ბევრს დღესაც მიაჩნია, რომ ბავშვის აღზრდაში მამის როლი მეორეხარისხოვანია. „მამა ფულის შემომტანია, დედა ბავშვების აღმზრდელი“, „დაღლილ მამას ნუ შეაწუხებთ, დედას ჰკითხეთ“, „მამას ნუ ეტყვით, დედას უთხარით“, „მამას არ სცალია, გაკვეთილები დედას ჩააბარეთ“, „გააგებინეთ დედას, რომ მშობელთა კრებაზე მოვიდეს“, – ასეთ ფრაზებს ოჯახებშიც ხშირად მოისმენთ და სკოლაშიც. „შემომტანი“ – ბავშვის აღზრდაში პასიური პოზიციის მქონე მამის სტერეოტიპი გასული საუკუნის 70-იან წლებიდან დამკვიდრდა, როდესაც მას მხარი მსოფლიოს წამყვანმა ფსიქოლოგებმა და პედაგოგებმა დაუჭირეს. თუმცა თანამედროვე კვლევები ცხადყოფს, რომ მსგავსი მიდგომა მცდარი იყო. პოლ რებერნი თავის წიგნში „არიან თუ არა მნიშვნელოვანი მამები“ ყურადღებას რამდენიმე ახალ აღმოჩენაზე ამახვილებს:
1.ჰარვარდელმა ბიოლოგმა დევიდ ჰეიგმა გამოაქვეყნა კვლევა, სადაც ამტკიცებდა, რომ დედისა და მამის გენები ემბრიონშივე სხვადასხვაგვარად „იქცევიან“. მამის გენები ცდილობენ, რაც შეიძლება დედის მეტი ენერგია გადაეცეს მათ მომავალ მემკვიდრეს, თუნდაც ეს დედის ორგანიზმს ვნებდეს ან მის ხარჯზე ხდებოდეს.
- ფლორიდის უნივერსიტეტში ჩატარებული კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ სასურველია მამები შვილების დაბადების პროცესს ესწრებოდნენ. მამის თანდასწრებით დაბადებული ბავშვი მეტი სიყოჩაღით გამოირჩევა, უმამოდ დაბადებულ ჩვილებს კი ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული წვრილ-წვრილი პრობლემები აღენიშნებათ. თუ ქმარი ცოლის მშობიარობას ესწრება, ეს ქალის ჯანმრთელობასა და განწყობაზეც კარგად აისახება.
- ქალი სამშობიაროში ტკივილებს უფრო იოლად იტანს, როდესაც ამ პროცესს მისი შვილის მამა ესწრება. შვილების დაბადების მოწმე მამები ბავშვებთან მეტ დროს ატარებენ, უკეთ უვლიან და მის აღზრდაში აქტიურად მონაწილეობენ.
- მამას ახალდაბადებულ შვილთან მჭიდრო კავშირი უყალიბდება. უმამობა ხშირ შემთხვევაში დიდ გავლენას ახდენს ბავშვის ქცევასა და მის ურთიერთობაზე თანატოლებთან.
5.ოქსფორდელი მკვლევრები დიდხანს აკვირდებოდნენ ერთ წლამდე ასაკის ბავშვებს. თუ მამა მათ ცხოვრებაში რეგულარულად არ მონაწილეობდა, ბავშვების ქცევაში მეტი აგრესია ვლინდებოდა. ამ ფაქტორზე დამოკიდებული არ იყოს ის, თუ რამდენ დროს ატარებდა დედა ბავშვთან ერთად.
6.მამები უფრო დიდ გავლენას ახდენენ ბავშვზე მაშინ, როდესაც ის ლაპარაკს იწყებს. საქმე ისაა, რომ დედა, რომელიც პატარას უფრო ხშირად ეკონტაქტება, ენობრივ შესაძლებლობებსა და სიტყვიერ მარაგს მასთან ურთიერთობაში შეზღუდულად იყენებს, რადგან უსიტყვოდაც ხვდება, რა უნდა ბავშვს და როდის. მამა კი მეტს ესაუბრება და მისი სიტყვიერი მარაგიც უფრო მდიდარია ბავშვთან მიმართებაში, რაც საბოლოოდ მისი მეტყველების განვითარებას უწყობს ხელს.
