გაკვეთილის გეგმის შეფასებისთვის საჭირო კრიტერიუმების ჩამონათვალი ასე გვესახება:
- ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან და სტანდარტებთან შესაბამისობა;
- სასწავლო შინაარსის სიზუსტე და თანამედროვეობა, მისი მოსწავლეებისათვის შესაბამისობა;
- მიზნებისა და ამოცანების ადეკვატურობა;
- აქტივობების შინაარსის შესაბამისობა დასახულ მიზნებთან და ამოცანებთან;
- აქტივობების თანმიმდევრობის ადეკვატურობა (იოლი-ძნელი, მარტივი-რთული);
- კონსტრუქტივისტული მეთოდოლოგიის გამოყენება;
- შეფასების სახეობების (განმსაზღვრელი-განმავითარებელი) მრავალფეროვნება და ადეკვატურობა;
- ორიენტაციაMმოსწავლეზე – მოსწავლეთა ჩაბმულობა და სწავლება-სწავლის დიფერენცირება;
- ორიენტაციაMმოსწავლეზე – პასუხისმგებლობის აღება სწავლაზე და დამოუკიდებელი მუშაობა;
- თვალსაჩინოების (მათ შორის, რეალიებისა და აუდიოვიზუალური საშ-უალებების) და თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიების გამოყენება;
- საშინაო დავალების ადეკვატურობა.
ამგვარი ჩამონათვალი, ჩვენი ვარაუდით, ძალიან დაეხმარებოდა მასწავლებლებს დაგეგმილი გაკვეთილის თაობაზე რეფლექსიის შემთხვევაში. რეფლექსიის ხელშეწყობის მიზნით დავაზუსტოთ გაკვეთილის დახვეწილი გეგმის მახასიათებელები:
- საკითხის სწავლა/სწავლება დაფუძნებულია მოცემული კლასის საგნობრივ სტანდარტზე და გამოკვეთილად ფოკუსირებულია რომელიმე შედეგსა და სათანადო თემაზე.
- შინაარსი კორექტულია – არ შეიცავს დაუსაბუთებელ თეორიებსა და ფაქტობრივ შეცდომებს; სასწავლო მასალების მოცულობა, ენობრივი ავთენტურობა, შინაარსობლივი სირთულის დონე, მასალის პრეზენტაციის ხერხი მოსწავლეებისთვის ასკობრივად შესაბამისია.
- საკითხის სწავლა/სწავლების ყველა მიზანი და ამოცანა რეალისტურია და მორგებულია მოსწავლეთა კომპეტენციებზე. ისინი ცხადად ადგენენ, რისი შესწავლა და დაუფლება მოხდება გაკვეთილზე.
- აქტივობები ფოკუსირებულია საკითხის სწავლება/სწავლის მიზნებსა და ამოცანებზე, მათი რაოდენობა ოპტიმალურია (მოსწრებადია გაკვეთილის დროის განმავლობაში მოსწავლეთა გადატვირთვის გარეშე), თანმიმდევრობა ლოგიკურია, ისინი ერთმანეთს დაეშენება.
- შეფასება ხელს უწყობს მოსწავლის წინსვლას, აქტივობებისა და სტრატეგიების მისადაგებას მოსწავლეთა საჭიროებებისადმი და სათანადო ცვლილებების მოქნილად შეტანას გაკვეთილის მსვლელობაში.
- მოსწავლეთა გააქტიურების მრავალფეროვანი ხერხების გამოყენება მოსწავლეთა უმრავლესობას აძლევს აქტივობებში რეგულარული და ნაყოფიერი მონაწილეობის შესაძლებლობას, უზრუნველყოფს მათ თანამშრომლობას.
- გამოკვეთილია იმის შესაძლებლობა, რომ პედაგოგმა გაითვალისწინოს მოსწავლეთა მზაობის განსხვავებული დონე სწავლება/სწავლის მსვლელობისას, მათი ინტერესები და სწავლის სტილი.
