კვლევის სათაური: ახდენს თუ არა გავლენას საყოფაცხოვრებო ნარჩენები გარემოს მდგომარეობასა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე.
კვლევის მიზანი: მოსწავლემ შეძლოს, დაადგინოს, რა გავლენას ახდენს საყოფაცხოვრებო ნარჩენები გარემოს მდგომარეობასა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე. გააცნობიეროს, რომ შესაძლებელია საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მეორადი გამოყენება და უტილიზაცია, ისე, რომ არ მიაყენოს ზიანი გარემოს.
კვლევის ამოცანები: გამოიკვლიონ ნარჩენების სახეები; გაეცნონ საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გადამუშავების ხერხებს; მოიძიონ ინფორმაცია ნარჩენების მეორადი გადამუშავებისა და უტილიზაციის შედეგების შესახებ; დასახონ საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მეორადი გამოყენების გზები.
კვლევის ობიექტი: მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენები და მათი უტილიზაციისა და მეორადი გამოყენების ხერხები.
რესურსები: სპეციალური კონტეინერები ან მუყაოს ყუთები, სასწორი, პასტა, ფურცელი, კომპიუტერი, ინტერნეტი.
სამუშაოს მსვლელობა კვლევის ეტაპების მიხედვით:
- საკვლევი თემის შესახებ ინფორმაციის გახსენება, მოძიება და შეგროვება:
ა) მოსწავლეებმა კითხვა-პასუხის რეჟიმში უნდა გაიხსენონ, რა იციან ზოგადად ნარჩენების, და მათ შორის, საყოფაცხოვრებო ნარჩენების შესახებ. ასევე სმენიათ თუ არა რაიმე ნარჩენების გადამუშავების ხერხების შესახებ. (სავარაუდო კითხვები: რა სახის ნარჩენები არსებობს? სად მიდის ეს ნარჩენები? ხდება თუ არა მათი მეორადი გამოყენება და რატომ? სმენიათ თუ არა რაიმე ნარჩენების დახარისხების შესახებ? ახარისხებენ თუ არა ნარჩენებს მათ ოჯახში და თავად თუ მონაწილეობენ ამ პროცესში? ხომ არ სმენიათ მეორადად გამოყენებული საგნების შესახებ? თავად ხომ არ დაუმზადებიათ რაიმე?).
ბ) შემდეგ ეტაპზე მოსწავლეებმა უნდა მოიძიონ ახალი ინფორმაცია საყოფაცხოვრებო ნარჩენების დახარისხების, გადამუშავებისა და უტილიზაციის ხერხების შესახებ. (მაგალითი – ახალი ინფორმაცია: ა) ადამიანები ყოველდღიურად საკმაოდ ბევრ საყოფაცხოვრებო ნარჩენს აწარმოებენ, ბუნება კი ვერ უმკლავდება მათ გარდაქმნასა და უტილიზაციას. აღმოჩნდა, რომ ჩვენ მიერ მოხმარებული ზოგიერთი საგნის გარემოში გახრწნის პერიოდი იმაზე უფრო ბევრად ხანგრძლივია, ვიდრე ადამიანის სიცოცხლე. მაგ; ნარჩენების სრულად დაშლის დრო ქაღალდის ხელსახოცისთვის 2-3 კვირაა, გაზეთისთვის – 1.5 თვე, რძის მუყაოს ყუთისთვის – 5 წელი, პენოპლასტის ჭიქისთვის – 50 წელი, ალუმინის ჭიქისთვის – 200 წელი, პოლიეთილენის პარკისთვის – 200- 1000 წელი. ბ) ტერმინი – 3R შესაბამისი სამი სიტყვის (ანუ იმ სამი ქმედების) პირველი ასოების ერთობლიობას წარმოადგენს, რომელიც ყველაზე მთავარია ნარჩენების მართვის პროცესში. ესენია: Reduce – შემცირება; Reuse – ხელახალი გამოყენება; Recycle – რეციკლირება, ანუ გადამუშავება).
- ჰიპოთეზის წამოყენება: ა) საყოფაცხოვრებო ნარჩენები ზიანს აყენებს გარემოს და უარყოფითად მოქმედებს ადამიანის ჯანმრთელობაზე; ბ) საყოფაცხოვრებო ნარჩენების უტილიზაცია შესაძლებელია გარემოზე ზიანის მიუყენებლად; გ) შესაძლებელია საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მეორადი გამოყენება.
