სამოქალაქო საზოგადოებასთან ურთიერთობა, საზოგადოებრივ სივრცეში განსაზღვრული მიზნებისთვის ბრძოლა ადამიანს დამატებით გამოცდილებას სძენს. სოციალურ ჯგუფებთან მუდმივი კავშირი მნიშვნელოვან დაკვირვებათა წარმოების ხელსაყრელი წინაპირობაა. ბუნებრივია, სამოქალაქო აქტივიზმის დროს არასოდეს ვუშვებ ხელიდან მოქალაქეთა კოლექტიური ქცევის მთავარი მახასიათებლების აღმოჩენის შანსს. სამწუხაროდ, ჩემი დასკვნები ხშირად არასახარბიელოა.
დღითი დღე ვრწმუნდები, რომ საბჭოთა ადამიანი, Homo soveticus-ი, ოცდამეერთე საუკუნეშიც ცოცხალია და საზოგადოებაში კიდევ უფრო მყარად დამკვიდრებისთვის იკრებს ძალებს. ალბათ, მრავალი თქვენგანი მეტყვის, რომ საბჭოთა მენტალიტეტი გასაკვირი არ უნდა იყოს იმპერიის ზეობის ეპოქაში აღზრდილ მოქალაქეთა შორის. ბევრი იმაზეც გაამახვილებს ყურადღებას, რომ სამოცდაათწლიანი მემკვიდრეობის ხელის ერთი მოსმით განადგურება შეუძლებელია. ცხადია, ამ საკითხებზე დავას არ ვაპირებ. ჩემს აღშფოთებას და გაკვირვებას სულ სხვა გარემოება იწვევს. ჩემი ფიქრისა და დარდის საგანი ის არის, რომ საბჭოთა ადამიანებს თანატოლებს შორისაც აღმოვაჩენ ხოლმე.
რა ახასიათებს Homo soveticus-ს თანამედროვე ეპოქაში?
1) ოცდამეერთე საუკუნის საბჭოთა ადამიანებს არ სჯერათ სიკეთის. მათ ვერ წარმოუდგენიათ, როგორ შეიძლება გაემგზავროს რიგითი სტუდენტი ყოველგვარი მატერიალური მოტივის გარეშე რომელიმე ინდუსტრიულ ქალაქში ან მიყრუებულ რეგიონში, რათა ადგილობრივი მოსახლეობის ბრძოლას დაუჭიროს მხარი.
2) თანამედროვე Homo soveticus-ები ეჭვიანი ადამიანები არიან და დედამიწის ზურგზე არავის ენდობიან. საკუთარი თავის ნდობაც კი არ გააჩნიათ. ისინი ყველაფერში შეთქმულებას ეძებენ. ამგავარად მოაზროვნე ადამიანებისთვის გარდასულ საუკუნეებში შექმნილი ყველა კონსპირაციული თეორია დღესაც ცოცხალი და აქტუალურია.
3) დღემდე სსრკ-ის მოქალაქეებად დარჩენილთათვის არსებულისგან განსხვავებული სამყარო წარმოუდგენელია. მათთვის უზენაესი ღირებულება მოქმედი ინსტიტუციური წესრიგის პატივისცემა და შენარჩუნებაა. შესაბამისად, ისინი არ ლაპარაკობენ ცვლილებებზე, რეფორმებზე, არასოდეს ითხოვენ გარდაქმნებს. მათთვის კანონი ერთხელ და სამუდამოდ დადგენილი ჭეშმარიტებაა, რომლის გადასხვაფერება დაუშვებელია. რეტროგრადები ნებისმიერ შემთხვევაში ცდილობენ ქვეშევრდომებად ყოფნას და იერარქიის სათავიდან მიღებული ბრძანებების უსიტყვოდ შესრულებას. ყველა რეფორმისტი და რევოლუციონერი მათ თვალში ერეტიკოსი და მტერია.
4) ნებისმიერ ნორმალურ სახელმწიფოს ორი განზომილება აქვს: ის ხალხისა და ხელისუფლების ერთიანობას წარმოადგენს. საბჭოთა ადამიანებისთვის კი სახელმწიფო მხოლოდ სახელისუფლებო და ბიუროკრატიული აპარატია. საბჭოთა ადამიანები თავს სახელმწიფოს ნაწილად არ განიხილავენ. შესაბამისად, ოფიციალური დაწესებულებებიდან მოპარულ ფულს, დაუსაბუთებლად მიღებულ პრემიას თუ დამალულ გადასახადს ცალკე მდგომი სისტემისთვის წართმეულ რესურსად აღიქვამენ და არა საკუთარი თავისთვის, საკუთარი საზოგადოებისთვის მიყენებულ ზიანად.
5) მეცხრამეტე საუკუნის გერმანელ მწერალს ვილჰელმ ჰაუფს აქვს ერთი შესანიშნავი პატარა მოთხრობა – „Der junge Engländer“ („ახალგაზრდა ინგლისელი“). გერმანელი მოგზაური ინგლისიდან სამშობლოში მაიმუნს ჩამოიყვანს, ფრაკს ჩააცმევს, ყელსახვევს გაუკეთებს და საზოგადოებას ბრიტანელ ჯენტლმენად წარუდგენს. პროვინციულ ქალაქში მცხოვრები ადამიანები ახალგაზრდა ინგლისელს აღფრთოვანებით შეჰყურებენ, წვეულებათა ყველაზე სასურველ სტუმრად მიიჩნევენ და ცდილობენ, ნებისმიერი საკითხის შესახებ მოისმინონ მისი „კომპეტენტური“ აზრი. თანამედროვე Homo soveticus-ებს ბევრი რამ აქვთ საერთო ჰაუფის პერსონაჟებთან. პროფესიონალებს, მშრომელებს, ღირსეულ ადამიანებს, რომლებიც გარს ახვევიათ, არ აფასებენ, მათ საქმიანობას არაფრად აგდებენ, შურთ მათი. ადგილობრივ გენიოსს მათ უცხო სივრციდან მოყვანილი მაიმუნიც კი ურჩევნიათ.
6) საბჭოთა მოქალაქეებს არ შეუძლიათ შუალედური, კონსენსუალური, დაბალანსებული გადაწყვეტილებების მიღება, ამგვარი იდეების მხარდაჭერა. ისინი ან თვითგვემით არიან დაკავებულნი, ან საკუთარი ცხოვრების წესის ფეტიშიზაციით ცდილობენ ფონს გასვლას.
7) ჭორი, ცილისწამება, გაუგონარისა და წარმოუდგენლის სხვისთვის დაბრალება, ეგოიზმი, სხვებისადმი უპატივცემულობა, ადამიანის დაუფიქრებლად შეურაცხყოფა ახალი დროის ბოლშევიკების სატიტულო მახასიათებლებია.
რეგრესული ძალები ყველგან არიან. მათთან კონფლიქტის გარეშე განვითარება შეუძლებელია. რეტროგრადების არსებობა გადაულახავ საფრთხეს ნამდვილად არ წარმოადგენს. მთავარია, მათი პრინციპები უმრავლესობამ არ გაიზიაროს. მთავარია, კეთილი მიზნებისთვის მათივე მეთოდებითა და საშუალებებით არ დავიწყოთ ბრძოლა.