- საშინაო დავალება მთლიანად ეყრდნობა გაკვეთილზე გავლილ მასალას და იძლევა მასთან დაკავშირებული ცოდნის გაფართოების ან გაღრმავების საშუალებას გაკვეთილის მიზნების მისაღწევად.
ამის საპირისპიროდ, გაკვეთილის ხარვეზიან გეგმებში ხშირია ისეთი მახასიათებლები, რომლებიც როგორმე თავიდან უნდა ავიცილოთ:
- საკითხის სწავლება/სწავლა არაა დაკავშირებული მოცემული კლასის საგნობრივ სტანდარტთან.
- სწავლება/სწავლა არაა ფოკუსირებული სათანადო თემაზე. მასალა გადატვირთულია, მოძველებულია, ენობრივად მძიმეა, შეუფერებელი პორციებითაა მიწოდებული.
- გაკვეთილის განვითარებისას დაშვებულია ლოგიკური ან მეთოდოლოგიური ბუნების ხარვეზები (გადმოცემის არათანმიმდევრობულობა, დაუსაბუთებელი მტკიცება, უსაფუძვლო ნახტომისებრი წინსვლა და სხვა).
- საკითხის სწავლება/სწავლის მიზნები და ამოცანები არასწორად არის ფორმულირებული; ისინი ბუნდოვანი და არარეალისტურია ან, პირიქით, ძალიან ვიწროა.
- აქტივობები აცდენილია საკითხის სწავლება/სწავლის მიზნებსა და შესაბამის ამოცანებს, ნაკლებად ეფექტიანია, მათი რაოდენობა არ არის საკმარისი ან პირიქით, ჭარბია და ვერ ესწრება გაკვეთილის დროის განმავლობაში ან იწვევს მოსწავლეთა გადამეტებულ დაძაბვასა და სტრესს.
- შეფასებისთვის არ არის დათმობილი დრო, შეფასების ფორმა არ არის მითითებული, შეფასება მოწყვეტილია საკითხის სწავლების მიზნებისაგან ან შეფასება ფორმალური და ტრადიციულია, მას დროის ჭარბად დიდი ნაწილი ეთმობა.
- ძალაუფლებისა და პასუხისმგებლობის ბალანსი დარღვეულია – მონოპოლიზებულია მასწავლებლის მიერ, მოსწავლეებს არ აქვთ არჩევნის არანაირი თავისუფლება, არ არსებობს მათი აზრის გარკვევისა და გათვალისწინებისთვის საჭირო შესაძლებლობები.
- საშინაო დავალება არ შეესაბამება საკითხის სწავლება-სწავლის მიზნებსა და ამოცანებს ან მის შესასრულებლად არ კმარა ამ ეტაპზე მოსწავლეთა მიერ შეძენილი ცოდნა და უნარ-ჩვევები.
რეკომენდაციები მასწავლებლებისთვის
გაკვეთილის ეფექტურობის უზრუნველყოფის მიზნით გაკვეთილის გეგმაში ყურადღება მიაქციეთ, თვალშისაცემია თუ არა აქცენტი:
- ცხოვრებისეული ამოცანების გადაწყვეტაზე;
- ლოგიკური აზროვნებისა და მსჯელობა-დასაბუთების უნარების განვითარებაზე;
- საგნისთვის სპეციფიკური ენისა და კომუნიკაციის სწავლებაზე;
- საგნის, როგორც კულტურის ნაწილის, წარმოჩენაზე;
- მოდელირებასა და გამოყენებებზე;
- ამოცანების ჩამოყალიბებასა და გადაჭრაზე;
- საგნის ფარგლებში მიმართულებათა ინტეგრაციაზე;
- საგანთაშორის კავშირებზე;
- შედეგებისა და ინდიკატორებისკენ მიმართულ სავარჯიშოთა სისტემაზე;
- მასალის ხელსაყრელ დასტრუქტურებაზე;
- პროექტებსა და ჯგუფურ სამუშაოებზე;
- ცნებების დამუშავებაზე;
- მოსწავლეთა თვითშეფასების მექანიზმებზე;
- დამხმარე დამატებითი მასალის გამოყენებაზე;
- მოსწავლეებისთვის საინტერესო – სახალისო მასალებზე (მოტივაციიის მიზნით);
- დავალებების შესრულების გზებზე, მოსწავლეთა მოქმედების ხერხებსა და სააზროვნო ოპერაციებზე.
განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმეთ სასწავლო აქტივობებს და გადაამოწმეთ:
- დაეხმარება თუ არა ის მოსწავლეებს აქტიურ სწავლაში, კვლევა-ძიებასა და პრობლემების გადაჭრაში.
- მოიცავს თუ არა მანიპულატივების გამოყენებას დაკვირვების/ძიების, მოდელირებისა და ანალიზისათვის.
- ნათელს ჰფენს თუ არა ტექნოლოგიების (კომპიუტერი, კალკულატორი) საჭიროებისამებრ გამოყენებას.
- წარმოაჩენს თუ არა როგორ დაეხმარება ტექნოლოგიები მოსწავლეებს რთული ცნებების ვიზუალიზაციაში, ინფორმაციის ანალიზსა და სრულყოფაში, ამონახსნების წარმოჩენაში.
- მოიცავს თუ არა მოსწავლეთა მიერ ცნებათა შესწავლის, იდეებისა და ამონახსნების გაზიარების სხვადასხვა გზებს.
- შესაფერისია თუ არა მოსწავლეთა განვითარებისთვის და განსხვავებული მზაობის, ინტერსებისა და სწავლის სტილის მქონე მოსწავლეთათვის.
- წაახალისებს თუ არა დისკუსიასა და რეფლექსიას.
- ჰფენს თუ არა ნათელს მოსწავლეთათვის სტანდარტული პროცედურების/ალგორითმების (მაგალითად, აგების, გაზომვის, გამოთვლის და სხვა) გამოყენების მიზანშეწონილობას?
დარწმუნდით, რომ მოსწავლის შეფასებისთვის განკუთვნილი აქტივობები:
- არ მოიცავს შეუფერებელ/შეუსაბამო და უგულებელსაყოფ მასალებს;
- ბალანსირებულია – ფასდება ცნებათა გაგება, პროცედურული უნარ-ჩვევები და პრობლემის გადაჭრის უნარი;
- განხორციელდება გაკვეთილის ფარგლებში და არა მხოლოდ მის ბოლოს;
- შეფასებისთვის ხელსაყრელია და მოიცავს მრავალფეროვან პროდუქტებს, როგორიცაა ზეპირსიტყვიერი პრეზენტაციები, წერილობითი მოხსენებები, მასწავლებლის; დაკვირვებები/ჩანაწერები, მოკლე ქვიზები, ვიქტორინები, პრე- და პოსტტესტები და ა.შ
- ფოკუსირებულია უნარ-ჩვევებისა და ცნებების დაუფლებაზე, ანუ შერწყმულია სწავლის პროცესთან.
კონსტრუქტივისტული მეთოდოლოგიის გამოყენებასთან დაკავშირებით საჭიროა სპეციალური განმარტება. კონსტრუქტივისტულ გაკვეთილზე მოსწავლემ უნდა ააგოს ახალი ცოდნა. ეს ახალი ცოდნა შეიძლება იყოს, მაგალითად, ცნება, ალგორითმი, თვისება, წესი, ამოხსნის ხერხი ან სხვა ობიექტი, რომელიც სასწავლო საგნის შინაარსობრივი სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტია. ამიტომ კონსტრუქტივისტული გაკვეთილის შეფასების დროს კრიტერიუმთა უმრავლესობაში დაუშვებელია არადამაკმაყოფილებელი შეფასება, დიფერენცირებული გაკვეთილის შემთხვევაში კი – უკლებლივ ყველა კრიტერიუმი უნდა დაკმაყოფილდეს.
ასე დაგეგმილი გაკვეთილი ნათელი დასტური იქნება იმისა, რომ მასწავლებელი აკმაყოფილებს მასწავლებლის პროფესიული და საგნობრივი სტანდარტების შესაბამის მუხლებს სასწავლო პროცესის დაგეგმვასთან დაკავშირებით.