7.უმამოდ გაზრდილი გოგონები სქესობრივ სიმწიფეს უფრო ადრე აღწევენ, ვიდრე მათი თანატოლები. ამ ფენომენს კარგა ხანი ვერავინ ხსნიდა. აღმოჩნდა, რომ გოგონები ქვეცნობიერად არწმუნებენ თავს იმაში, რომ მათ გვერდით მამაკაცი კიდევ კარგა ხანს ვერ იქნება, ამიტომ „აუცილებელია მალე გაიზარდონ“.
უმამოდ გაზრდილ ბავშვებს ცხოვრების განმავლობაში მეტი პრობლემის დაძლევა უწევთ. ასეთია იმ კვლევების ნაკრები, რომელსაც არასამთავრობო ორგანიზაცია National Center for Fathering-იც (მამობის ეროვნული ცენტრი) აქვეყნებს. კვლევა ექვსი სახის პრობლემას გამოკვეთს: სიღარიბეს, ალკოჰოლს/ნარკოტიკებს, ფიზიკურ და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას, ხარვეზებს განათლებაში, დანაშაულს, ადრეულ სქესობრივი კავშირებსა და ორსულობას.
სიღარიბე – მარტოხელა დედებთან ერთად გაზრდილი ბავშვების სიღარიბეში ცხოვრების შანსი 4-ჯერ იზრდება. აშშ-ის სტატისტიკის დეპარტამენტის კვლევებით 5 წლის წინ სრულ ოჯახებში გაზრდილი ბავშვების 12% სიღარიბის ზღვარს მიღმა ცხოვრობდა, მარტოხელა დედასთან გაზრდილების კი – 44%. წლიდან წლამდე ეს მაჩვენებელი თითქმის არ იცვლება.
ალკოჰოლი და ნარკოტიკები – უმამოდ გაზრდილი ბავშვები ალკოჰოლისა და ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენების მაღალ რიკსზონაში იმყოფებიან. ასეთია აშშ-ის დეპარტამენტის მიერ 1993 წელს გამოცემა Survey on Child Health-ში გამოქვეყნებული კვლევის დასკვნა.
ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობა – ამერიკელი და ევროპელი ფსიქიატრების ერთობლივი დაკვირვებით, უმამოდ გაზრდილი ბავშვებში სუიციდის რისკი უფრო მაღალია. ეს სამწუხარო დასკვნა ემყარება დაკვირვებას ბავშვთა ორ ჯგუფზე, რომელთა მშობლები სხვადასხვა პერიოდში „სასწრაფო დახმარებას“ მიმართავდნენ: პირველი ჯგუფი – 65 ათასი ბავშვი, გასული საუკუნის 80-იან წლებში დაიბადა და მარტოხელა დედებთან ერთად გაიზარდა; მეორე ჯგუფი – სრულ ოჯახებში გაზრდილი 920 ათასი ბავშვი იყო. კვლევის შედეგი 2003 წლის ჟურნალ „ლანცეტში“ გამოქვეყნდა.
მეორე კვლევა – Fragile Families Study 2007 წლის ჟურნალში „ქორწინება და ოჯახი“ დაიბეჭდა. კვლევის მიზანი იყო გამოევლინა აგრესიის დონის სხვაობა სრულ და არასრულ ოჯახებში გაზრდილ ბავშვებს შორის.
ხარვეზები განათლებაში – მხოლოდ ერთ ბიოლოგიურ მშობელთან მცხოვრებ ბავშვებს შედარებით დაბალი აკადემიური მოსწრება აქვთ. ასევე, საშუალოდ სწავლობენ ბავშვები, ვისაც მამინაცვალი ჰყავს. ჟურნალ Psychology Today-მ დაიბეჭდა ევარდ კრუკის სტატია, სადაც გამოკვლეული იყო, რომ სტუდენტების 71%, ვინც თავის დროზე სწავლა მიატოვა, უმამოდ იყო გაზრდილი.
