რიცხვის არსის გააზრებას, რაოდენობის სხვადასხვა ხერხით გამოსახვას, რიცხვებს შორის მიმართებების გაგებას, რაოდენობათა შედარებას. ეს უნარ-ჩვევები მოსწავლეს სჭირდება არა მხოლოდ მათემატიკის, არამედ სხვა საგნების შესასწავლადაც“, – ეროვნული სასწავლო გეგმა.
მე-20 საუკუნეში გეოგრაფიის გაკვეთილზე მასშტაბის გამოთვლით შემოვიფარგლებოდით. მოსახლეობის რაოდენობა, ქვეყნების ფართობები თუ მოსახლეობის საშუალო სიმჭიდროვე დასამახსოვრებელ-დასაზეპირებლად გვეძლეოდა. არც მდინარის ვარდნას ვანგარიშობდით და არც მოსახლეობის ბუნებრივი მატება გვქონდა გამოსათვლელი.
ყველა ამ მონაცემის გააზრება და გამოთვლის პროცესი პირდაპირ კავშირშია მათემატიკასთან და ავითარებს რაოდენობრივ კომპეტენციას.
გთავაზობთ რაოდენობრივი კომპეტენციის განვითარებაზე ორიენტირებულ აქტივობას.
აქტივობა 1. შეფარდებითი სიმაღლის, ვერტიკალური გრადიენტისა და ბარომეტრული საფეხურის განმარტებების სწავლის შემდეგ ამოცანების ამოხსნა და ანალიზის უნარის განვითარებაც შეიძლება. მასწავლებელი აძლევს ჯგუფებს ლეგენდას ინდიელთა ბელადზე. მოსწავლეებმა უნდა განიხილონ ის ჯგუფებში და უპასუხონ შეკითხვებს:
ლეგენდა: ინდიელთა ბელადმა მწვერვალ აკონკაგუაზე ახალგაზრდები გაგზავნა და დააბარა:
- წადით, ვიდრე ძალა გეყოფათ. ვინც დაიღლება შეუძლია დაბრუნდეს. მაგრამ თითოეულმა თქვენგანმა, იმ ადგილიდან საიდანაც დაბრუნდება, თითო ტოტი წამომიღეთ.
მალე პირველი ახალგაზრდა დაბრუნდა, რომელმაც კაქტუსის ღერო მოუტანა.
ბელადმა ჩაიცინა და უთხრა: შენ უდაბნო არ გადაგილახავს, მთის ძირშიც კი არ ყოფილხარ. მეორე ახალგაზრდამ ავშანის (აბზინდას) ვერცხლისფერი ტოტი მიუტანა.
- შენ მთის ძირთან იყავი, მაგრამ არც კი გიცდია ასვლა. 1000
მესამემ, რომელმაც ვერხვის ტოტი მიუტანა, შექება დაიმსახურა:
- შენ მიაღწიე მთის წყაროს.
მეოთხემ ხეჭრელას ბუჩქის ტოტი მიუტანა. ბელადმა ისიც შეაქო. 2000
მეხუთე კედარის ტოტით დაბრუნდა.
- შენ შუა გზიდან დაბრუნდი – უთხრა ბელდმა. 3000
მეექვსე ახალგაზრდა ცარიელი ხელით დაბრუნდა, თუმცა მისი სახე ბედნიერებისაგან ბრწყინავდა. მან აუხსნა, რომ ის იყო იქ, სადაც ხეები არ არის, მაგრამ იხილა ბრწყინვალე ზღვა. ბელადმა არა მარტო დაუჯერა, არამედ ყველაზე დიდი პატივი მას მიაგო.
- შენ სიმბოლოდ ტოტი არ გჭირდება, რადგან შენს თვალებში გამარჯვების სხივი ბრწყინავს, ეს შენი ცხოვრების ერთ-ერთი მწვერვალია. შენ იხილე მთა მთელი თავისი სიდიადითა და ბრწყინვალებით.
I ჯგუფის დავალება: რა სიმაღლეზე ავიდა მეორე ახალგაზრდა, რომელმაც ავშანის (აბზინდას) ვერცხლისფერი ტოტი მიუტანა? თუ მთის ძირში ტემპერატურა +26°-იყო და „მწვერვალზე“ +21°. ვერტიკალური გრადიენტი კი – 5°.
ამოხსნა: 1. ჯერ უნდა გავიგოთ, რამდენი გრადუსით შეიცვალა ტემპერატურა?