- კვლევის დაგეგმვა და ჩატარება:
1-ლი ეტაპი: ნარჩენების დახარისხება. ერთი კვირის განმავლობაში დაახარისხეთ თქვენი ოჯახის მიერ მოხმარებული საყოფაცხოვრებო ნარჩენები შემდეგ კატეგორიებად – ქაღალდი (გაზეთები, ჟურნალები, ნახმარი ხელსახოცები, მუყაოს ყუთები და სხვ); ლითონის ნივთები (რკინის ან ალუმინის ქილები, აეროზოლის ბალონები და სხვ.) პლასტმასისა და პლასტიკატის ნივთები (ერთჯერადი ჭურჭელი, ბოთლები, ქილები, ცელოფნის პარკები და სხვ.), მინის ნივთები (ქილები, ბოთლები და სხვ.) და კვების ნარჩენები. ნარჩენები მოათავსეთ ცალ-ცალკე კონტეინერებში ან მუყაოს ყუთებში
მე-2 ეტაპი: ნარჩენების აწონვა. კვირის განმავლობაში დახარისხებული ნარჩენების თითოეული კატეგორია აწონეთ და ჩაინიშნეთ მათი მასები. მონაცემები შეიტანეთ ცხრილში და გამოთვალეთ ნარჩენის საერთო მასა. ცხრილის შესადგენად გამოიყენეთ Microsoft Excel-ის პროგრამა. მაგალითი;
| ნარჩენების კატეგორია | მასა |
| 1. ქაღალდი და მისი სახეები | 1.5 კგ |
| 2. ლითონის საგნები | 400 გრ |
| 3. პლასტმასის და პლასტიკატის ნივთები | 200 გრ |
| 4. მინის საგნები | 1.5 კგ |
| 5. სხვა | 300 გრ |
| სულ | 3კგ. 600 გრ |
- შედეგების დამუშავება და ანალიზი:
დავალება №1. გამოთვალეთ საშუალოდ რამდენ საყოფაცხოვრებო ნარჩენს აწარმოებს თქვენი ოჯახის თითოეული წევრი კვირის განმავლობაში. ამისათვის ნარჩენების საერთო მასა 3კგ. და 600 გრ. გაყავით თქვენი ოჯახის წევრთა რაოდენობაზე (მაგ: 3-ზე). მივიღებთ ნარჩენების რაოდენობას ერთ სულ მოსახლეზე კვირის მანძილზე: 3კგ 600გრ /3=1კგ 200გრ. თუ თქვენ ამ რიცხვს გაამრავლებთ თვის დღეების (მაგ; 30 დღე) ან წელიწადის დღეების (365 დღე) რიცხვზე მიიღებთ თქვენ მიერ წარმოებული ნარჩენების რაოდენობას თვის ან წლის განმავლობაში. მაგ; თვის განმავლობაში მხოლოდ თქვენ მიერ წარმოებული საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მასა იქნება 1.კგ 200 გრ. 30= 36 კგ., ხოლო წლის მანძილზე – 1.კგ 200 გრ . 30 = 438 კგ.
დავალება №2 . პროცენტულად გამოთვალეთ თითოეული კატეგორიის საყოფაცხოვრებო ნარჩენი.
- ქაღალდი და მისი სახეები – 5 კგ. 100 : 3.6 კგ = 41.6%
- ლითონის საგნები – 4 კგ. 100 : 3.6 კგ = 11. %
- პლასტმასის და პლასტიკატის ნივთები – 2 კგ . 100 : 3.6 = 5. 5%
- მინის საგნები – 5 კგ . 100 : 3.6 კგ = 41.6%
- სხვა – 0.3 . 100 : 3.6 = 0.08 %
- მონაცემები შეიტანეთ Microsoft Excel -ის პროგრამის ცხრილის შესაბამის გრაფაში.
| ნარჩენების კატეგორია | მასა | % |
| 1. ქაღალდი და მისი სახეები | 1.5 კგ | 41.6 |
| 2. ლითონის საგნები | 400 გრ | 11 |
| 3. პლასტმასის და პლასტიკატის ნივთები | 200 გრ | 5 |
| 4. მინის საგნები | 1.5 კგ | 41.6 |
| 5. სხვა | 300 გრ | 0.08 |
| სულ | 3კგ. 600 გრ | 100 |
მიღებული მონაცემებით ააგეთ წრიული დიაგრამა
:
როგორც ცხრილიდან და დიაგრამიდან ჩანს, საყოფაცხოვრებო ნარჩენებს შორის ყველაზე მეტია ქაღალდი და მინის საგნები, ხოლო ყველაზე ცოტა – პლასტმასის ნივთები.