დანაშაული – National Longitudinal Study of Adolescent Health კვლევამ დაადასტურა პირდაპირი კავშირი ოჯახის სტრუქტურასა და მოზარდთა დანაშაულებრივ რისკს შორის. აღმოჩნდა, რომ მოზარდებში, რომლებიც უმამოდ იზრდებოდნენ, დანაშაულის დონე უფრო მაღალი იყო. აგრეთვე, რამდენიმე წლის წინ აშშ-ის იუსტიციის სამინისტროს მიერ საპატიმროებში ჩატარებული გამოკითხვის შემდეგ ცხადი გახდა, რომ პატიმართა 39%-ს მხოლოდ დედა ზრდიდა. კიდევ ერთი ანალოგიური გამოკითხვის მიხედვით, სადაც 14 ათასი პატიმარი იღებდა მონაწილეობას, გამოიკვეთა, რომ ნახევარზე მეტი არასრულ, კერძოდ კი, უმამო ოჯახებში იზრდებოდა.
სამხრეთ ამერიკაში სოფლად მცხოვრები მოზარდების (851 გოგო და 558 ვაჟი, 11-დან 18 წლამდე) გამოკითხვის შედეგად დადგინდა, რომ უმამოდ გაზრდილი არასრულწლოვნები უფრო ხშირად ორსულდებიან ან ნაადრევად თხოვდებიან.
სულ ახლახან ჩატარებული კვლევა ადასტურებს, რომ უმამობა არა მხოლოდ ბავშვის ქცევაზე აისახება, არამედ ცვლის მისი ტვინის სტრუქტურას. კვლევის შედეგი კანადის ერთ-ერთმა უძველესმა, მაკგილის უნივერსიტეტის ჯანდაცვის ცენტრმა ჟურნალ Cerebral Cortex-ში გამოაქვეყნა.
მკვლევრებმა შეისწავლეს თაგვების ტვინი. ცნობილია, რომ თაგვები თავიანთი ქცევითა და შვილებთან „მიდგომებით“ ადამიანებს ჰგვანან. ამიტომ არჩევანი სწორედ მათ კვლევაზე გაკეთდა. შედეგი ასეთი იყო: მამისგან განცალკევებით გაზრდილი თაგვები უფრო აგრესიულები იყვნენ და „ასოციალური“ ქმედებით გამოირჩეოდნენ, ვიდრე ისინი, ვისაც მდედრი და მამრი თაგვები ზრდიდნენ. დოქტორ გაბრიელა გობის განმარტებით, კვლევის შედეგი ზუსტად დაემთხვა ჩვეულებრივი ბავშვების კვლევის შედეგს, რომელიც მანამდე გამოქვეყნდა.
საინტერესოა, რომ უმამობა არა მხოლოდ ადამიანისა და ცხოველის, ამ შემთხვევაში თაგვის, ქცევაზე ტოვებს კვალს. უმამოდ გაზრდილ თაგვებს აღმოაჩნდათ დეფორმირებული ტვინის პრეფრონტალური ქერქი, რომელიც პასუხისმგებელია ქცევაზე, გადაწყვეტილების მიღებასა და პრობლემების გადაწყვეტაზე. „ამ გამოკვლევამ პირველად აჩვენა, რომ მშობლების დანაკლისი განვითარების პერიოდში მყოფი არსების ნეირობიოლოგიაზე ზემოქმედებს, – აცხადებს გაბრიელა გობი. – ჩვენ მიერ გამოვლენილი შედეგი კიდევ ერთხელ ამტკიცებს მამის როლის მნიშვნელოვნებას ნეირობიოლოგიური განვითარების კრიტიკულ პერიოდში და იმას, რომ მამის დანაკლისი პათოლოგიური ზარალის ტოლფასია“.