+26°C- 21°C =5°C
- შემდეგ მოცემული პასუხი უნდა გავყოთ 5°C -ზე, რადგან ვერტიკალური გრადიენტი 5°C -ია. ამით ვიგებთ რამდენჯერ 1000 მეტრი გაიარა ასვლისას, ანუ ტემპერატურას რამდენი 5°C მოაკლდა.
5°C/5=1
- რადგან ერთ 1000 მეტრზე ავიდა ამიტომ:
1*1000=1000 მ
პასუხი: მეორე ახალგაზრდა ავიდა 1000 მეტრ სიმაღლეზე.
II ჯგუფის დავალება: რა სიმაღლეზე ავიდა მესამე ახალგაზრდა, რომელმაც ვერხვის ტოტი მიუტანა? თუ მთის ძირში ტემპერატურა +26°C-იყო და „მწვერვალზე“ +13°C. ვერტიკალური გრადიენტი კი – 5°C.
ამოხსნა: 1. ჯერ უნდა გავიგოთ, რამდენი გრადუსით შეიცვალა ტემპერატურა?
+26°C-13°C= 13°C
- შემდეგ მოცემული პასუხი უნდა გავყოთ 5°C -ზე, რადგან ვერტიკალური გრადიენტი 5°C-ია. ამით ვიგებთ რამდენჯერ 1000 მეტრი გაიარა ასვლისას, ანუ ტემპერატურას რამდენი 5°C მოაკლდა.
13°C/5=2.6
- რადგან 2, 6 ჯერ 1000 მეტრზე ავიდა, ამიტომ:
2.6*1000=2600მ
ახალგაზრდა ავიდა დაახლოებით 2600 მეტრამდე.
III ჯგუფის დავალება: რა სიმაღლეზე ავიდა მეოთხე ახალგაზრდა, რომელმაც ხეჭრელას ტოტი მიუტანა? თუ მთის ძირში ტემპერატურა +26°-იყო და „მწვერვალზე“ +10°C. ვერტიკალური გრადიენტი კი – 5°.
ამოხსნა: 1. +26°C-10°C= 16°C
- 16°C /5=3.2
- 3.2*1000=3200მ
ახალგაზრდა ავიდა დაახლოებით 3200 მეტრამდე.
I V ჯგუფის დავალება: რა სიმაღლეზე ავიდა მეხუთე ახალგაზრდა, რომელმაც კედრის ტოტი მიუტანა? თუ მთის ძირში ტემპერატურა +26°C-იყო და „მწვერვალზე“ +7°C. ვერტიკალური გრადიენტი კი – 5°C.
ამოხსნა: 1. +26°C-7°C = 19°C
- 19°C/5=3.4
- 3.4*1000=3400მ
ახალგაზრდა ავიდა დაახლოებით 3400 მეტრამდე.
V ჯგუფის დავალება: რატომ მიაგო ბელადმა ყველაზე დიდი პატივი ახალგაზრდას, რომელიც ცარიელი ხელით დაბრუნდა? რას გულისხმობდა ის ბრწყინვალე ზღვაში? მწვერვალი აკონკაგუას სიმაღლე 6962 მეტრია. რა ტემპერატურა იქნებოდა მთის მწვერვალზე თუ ძირში +26°C იყო.
- თავდაპირველად ვიგებთ რამდენი 1000 მეტრით ავიდა:
6962/1000=6.9
- შემდეგი მოქმედებით ვიგებთ, რამდენი გრადუსით განსხვავდება ტემპერატურა მწვერვალზე მთის ძირთან შედარებით?
6.9*5=34.5°C
- რამდენი გრადუსით შემცირდა ტემპერატურა მწვერვალზე?
+26°C- 34.5°C= -8.5°C
მეექვსე ახალგაზრდა არ შეუშინდა -8.5°C ყინვას და დაიპყრო მწვერვალი.
ჯგუფები ნამუშევრების პრეზენტაციას აკეთებენ და კლასი განიხილავს ყველა შემთხვევას.
შეჯამების ეტაპზე მოსწავლეებმა უნდა შეასრულონ ვერტიკალური ზონალობის გრაფიკული (ნახატი, ნახაზი) გამოსახულება და უპასუხონ შეკითხვებს:
- მთებში ყველგან ერთი და იმავე რაოდენობის ბუნებრივი ზონაა?
- რაზეა დამოკიდებული მთებში ბუნებრივი ზონების რაოდენობა?
- რომელ მთებში იქნება მეტი ბუნებრივი ზონა?
რეფლექსიის ეტაპზე სახალისო იქნება სინქვეინის (ხუთსტრიქონიანი ლექსი) გამოყენება.
ანდების სიმაღლებრივი სარტყელობის სქემა.