- დასკვნის გამოტანა და ჰიპოთეზის შემოწმება:
კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ თითოეული ჩვენთაგანის ოჯახი საკმაოდ დიდი რაოდენობით საყოფაცხოვრებო ნარჩენებს აგროვებს, რომლებსაც არ ვახარისხებთ და ისე ვყრით ურნებში, საიდანაც გააქვთ ნაგავსაყრელებზე. ისინი უარყოფით ზემოქმედებას ახდენენ გარემოზე. გარდა ამისა, ნაგავსაყრელებზე ხდება მათი დაწვა, რაც კიდევ უფრო აუარესებს გარემოს ეკოლოგიურ მდგომარეობას და მავნე ზემოქმედებას ახდენს ადამიანის ჯანმრთელობაზე. საყოფაცხოვრებო ნარჩენების შეგროვება, დახარისხებას, შენახვასა და გამოყენებას დიდი მნიშვნელობა აქვს გარემოსდაცვითი კუთხით. ნარჩენების უტილიზაციის შესამცირებლად და შესამსუბუქებლად საჭიროა მათი დახარისხება; ამრიგად, ჩვენი ჰიპოთეზები დადასტურდა.
- რეკომენდაციების შემუშავება;
ა). გატარდეს პროპაგანდისტული კამპანია: ”დავახარისხოთ საყოფაცხოვრებო ნარჩენები“; ბ). დასახლებულ პუნქტებში დაიდგას სხვადასხვა ფერად შეღებილი კონტეინერები, სადაც დახარისხებული ნარჩენები ჩაიყრება; გ). გაიხსნას იმ საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მიმღები პუნქტები, რომელთა მეორადი გამოყენებაც შესაძლებელია. დ). სასურველია ვნახოთ შემდეგი ფილმი: ”ადამიანის ეკოლოგიური კვალი”, 4 ნაწილი, (The human Foodprint) 2007 წ. ტელეარხი National Geographic-ი. https://www.youtube.com/watch?v=4LdI2JORLBE
- პრეზენტაცია: მოსწავლეები წარადგენენ შესრულებულ სამუშაოს.
- შეფასება: მოსწავლეებმა უნდა შეავსონ თვითშეფასების ანკეტა:
- კმაყოფილი ხართ თუ არა მუშაობის პროცესით:
ა) კი; ბ ) არა: გ) არ ვიცი; დ) ყოველთვის არა;
- მუშაობის პროცესში შეიძინეთ თუ არა ახალი ცოდნა: ა) კი ; ბ) არა.
- მუშაობის პროცესში გამოგიმუშავდათ ან განიმტკიცეთ თუ არა რაიმე ახალი უნარი: ა) კი; ბ ) არა.
- რა როლს ასრულებდით ჯგუფში მუშაობისას; ა) ინიციატორი, ბ) შემსრულებელი; გ) პრეზენტატორი; დ) პასიური დამკვირვებელი.
- ყოველთვის ახერხებდით სამუშაო გეგმით მუშაობას: ა) კი; ბ) არა; გ) მიჭირს პასუხის გაცემა.
- გაგიჭირდათ თუ არა ჯგუფში მუშაობა: ა) კი; ბ) არა.
- ინფორმაციის რა წყაროებთან მოგიწიათ მუშაობა: ა) ბეჭდური; ბ) ელექტრონული; გ) სხვა.
- იგრძენი თუ არა თავი მკვლევრად: ა) კი; ბ) არა; გ) მიჭირს პასუხის გაცემა.
- მიიღებთ თუ არა მომავალში კიდევ მონაწილეობას კვლევაში: ა) კი; ბ) არა; გ) არ ვიცი.
- დაწერეთ, როგორ გამოიყენებთ მიღებულ გამოცდილებას მომავალში?
